Adanın güneyinde kapsamlı ve yeni bir sağlık sistemine geçildi. GESY (Geniko Systima Ygeias) isimli bu sistem, birçok ülkedeki sağlık sistemleri gözden geçirilerek ve üzerinde çok titiz çalışılarak bu yıl 1 Mart 2019 itibarıyla yürürlüğe kondu. Bir yıl boyunca sadece ayaktan tetkik ve tedavilerde geçerli olacak sistem, 1 Mart 2020’den itibaren yataklı tedavi kurumlarını da kapsayacak şekilde genişletilecek. O güne kadar sigortalı hastalar yataklı tedavi kurumlarından eskiden olduğu gibi faydalanacaklar. Bu süre zarfında güneyde sigortalı çalışan tüm kesimler bu sisteme dahil olması planlanmaktadır.
Sistem dışında kalanlar yani GESY’e kayıtlı olmayan sigortalılar, emekliler veya sağlık sunucuları bu sistemin olanaklarından yararlanamayacaklar. Sistemin dışında kalanlar, sağlık servislerinden, ilaç, tekik, ameliyat ve diğer tüm unsurlardan ancak ücretli yararlanabilecekler!
Adanın güney yarısında Kıbrıs Cumhuriyeti’nde sigortalı çalışanlar, vatandaş olsun olmasın sisteme kayıt olmaları halinde bu sistemden yararlanacaklar. Vatandaşlık koşulu aranmamaktadır.
1 Mart 2019’dan itibaren hayata geçen GESY şu anda hastane dışı bakımı kapsamaktadır. Çalışanlar ve emekliler, gelirliler gelirlerinin % 1,7’sini, işverenler % 1,85’ini, devlet % 1,65’ini ve serbest meslek sahipleri % 2,55’ini katkıda bulunuyorlar.
1 Mart 2020’den itibaren hastane bakımını da içerecek ve katkılar, çalışanlar için gelirlerinin % 2,65, işverenler için % 2,9, devlet için % 4,7 ve serbest meslek sahipleri için de % 4 oranında olacak*.
Hastalar için yıllık en fazla 300 €, düşük gelirli emekliler için yıllık 75 € olan ortak ödemeler olacak.
***
Yıllardır kuzeyde çok konuştuğumuz ama sistemleştiremediğimiz sağlık alanındaki sistemsizliğimize, güneyde hayata geçen GESY isimli sağlık sistemi örnek olabilir? Çok konuşmanın ama sistem üretememenin baskın olduğu yapımız her gelen sisyasi iktidarlarca devam ettirilirken GESY’nin başlıca özelliklerini sizlerle paylaşmak istiyorum.
*Her 2500 kişiye bir Kişisel Doktor (Personal Doctor) düşmektedir. Bu kişi pratisyon veya herhangi bir branşda uzman da olabilir.
*Kişiler, tetkik, ilaç ve ilk basamaktan mutlaka kayıtlı olduğu kişisel doktorları aracılığıyla faydalanır.
*Kişisel doktora hiç ücret ödenmez ve yılda 8 kez kişisek doktora vizit hakkı vardır.
*İlaç ve tetkikler için çok cuzi bir ücret ödenir. Her tetkik başına yaklaşık 1 euro alınmaktadır. Hastalar 6 aylık ilacını kişisel doktoruna tek defada yazdırabilir fakat her eczaneye gidişinde ancak 1 aylık ilaçlarını alabilir.
*Hastalar ileri tetkik ve ilgili uzman doktora kişisel doktoru aracılığıyla yönlendirilir. Uzman doktora 6 euro ödenir.
*Güneyde ve İngiliz üslerinde çalışan Kıbrıslı Türkler de bu sisteme kayıt olabilirler. Şu ana kayıt yaptıranlar sistem içinde tüm haklardan yararlanmaya başlamıştır.
Sadece geçmişte sigortalı olarak güneyde çalışan, prim yatıran ve hala yatırmaya devam eden Kıbrıslı Türk emekliler için sorun yaşanmaktadır. Emekli Kıbrıslı Türkler sisteme kayıtlarını kuzey adresleri nedeniyle yapılamıyor. Bunun düzeltilmesi için çalışmalar yapılmaktadır. Sistemde hizmet vermek isteyen Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşı olup yeni kayıt yaptıracak Kıbrıslı Türk doktorlardan da iyi derece Rumca (Yunanca) şartı aranması sistemin bir başka hendikapıdır. Geçmiş yıllarda Kıbrıs Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı’na kayıdı olan Kıbrıslı Türk doktorlar tüm işlemlerini eksiksiz yapmak şartıyla bu sisteme kayıt yaptırıp çalışabilirler.
Okan Dağlı
1964 yılında Mağusa'da doğdu. İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları mezunudur. 1995 yılından beridir doktor olarak çalışmaktadır. Bir dönem Mağusa Belediye Meclis üyeliği, iki dönem ise milletvekili olarak görev yaptı. Mağusa İnisiyatifi'nin kurucularından olup yayınlanmış kitapları bulunmaktadır.
