Herkesin kütüphanesinde olması gereken ekoloji kitapları

5 Haziran Dünya Çevre gününde sizler için kütüphanenizde bulunması gereken bazı kitapları seçtik.

1- Küresel ısınmanın kırılma noktası

“Güvenli sera gazı seviyelerini çoktan geride bıraktık. İşler çığrından çıkmaya başlıyor: Kuzey Kutbu buzları eriyor; donmuş kutup topraklarından metan kaynıyor; dağ buzulları çözülüyor. Gelecek birkaç yıl içinde, hızlanan iklim değişikliğinin kontrol dışına çıkmasını önlemek için, farklı bir yola girmek zorundayız.”

Küresel ısınma hakkında bildiklerimiz, genel olarak, havalara bakıp, “Yaz çok sıcak geçti, kış ise ılık. İşte küresel ısınma!” düzeyinde kalıyor. Bilimsel verilere ise, maalesef bize ulaştırıldığı kadarıyla sahibiz. Bu konudaki çalışmaların çoğu ya büyük petrol ve otomobil şirketlerinin güdümünde yürütülüyor ya da sonradan manipüle edilip öyle yayımlanıyor; dolayısıyla, bu alanda çalışmak bilgi kadar cesaret de istiyor. İ;şte James Hansen bu az sayıdaki cesur insanlardan biri.

2 -Açık Yeşil-Teorisi ve Pratiği ile Bir Ekoloji Rehberi

On yılı aşkın süredir Açık Radyo’da devam eden, Türkiye ve dünya çapında ekoloji mücadelesinin seyrini kayıt altına alan Açık Yeşil’den bir ekoloji rehberi. Üstelik teorisi ve pratiği ile.
Açık Yeşil’in bu birinci kitabı, her gün 150 ila 200 canlı türünün yok olduğu, iklim krizinin tüm dünyanın gündemine oturduğu İnsan Çağı’nda (Antroposen) çevre ve iklim hareketlerinin teorik temellerini ortaya koymanın yanı sıra, Türkiye’nin ve dünyanın dört bir yanından alan kayıtları ve mülakatlara yer verilen bir başvuru kaynağı niteliği taşıyor.
Yeşil düşüncenin köklü tarihinden düşünürler ve aktivistler hakkında özel dosyaların da yer aldığı bu rehber kitap, çevre muharibi ve grevci Greta Thunberg’in, “Evimiz yanıyor!” diyerek işaret ettiği iklim krizinden hep birlikte nasıl çıkabileceğimize ilişkin yeni bakış açılarına kaynaklık ederken, kainattaki yegâne evimize karşı sorumluluklarımızı da yeniden gözden geçirmeye davet ediyor. (Tanıtım Bülteninden)

3 -Politik Ekoloji

Politik Ekoloji, çevre politikasının tarihi ve gelecekte alabileceği şekiller üzerine yazılmış ve şimdi klasikleşmiş olan bir yapıttır. Bu klasik yapıt, Aralık 2015 tarihinde gerçekleşen Birleşmiş Milletler Paris İklim Konferansı’nın detaylı bir anlatımı ile buradan çıkan perspektifleri de içeren en güncel ve genişletilmiş edisyonundan Türkçeye çevrilmiştir.

Politik Ekoloji, çevrenin devlet tarafından yönetiminin tarihiyle açılmakta, ardından ekolojik kriz karşısında halktan gelen ve geniş bir yelpazeye dağılan yanıtları gözden geçirmekte ve nihayetinde ekoloji hareketi tarafından önerilen temel politik eğilimlerin bir tartışmasını açmaktadır.

Roussopoulos, ekolojist aktivistlerin çevreyi korumaktan ziyade yeni topluluklar, yeni yaşam biçimleri ve yeni bir politika yapma biçimi hedeflediklerini savunur. Son bölümler, çevreciliğin arzularının bu türden politik alternatiflere nasıl yönlendirilebileceğini araştırmakta ve bu çerçevede toplumsal ekolojinin ilham verdiği Montreal ve Rojova gibi başarılı örnekleri serimlemektedir.

