Bir asgari ücret mizanseni – Mustafa Onurer

1. BÖLÜM

Önce Biraz Genel Bilgi

Nedir asgari (minimum) ücret?

Adı üstünde minimum, yani en düşük (taban) ücret demektir.

Asgari ücret kalifiye olmayan, düz, yalın emeğin karşılığı olarak belirlenen ücrettir. Sadece Kıbrıs’ın kuzeyinde değil, burjuvaların fırsatını buldukları her ülke ve koşullarda asgari ücreti “genel-geçer” ücret haline dönüştürmekten çekinmemektedirler.

Hatta, pratik uygulamada, asgari ücret rakamının da altına inmek için binbir türlü oyun döndürülmektedir.

Örnek 1; asgari ücret neyin karşılığıdır?

Asgari ücret belirlenir ve açıklanırken, saatlik, günlük, haftalık ve aylık olarak belirlenir ve açıklanır.
İşte son asgari ücret de bu şekilde açıklandı:

“ASGARİ ÜCRET (BRÜT)

Saatlik: 40,38 TL

Günlük: 323,07 TL

Haftalık: 1615,38 TL

Aylık: 7 bin TL” (*)

Saatlik asgari ücret bellidir. Bir saat 60 dakikadır der ve hesaplarsınız. Peki, günlük asgari ücret derken, bir gün kaç saattir? Bugünkü çalışma yaşamında bir gün 8 saattir. Günlük asgari ücret de bu sekiz saat üzerinden belirlenir. Yani, saatlik asgari ücret 40.38 TL olduğuna göre, günlük (40.38X8=323.04) 323.04 TL olur.

Düz mantıkla bakıldığında, aynı gün içinde 8 yerine 9 saat çalışmanın karşılığı da 40.38X9=363.42 TL mi olur? Hayır! Çalışma yaşamında bu hesap doğru bir hesap değildir! Çünkü; günlük normal çalışma saati 8 saat ile sınırlanmıştır. (Bu hakkı kazanabilmek için işçiler büyük bedeller ödemişlerdir; 1 Mayıs böyle doğmuştur.) 8 saat üzerinde çalışma ek mesai (fazladan mesai) olduğu için farklı bir muameleye tabidir. Mesela, saatlik miktarı 40.38 TL değil, 60.57 TL (bire birbuçuk), hatta bazı durumlarda 80.76 TL (bire iki) olmalıdır.

Etrafınıza bir bakın bakalım bu çalışma kuralı kaç iş yerinde uygulanıyor…

Örnek 2; Haftalık asgari ücret neyin karşılığıdır?

Çalışma yaşamında, nasıl ki gün 8 saattir, hafta da 5 gündür. Yani; bir hafta günde 8 saat X 5 gün = 40 saattir. Yani; belirlenen haftalık asgari ücret 40 saatlik bir miktardır; 40.38 TL (saat başı asgari ücret) X 40 saat (haftalık) = 1615.2 TL yapar.

Peki, etrafınıza biraz daha dikkatli bakın bakalım Cumartesi çalışmayan, işçilerini çalıştırmayan kaç tane işyeri var… Veya, kaç tane işyeri 40 saatin üzerinde çalıştırdığı işçilerine asgari ücretin haftalık miktarının üzerinde bir ücret öder… Yahut da, kaç tane işyeri bu 40 saat üzeri çalıştırılan işçilere, bu fazladan saat ücretlerini bire iki hesaplayarak öder…

Gelin, şöyle basit bir hesap yapalım; bir işyerinde bir işçinin günlük 8 değil de, 9 saat çalıştırıldığını, dolayısıyla da haftalık 40 saat değil de, 45 saat çalıştırıldığını düşünelim, ayrıca Cumartesi de 8 saat çalıştırıldığını varsayalım: yani haftada toplam 45+8=53 saat.

Yani; her hafta toplam 13 saat fazladan çalıştırılıyor. Karşılığı? Karşılığı işverenin insafına kalmıştır. Hele de sendikasız çalıştırılan işçilerin fazla bir şansı yok. İtiraz ettiği durumlarda işsiz kalma tehlikesi var.
Çalışma yasaları gereği bu işçinin haftalık çalışma (40 saat) karşılığı ne kadar alması gerekiyor? 40X40.38=1615.2 TL demiştik. Bunun üstüne günlük 1 saat ek mesai karşılığı olan 60.57 TL de 5 günde toplam 302.85 TL yapar ( 5X60.57 TL=302.85). Ek mesaisiz haftalık ücret (1615.2 TL) ile 5 günlük ek mesai ücreti toplamı 302.85 TL’yi toplarsak 1918.05 TL buluruz.

Bitti mi? Hayır! Cumartesi 8 saat bire iki ödenmesi gerektiğinden 16X40.38=646.08 TL de üzerine toplanınca (1.918.2+646.08= 2.564.28) genel toplam 2.564.87 TL olur. Bu durumdaki bir işçinin alması gereken haftalık ücret bu olmalı.

Ya aylık? Kaba bir hesapla ben toplam alması gereken aylığı 10.207.90 TL olarak hesapladım.
Bakın bakalım, bu şekilde çalıştırılmasına rağmen kaç tane işçi ilan edilen rakamdan (40 saat karşılığı 7.000 TL) bir kuruş fazla ödenecek…

(*) Bu rakamlar KKTC Çalışma Bakanlığı sayfasından alınmıştır. Bizim hesaplamalarımızda günlük asgari ücret 323.04 TL çıkarken, Bakanlık sayfasında bu rakam 323.07 TL olarak verilmektedir.Aynı şekilde Bakanlık sayfasında haftalık rakamı 1615.38 TL iken, biz bunu 1615.2 TL olarak belirledik. Farklılıkların nerden kaynaklandığını bilmiyoruz.

Yazı içinde kendi rakamlarımızı kullandık.

2. Bölüm, yarın yayımlanacaktır.