“Kıbrıs’ta zeytin ağacının kısa tarihçesi ve bugünü” – Pandelis Sofokleus

Bu makale ilk kez 24 Kasım 2020 tarihinde Politis Gazetesi’nde yayımlanmıştır.
Yazar: Pandelis Sofokleus – Kıbrıs Radyo Yayın Kurumu – Hazırlayan: Vula Harana

Yurdumuzda zeytin her zaman değerli bir ürün olmuştur. Gerek yeşil gerekse de siyah zeytin olarak halkımızın beslenmesinde kullanılmış ve zeytin yağı olarak soframızda yer almıştır. Sadece soframızda mı? Dr. Hristos Çattalos’un kitabında da belirttiği gibi başka amaçlarla da kullanıldı tarih boyunca. Aydınlanma amaçlı olarak, dini törenlerde, tedavi amacıyla…

*

1930’dan 1990 yılına kadar zeytincilik adamızda şahsi insiyatiflerle bazı gelişmeler gösterdi. Ancak 1974’ten sonra özellikle de 1990 ile 2000 yılları arasında sitemli bir gelişme kaydetti. Bu dönemde bilimsel temelde yeni zeytinlikler ekildi.

Günümüzde en fazla 700 metre yüksekliğinde olan bölgelere kadar zeytincilik yapılıyor. Tarım Bakanlığının resmi verilerine göre Kıbrıs’ta yaklaşık 13.500 metrekarelik alan üzerinde 2 milyon 700 bin kadar zeytin ağacı mevcut.

Zeytin ağacı özel ve aşırı bir bakım gerektirmediği için çok sayıda aile yan gelir kaynağı olarak zeytincilikle de uğraşıyor. Toplamda bu ailelerin sayısı 30 bini buluyor.

Kıbrıs Rum toplumunda geleneksel Kıbrıs zeytininin yanısıra -yine Dr. Hristos Çatallos’un kitabında belirtildiği gibi- olea europea, mandzalino, pikual ve kalamata türleri de yetiştiriliyor. Kıbrıs Türk toplumunda ise Sayın Celal Arap’ın Politis radyosundaki ilgili açıklamalarında belirttiğine göre yaklaşık olarak toplam 900 bin ağaç var. Bunların yüzde ellisi Omorfo, Mesarya ve Karpaz’da bulunmakta. Çeşit olaak ise geleneksel Kıbrıs zeytini, olea Europea ve pikual türleri göze çarpıyor.

*

Kıbrıslı Rum ekonomist Yannis Seytanidis’in belirttiğine göre Kıbrıs Rum toplumunda son 4 yıl içinde yılda yaklaşık olarak 2.800 ton zeytinyağı üretildi. Bu rakam Kıbrıs’ın iç ihtiyaçlarının büyük bir bölümünü karşılamakta.

2018 yılında ise 4.600 tonluk iç talebin yüzde 67’si Kıbrıs’ta üretilen zeytin yağından karşılandı. Kıbrıs zeytin yağının ithalatı henüz küçük rakamlarla seyretmekle birlikte sürekli bir düşüş gösteriyor. 2018’de zeytinyağı ithalatından 127.798 avro elde edildi.

*

İlgili yazıdan öğrendiğimiz kadarıyla sevgili dinleyenler Kıbrıs’ta son yıllarda organik zeytin yetiştiriciliği de gelişme gösterdi. Organik zeytin üretiminde yerli türün yanısıra olea Europa, kalamata, sevilano ve mandzarino türleri yetiştiriliyor.

*

Yazıdan edindiğimiz bir diğer bilgi ise bir Kıbrıs Rum ve Türk işbirliğini yansıtıyor. Zeytinyağı üretimiyle ilgili bir işbirliği. Hasan ve Aleksandros isimli bir Kıbrıslı Türk ve bir Kıbrıslı Rum genç üretici küçük zeytinlik üreticilerinden topladıkları yağı değerlendirerek Colive Oil isimli bir ürün piyasaya sürmüşler. Barış zeytinyağı adını da verdikleri yağın üretiminde sadece geleneksel Kıbrıs zeytinleri kullanılıyor.

*

Yazarımız yazısını bir öneriyle noktalıyor sd. Yazar Eğitim Bakanlığının Kıbrıs Türk toplumundan depolanmış durumda olan zeytin yağının satın alınmasını ve yarım litrelik şişelerde şişelendirilmesini ardından da sayıları yaklaşık 100 bin kadar olan ilkokul öğrencilerine dağıtılmasını öneriyor. Hatta bu öneriyi Maraş’ın açılması çalışmalarına bir cevap olarak ortaya koyuyor.