Hasta ve hasta yakınlarının yüksek menfaatini korumak ve hasta haklarının ülkemizde yasallaşması için mücadele eden Evrensel Hasta Hakları Derneği (EHHD), 26 Ekim Dünya Hasta Hakları Günü çerçevesinde bir bildiri yayınlayarak, ülkemizde hasta haklarının özel bir yasayla korunmayışının yarattığı zorluklara ve yasa geçene kadar ihlallere karşı alınabilecek önlemlere dikkat çekti.
Dünyada Hasta Haklarının Yasallaşma Süreci
Hasta haklarını uluslararası ölçekte kapsamlı olarak düzenleyen ilk belge 1981 yılında Lizbon’da imzalanan Dünya Hekimler Birliği Hasta Hakları Bildirgesi’dir. Bu bildirge, 1995’te Bali’de yeniden ele alınarak yenilenmiş, en son olarak da 2005 Santiago Bildirgesi’yle geliştirilmiştir. Roma’da 2002 yılında imzalanan Avrupa Hasta Hakları Sözleşmes’inde ise hasta haklarının kapsamı daha geniş tutulmuş ve yeni maddeler eklenerek 14 temel hasta hakkı tanımlanmıştır. Söz konusu bu sözleşme, KKTC Cumhuriyet Meclis’nde askıda bekleyen yasa tasarısının omurgasını oluşturmaktadır.
Yasa tasarısı 18 yıldır askıda!
Covid 19 Pandemisi başladığından bu yana hakların birçoğunun sistematik olarak ihlal edilmesiyle, 18 yıldır defalarca meclise gönderildiği halde nihayete erdirilemeyen hasta hakları yasasının önemi daha çok hissedilir olmuşve yasada tanımlanan hakların pratikte karşılığının ne olduğu toplum tarafından daha çok anlaşılmaya ve farkedilmeye başlanmıştır. Pandemi süresince “Koruyucu önlemlerin alınması hakkı”, “tedaviye erişim hakkı”, “bilgi edinme hakkı” ve “mahremiyet hakkı” en çok ihlal edilen 14 hasta hakkı olmuştur Bu ihlaller defalarca kamuoyunun bilgisine gelmiş ve bu hakların korunması konusunda toplumsal farkındalık ve talep artmıştır.
Gerek pandemi dönemi içerisinde, gerekse de diğer zamanlarda genel anlamda hak ihlallerinin sonlandırılması için yapılan çağrıların adresi de çoğunlukla hükümet edenler olmuştur. Hasta hakları yasasını talep ederken, hem sağlığın finansmanına ilişkin, hem de sağlık çalışanları ile ilgili yasaların düzenlenmesine ihtiyaç olduğunun farkındayız. Yaygın kanının aksine, hasta hakları yasasının sağlık çalışanları ve hastalar arasında bir karşı karşıya olma durumu yoktur.Hasta Hakları Yasasının işaret ettiği birçok konunun idari sorumluluk ve yükümlülükler olduğu görülmektedir. Bu nedenle hasta hakları için özel bir yasanın olması sağlık sisteminde yapılacak herhangi bir düzenlemenin hak temelli yapılabilmesi için bir kılavuz oluşturması açısından da elzemdir.
Sağlık hukukçusu Doç. Dr. Şölen Külahçı’nın altını çizdiği gibi ülkemiz hasta haklarının özel yasalarla korunmadığı ender ülkeler arasında yer almaktadır. Bu nedenle gerek hasta hakları konusunda gerekse sağlık hizmetlerinin sunumu sırasında ortaya çıkan zararların giderilmesiyle ilgili olarak birçok sorunmeydana gelmektedir. Külahçı, yürürlükte olan mevzuat çerçevesinde bulunabilecek dolaylı çözümleri birçok çalışmasında irdelemiştir.Anayasa başta olmak üzere birçok yasa, tüzük ve yönetmeliğin hasta hakkı ihlallerine karşı maddeler içerdiğini vurgulamıştır. Ancak hasta haklarının korunmasına özel bir yasanın ve bununla ilişkili olarak, sağlık hizmeti veren kuruluşlarda hak ihlallerine ilişkin şikayetlerin değerlendirileceği idari mekanizmaların yaratılmamış olması hak aramanın önünde önemli bir engeldir.
Küçük ama önemli bir adım: Hasta Destek Birimleri
EHHD olarak bizler, hasta haklarının korunması için sağlık hizmeti alan bireylerin şikayetlerinin kayıt altına alınacağı, değerlendirilip makul sürede sonuçlandırılacağı birimlerin kamu hastanelerinde hizmete girmesi konusunda Sağlık Bakanlığı’na geçtiğimiz Ağustos ayında yazılı talepte bulunduk. Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi’nde pilot çalışma olarak “Hasta Destek Birimi” nin açılmasını talep ettik. Sağlık Bakanı Ali Pilli talebimizi olumlu bulduğunu ve uzun zamandan beridir bu girişimi yapmak istediğini, ancak pandemi sebebiyle öncelik veremediğini belirtmiştir. Pilli toplantı sonrası basına yaptığı açıklamada “Hasta Danışma Birimi”nin Dr. Burhan Nalbantoğu Devlet Hastanesi’nde kurulması konusunda girişim başlattığını duyurmuştur. Evrensel Hasta Hakları Derneği, Dr Burhan Nalbantoğlu Hastanesi Başhekimliği’nin yürüttüğü çalışmaları yakından takip etmekte ve Hasta Destek Birimi’nin faaliyete geçmesi için yapılacak çalışmaları desteklemektedir.
“Haklı Söyleşiler” başlıyor
26 Ekim Dünya Hasta Hakları günü çerçevesinde yarın akşam saat 20.30’da pandemi süreci ve, karantina şartlarında hasta hakları, dezavantajlı grupların sağlığa erişimi gibi konuların sağlık hukuku açısından yanıt bulacağı “Haklı Söyleşiler” programının ilki, EHHD’nin Facebook sayfasında canlı olarak izleyicilerle buluşacak. İlk programda moderatör olan EHHD Başkanı Emete İmge’nin konukları sağlık hukukçuları Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Tıp etiği ve hukuku uzmanı, akademisyen Doç.Dr. Gürkan Sert ve Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan Yardımcısı Doç. Dr. Şölen Külahçı olacak.
İmza kampanyası çevrimiçi olarak tekrar imzaya açıldı
Hasta haklarının yasallaşması konusunda yasa yapıcılar üzerinde toplumsal baskının artması yurttaşların hak taleplerini yükseltmesiyle mümkündür.
EHHD’nin geçtiğimiz yıllarda hasta haklarınım Cumhuriyet Meclis’inde görüşülüp yasallaşması için başlattığı ve yüzlerce imzacının destek verdiği kampanya 26 Ekim Dünya Hasta Hakları günü çerçevesinde çevrimiçi olarak tekrar imzaya açılmıştır. Kampanyaya destek vermek ve imzalamak için: http://chng.it/x9GwKHy6MX adresini tıklayınız.