Dimitri Roussopoulos, yazar, editör, yayıncı, bir topluluk organizatörü ve konuşmacısıdır. 1950’lerin sonlarından bu yana barış inisiyatiflerinde, kent ekolojisi projelerinde ve kooperatif hareketlerinde aktif biçimde yer almaktadır.

4 -Hayatın Dokusundaki Kapitalizm Sermaye Birikimi ve Ekoloji

Bu kitabın odak noktası kapitalizmdir: Para. İklim. Gıda. Emek.

Başka bir deyişle bu kitap, sermayenin mantığını, kapitalizmin tarihini ve kapitalist uygarlığın tarihini incelemektedir.

Kapitalist uygarlık, insanları doğadan ayrıştırmadı, aksine bireysel yaşamları sıkı sıkıya birbirine bağlayarak geniş coğrafyaları kapsayan bir hayat dokusunun içine yerleştirdi. Kapitalizm, yaşamlarımızı, kahvaltılarımızı, çalışma günlerimizi, amaçlarımızı, cinsiyetlerimizi, emek sömürüsünü, kadınların ücretsiz çalıştırılmasını ve köleleştirilmesini, doğanın talan edilmesini dünya-tarihsel etkinlik sürecindeki parçalar haline getirdi.

Çevreci, feminist ve Marksist düşünceye dayanan Jason W. Moore Hayatın Dokusundaki Kapitalizm ile yerleşik ekoloji görüşlerinde tanınmayan bir sentez sunuyor: Kapitalizm, doğa, iktidar ve zenginlik bileşiminden oluşan bir “dünya-ekolojisidir”. Elbette ekolojik sorunlarımızın kaynağı, kapitalizmin ucuz emek, ucuz gıda, ucuz enerji ve ucuz hammadde (: kâr-daha fazla para ve iktidar) yaratma kapasitesidir. Sermayenin (Dört Ucuzlar yani) emek, gıda, enerji ve hammaddeden yararlanma kapasitesi Dünya-ekolojisini/kapitalizmi ve nihayet hayatın dokusunu oluşturur:

Dünya-ekolojisi tam olarak sermayenin/iktidarın üretim/para kazanma ve yönetme süreçleri ve biz sıradan insanların da çalıştığı, amaçlarının peşinden koştuğu, milliyetlere, cinsiyetlere, kültürlere ayrıldığı gündelik hayatın ta kendisidir. Dünya-ekolojisi kapitalizmdir.  Kapitalizm, genelde görmeye alıştığımız gibi dar bir ekonomik ve sosyal ilişkiler bütününden ibaret değildir, kapitalizm daha ziyade, hayatın bütününe yerleşmiş olan sermayenin, iktidarın ve üretim/yeniden-üretimin dünya-ekolojisi olarak anlaşılmalıdır. Kapitalizm ve doğa (doğa kendini para ve iktidar hırsına karşı korumaya başladığından itibaren) içiçe geçmiştir. İnsanlar ise bu dokunun içine hapsolmuştur.

Bu kitap bir davettir. İnsanlığın doğada işgâl ettiği yeri, bu yerin tarihe bakışımızı nasıl etkilediğini, ekolojik kriz analizini ve tüm hayatın kapitalizmden özgürleştirilmesi tartışmasına davettir.

(Tanıtım Bülteninden)

5 -Ekolojizm

Yanıltıcı bir zenginlik standartına dayanarak hükme varılırsa, Yeşil bir gelecek şimdikinden “daha yoksul” gözükebilir. Fakat gerçekte, daha yüksek bir yaşam standartımız olacaktır; Daha nitelikli beslenme, daha sağlıklı bedenler, ödüllendirilen iş, iyi yol arkadaşlığı, daha temiz hava, daha fazla kendine yetebilme, köstek değil, destek olan toplumlar ve içinde yaşanılacak daha güvenli bir dünya. Böylece zenginlik ile refah arasındaki fark belirginleşecektir.

Yukarıdaki tespiti özgüvenle yapan Andrew Dobson, ekolojiyi, çevrecilikten itinayla ayırarak Ekolojizm’i bir ideoloji olarak ilan ediyor. Dobson, doksanlarda başlayan teorik çalışmalarını, kitabın dördüncü baskısında oldukça olgun bir düzeye taşıyor. Yetinmeyip, reel siyasette Yeşiller’in başkan adayı oluyor ve 2005 senesinde egemen iki partili ülkesinin tarihinde görülmemiş bir başarı yakalıyor. Dolayısıyla teorisini pratikle birleştirmeyi başarıyor.

Bir kitap haz verir mi? Satırları arasında yuvarlanırken önünüze yepyeni bir dünya ve yeni bir insan modeli sunabilir mi? Umut ve güven sağlam bir altyapıyla dantel gibi örülür mü? Ekolojinin en çetrefilli sorunları, sürpriz dolu akıl yürütmelerle böylesine kolay aşılıp anlatılabilir mi? Karmaşık, içinden çıkılması zor, savunanların bile ter dökerek andığı kavramlar ancak bir dâhinin elinden çıkmışçasına sorun olmaktan çıkabilir mi?

Dobson, tüm dünyada baskı üstüne baskı basan, yayıncısını, eleştirmenini ve yazarını şaşırtan bir ilgiyle karşılanan, pek çok üniversitede ders kitabı ilan edilen kitabında özgün ve yeni kavramlarla adeta düşünsel bir şölen sunuyor. (Tanıtım bülteninden)

6 -Yeşil İktisat

Çağımızın çevre sorunlarını çözüme kavuşturabilmek için büyük toplumsal değişimleri mi beklemeliyiz? Doğal varlıkların tükeniş ve kirlenme hızı dikkate alındığında, daha fazla zaman kaybetmeye tahammül edebilir miyiz? Yoksa kapitalist ekonomileri ıslah edecek, ekonomik sistemi yeşil dönüşüme mecbur kılacak çevre politikaları için mi çaba göstermeliyiz? Daha önemlisi, etkili çevre politikaları için çalışırken, aynı zamanda nasıl bir toplumsal değişim arzulamalıyız?
Tanınmış radikal iktisatçı Robin Hahnel bu sorulara yanıt ararken, hem anaakım, hem de heterodoks iktisat ekollerinden yararlanıyor. Modern ekolojik düşünce ve analizde önemli yer tutan belli başlı kavramları titizlikle temellendiriyor, eleştiriyor ve çevre mücadelesi için kullanışlı hale getiriyor. Kitap boyunca geliştirdiği yaklaşımlardan hareketle, iklim değişikliğiyle mücadelede ayrıntılı bir perspektif sunuyor.
(Tanıtım Bülteninden)

7-Ekososyalizm

Ekososyalizm düşüncesi, dünyanın farklı bölgelerinde son otuz yılda gelişen bir kolektif teoriler ve pratikler bütününü ifade ediyor.

Ekososyalist düşünceye göre, kapitalizmin para/kar/üretim hırsıyla (metabolizmasını) paramparça ettiği doğaya sahip çıkmakta ısrarlı olan herkes -Karadenizli ya da Brezilyalı köylü, … dünyanın herhangi bir şehrindeki aktivist- bu pratikler bütününün bir parçası. Kısaca dünyevi-ekolojik parçalanmaya karşı harekete geçmiş olan herkes ya da kendi yaşadığı çevreyi korumak-savunmak adına harekete geçmiş olan herkes Ekososyalist pratikler bütününün parçasıdır.

Ama aynı zamanda “…ekososyalizm, üretkenlik yanlısı cüruflarından arındırılmış bir Marksizmin kazanımlarını kendi kazanımları haline getiren ekolojik bir eylem ve düşünce akımıdır.”

Çevreye yönelik kapitalist saldırıların katlanarak arttığı ve ekolojik dengenin giderek bozulmasının yarattığı büyük bir tehditle karşı karşıyayız. Tehdit, insan türünün bile dünya üzerindeki geleceğini tehlikeye sokan bir felâket-senaryosunu tanımlıyor. Radikal değişimleri gerekli kılan bir medeniyet krizi ile karşı karşıya bulunuyoruz. Gezegen tehdit altındadır. Peki, bu tehlikeye karşı nasıl hareket etmeli, nereden başlanmalı?

Ekososyalist “radikal” alternatif, ekolojik kurtuluşa nereden başlanması gerektiğine ilişkin yerel ve genel örgütlenme modelleri öneriyor. Ekososyalizm “ekoloji için” konuşmayı değil, harekete geçmiş olmayı ifade ediyor.

8 -Ekolojinin Kızıl Hattı

İktisadi aklın belirleyiciliğini reddeden bir hayat üzerine kafa yormuş düşünürlerden André Gorz’la Marksizmden fenomenolojiye, varoluşçuluktan eleştirel düşünce ve ekolojiye uzanan geniş bir yelpazede yapılmış bu derinlemesine mülakatlar, Gorz’un güncelliğini koruyan fikirlerini özlü bir şekilde sergiliyor. Gorz’un “serbest zaman” ütopyası, güvence altına alınmış ve çalışma süresinden kopartılmış bir gelir sayesinde kişinin kendi özerkliğini kurmasına yönelik yaratıcı ve militan faaliyetlere katılımını öngörmektedir. Reform ve devrim seçenekleri arasında gidip geldiğimiz günümüzün neoliberal dünyasında hayatlarımızı anlamlı kılmanın; sosyalizmi iktisadın belirleyiciliğinden kurtularak düşünmenin ve ekolojik bir mücadele hattını “kızıl” bir çizgiye dahil etmenin yolları üzerine kafa açıcı fikirler, mücadele yolları ve yaşam tarzları arayanlara… (Tanıtım Bülteninden)

9 -Her Çevrecinin Kapitalizm Hakkında Bilmesi Gerekenler

Günümüzde, gezegenimizin hızla çevresel bir felakete doğru gitmekte olduğu yönünde yaygın bir görüş birliği mevcuttur. Şiddetlenen iklim değişikliği, okyanus asitlenmesi, ozon tükenişi, küresel tatlı su kullanımı, biyo-çeşitliliğin kaybı ve kimyasal kirlilik gibi meseleler geleceğimizi tehdit etmektedir ve bunlara karşı acilen bir şeyler yapılması gerektiği açıktır. Daha belirsiz olan ise, insanlığın tam olarak ne yapması gerektiğidir. Günümüzün çevre hareketinin saflarında militan aktivistlerden işletme yöneticilerine, envaı çeşit insan bulunmaktadır ve bunlar birbirleri ile rekabet içindeki pek çok plan ve reçeteyi içinde bulunduğumuz krize bir çözüm olarak görmektedirler. Elinizdeki kısa ve hayli okunaklı kitap, “yeşil bir kapitalizm” ihtimalini ve parçalı kimi reform tasarılarını reddeden çevrecilerin konumunu keskin bir üslupla savunan bir manifesto niteliğindedir. Çevre ve iktisat alanındaki araştırmaları ile tanınan Magdoff ve Foster, içinde bulunduğumuz ekonomik gerçekliği net bir biçimde kavramaksızın ekolojik yıkımı tersine çevirme mücadelesinin söz konusu olamayacağını savunmaktadırlar. Hatta bu savı daha da ileri taşıyarak, kapitalizmin çevreci bir biçimde yeniden tasarlanması veya salt teknolojik kimi yeniliklerin benimsenmesi gibi yöntemlerin de felaketi önleyemeyeceğini öne sürmektedirler. Önümüzdeki çevresel facianın temel nedeni sisteme yön veren mantığın ta kendisidir ve egemen konumdakiler -ne kadar “yeşil” görünürlerse görünsünler- gereken dönüşümleri pratiğe geçirmekten acizdirler. Her Çevrecinin Kapitalizm Hakkında Bilmesi Gerekenler, çağımızın en büyük iki meselesi olan ekolojik krizi ve yalpalayan kapitalist ekonomiyi, bütünlüklü, anlaşılır bir biçimde ele alan faydalı bir eserdir ve çevre hareketinde önemli tartışmalar yaratacağı açıktır.

10 -Bu Enkazı Kaldırmak

Bugün aşırı rekabet ve bireycilik üzerine kurulu bir ideolojinin hükmü altında yaşıyoruz.  Ve bu ideoloji insan doğasının doğru bir temsilini sunmadığı gibi, toplumların harcı olan umudu ve ortak nedeni yok ediyor. Ancak onu yerinden etmek için insanları yeniden politik olmaya sevk edecek, kendileri ve birbirlerinin hayatlarına, çevrelerindeki yaşayan dünyaya sahip çıkmaya yöneltecek yeni bir tasavvur ortaya koymak gerekiyor.

Ekolojist ve düşünür george monbiot bu son derece önemli kitabında, bizi yeniden topluluklar oluşturmaya çağırıyor; yalnızlık salgını, yabancılaşma, tükenmişlik sendromu ve aşırı-tüketimcilik gibi çağın salgın hastalıklarına karşı, yeni bir katılımcı kültür anlayışı önerisiyle, nasıl aidiyetüzerine kurulu yapıcı bir siyaset yaratabileceğimizi –böylece adım adım dizginleri ele alabileceğimizi– anlatıyor.

“Monbiot, alametifarikası berraklığı ve açıklığıyla sahip olduğumuz ikilemleri ve potansiyelleri gözler önüne sermeyi başarmış. Bu kitapta ileri görüşlülük ile nesnellik arasında ustaca denge sağlanmış.”

– Bıll mckıbben –

“George monbiot’nunyaratıcı ve esin vericieylem çağrısı deneyim sahibi oldukça öğrenen bir harekete yeni bir tutarlılık getiriyor.”

BONUS:

Vegan Etik-Herkes İçin Şefkatli Bir Yaşama Kucak Açmak

Anlatmak istediklerini kısa ve öz bir şekilde aktaran, anlaşılması kolay ve bilgilendirici bir çalışma olan Vegan Etik bize şefkatin bölünebilir bir kavram olmadığını, bizim aktivizmimizin de bölünebilir olmaması gerektiğini hatırlatıyor. Mark Hawthorne’un cesaret verici kitabı, okuyucuyu birlikte hareket edip, kendimize ve başkalarına şefkat ve saygı ile yaklaşarak toplumsal adaleti neden ve nasıl elde edebileceğimizi anlama yolunda keşfe çıkarıyor. (Yararlı soru-cevap bölümünü de okumamazlık etmeyin!)

– Carol J. Adams, Etin Cinsel Politikası kitabının yazarı

Hayvan aktivistlerini toplumsal adalet için çalışan diğer topluluklarla bir araya getirmek için akıllıca ve şefkatli bir kılavuza daha önce hiç olmadığı kadar ihtiyacımız var.

Vegan Etik, bu kılavuzun ta kendisi. Herkes için daha iyi bir dünya yaratmak üzere birlikte hareket ettiğimizde daha güçlü olacağımızı son derece etkili bir biçimde gösteriyor. Umarım tüm hayvan aktivistleri bu kitabı okur.

– Lori Gruen, Entangled Empathy: An Alternative Ethic for Our Relationships with Other Animals kitabının yazarı

Tutarlı bir şekilde şefkatli olmayı başaran bir etik, et, yumurta ve süt ürünleri yememenin ötesine geçebilir. Mark Hawthorne Vegan Etik’te bu etiğin daha kapsamlı sorunlarla birleşerek  gerçek anlamda dönüştürücü bir dünya görüşünü nasıl şekillendirebileceğini tartışıyor.

– Jasmin Singer, Always Too Much and Never Enough kitabının yazarı ve Our Hen House sunucularından biri

Mark Hawthorne, Vegan Etik ile veganlık ve hayvan hakları konularına kısa ve öz bir giriş yapmakla kalmıyor, aynı zamanda veganlara ve hayvan savunucularına şefkatlerinde kapsayıcı olmaları konusunda önemli bir çağrıda bulunuyor. Kesişimsel aktivistlerin çalışmalarından yararlanarak yeni bir yaklaşım geliştiren Hawthorne, insanlara ve diğer canlılara yönelik baskı alanları arasındaki ilişkiyi ve her birimizin değişimin aracısı olabileceğimizi gösteriyor. Bu, toplumsal adalet üzerinde kalıcı bir etki yaratacak, önemli bir kitap.

– Kim Stallwood, Hayvanlar ve Toplum Enstitüsü Avrupa direktörü ve Growl: Life Lessons, Hard Truths, and Bold Strategies from an Animal Advocate kitabının yazarı

(Tanıtım Bülteninden)