Dikomo çöplüğündeki kayıp kazıları için 10 milyar avro ve Kıbrıs’ın kuzeyinin onayı isteniyor

Dikomo çöplüğünde oldukları tahmin edilen 70 Kıbrıslırum kayıbın kalıntılarına ulaşılabilmesi için

Dikomo’daki çöplüğün altında oldukları tahmin edilen 70 Kıbrıslırum kalıntılarının bulunabılmesi için 10 milyar avroya yakın bir bütçe gerektiğine ve ayrıca Kıbrıs’ın kuzeyindeki yetkililerin kazılara izin vermesinin gerekliliğine dikkat çekildi .

Kayıp Şahıslar Komitesi’nin Kıbrıslırum üyesi Leonidas Pantelides, Kıbrıs Haber Ajansına (KHA) yaptığı açıklamada, yaklaşık 70 Kıbrıslırum’un kalıntılarının gömülü olduğuna inanılan Dikomo’daki (Dikmen) çalışmalar için gereken para miktarının çok büyük olduğunu, 10 milyon avroya yakın olduğunu, ancak çalışmaları sürdürmekten başka çarenin de olmadığını belirtti. Kayıp Şahıslar Komitesi’ni endişelendiren bir başka risk de Kıbrıs’ın kuzeyindeki yetkililerden izin alınamaması.

Gerekli olan fonu temin etmek için bağışçılarla temasa geçeceklerini söyleyen Pantelides, çalışmaların sonuçlanmasının yaklaşık 5-6 yıl alacağını sözlerine ekledi.

Kıbrıslırumların kalıntılarının Dikomo çöplüğüne taşındığı bilgisi, 2019 yılında Kayıp Şahıslar Komitesi’nin üçüncü üyesi ve Kıbrıslıtürk üye ile konuşan çok güvenilir bir kaynaka dayandırılıyor. Üçüncü üye daha sonra tüm bilgileri içeren ayrıntılı bir rapor hazırladı. 1974’te Aşşa (Paşaköy) köyünden 70 kişinin Ornithi’de (Gaziköy) öldürüldüğü ve 90’lı yıllarda kalıntıların Kıbrıs’ın kuzeyindeki işgal rejimi tarafından Dikomo’daki çöplüğe taşınarak gömüldüğü belirtiliyor.

Çöp sahası daha sonra kapatıldı ve çalışmalar yapıldı. Tüm çöpler, tonlarca atık, bugün büyük bir tepe olarak görülen yerin altına gömüldü.  AB finansmanı ile yapılan çalışmalar Portekizli bir uzman tarafından koordine edildi. İlgili uzman geçtiğimiz aylarda Kıbrıs’ı birkaç kez ziyaret ederek atıkları taşımak için rayların kullanıldığı bir yol boyunca üç noktada gömülü olduğuna inanılan Kıbrıslırumların kalıntılarını bulmak için yapılan çalışmalarla ilgili tüm risk ve tehlikeleri içeren 80 sayfalık çok ayrıntılı bir rapor hazırladı.

Yeraltındaki çöplerin taşınması gerekiyor

Kayıp Şahıslar Komitesi’nin Kıbrıslırum üyesi Leonidas Pantelides, Komite’nin işinin, tonlarca çöpü taşımak için kiralanacak bir şirketin söz konusu gömülerin olduğu yolu ortaya çıkarılmasıyla başlayacağını söyledi.

Ardından arkeologların kalıntıları bulmak için yeri kazarak çöplerin başka bir yere nakledilmesi gerektiği ancak bu taşımanın çevresel riskler de taşıdığı belirtiliyor.

Komite üyesi Kıbrıs Haber Ajansına yaptığı açıklamada, çöpler gömüldüğünde gazın çıkarılması için borular yerleştirildiğini ve bu boruların da çıkarılması gerektiğini söyledi. Pantelides, Portekizli uzmanın boru sistemiyle ilgili teknik bilgilere hâkim olduğu ve tüm projeyi denetlemek için çalışmalar esnasında hazır bulunması gerektiğini belirtti.

Pantelides ayrıca Kayıp Şahıslar Komitesi’nin arkeologları kazmaya başladığında, zeminin alt seviyesinde tehlikeli bir gazın solunması veya çöplerin gömülü olduğu tepenin çökme tehlikesi gibi ciddî risklere de dikkat çekti.

Diğer kazı çalışmaları da devam ediyor

Kayıp Şahıslar Komitesi’nin Kıbrıslırum üyesi Leonidas Pantelides, Kıbrıs Haber Ajansına (KHA) verdiği mülakatta diğer bölgelerde süren kazı çalışmaları hakkında da bilgiler verdi.

Pantelides, Kayıp Şahıslar Komitesi’nin tüm kayıpları bulmak için çalıştığını ifade ederek biri güneyde, altısı kuzeyde ve biri de askerî bölgelerde olmak üzere toplam yedi ekibin kazı ve mezar açma çalışmalarının sürdürdüğü bilgisini paylaştı.

Pantelides açıklamasında geçtiğimiz günlerde Larnaka bölgesindeki Troulloi köyünde bir kuyuda Kıbrıslıtürk üç kişinin kalıntıları bulunduğunu ve bu kişilerin 1964 döneminden kalma kayıp kişiler olduğuna inanıldığını ifade ederek Strovolos bölgesinde de Kıbrısltürklere ait kalıntılar için bir kazı çalışmalarının devam ettiğini söyledi.

Pantelides, Kıbrıslıtürklere ait kalıntıların en son yedi yıl önce bulunduğunu, dolayısıyla bu gelişmelerin umut verici ve olumlu olduğunu söyledi.

Kıbrıs’ın kuzeyinde devam eden çalışmalar Afanya (Gaziköy), Templos (Zeytinlik), Petra tou Digeni (Yeniceköy), Kondeya (Türkmenköy),  Ayos Amvrosios (Ayguruş-Esentepe) ve Gönyeli (Kionelli)’de sürüyor.

Pantelides Agios Amvrosios ve Petra tou Digeni’de muhtemelen iki kişiye ait kalıntılar bulunduğunu söyledi. Agios Amvrosios’taki kalıntılar 1974 yılında kaybolan komşu köylerden sivillere ait olabileceği tahmin ediliyor.

Pantelides Kıbrıs Haber Ajansı’na yaptığı açıklamada kuyularla ilgili çok sayıda bilgi aldıklarını, yaklaşık 200 vaka söz konusu olduğunu söyledi. Kuyuları temizlemek için artık daha az zaman alan yeni bir yöntem kullanıldığına ve insan kalıntıları bulunursa arkeologlar kuyuya inip geleneksel yöntemlerle kazmaya başlıdığını belirtti.

Çalışmalar artık insansız hava araçları ve tarama ile yapılmakta ve bilgileri birleştirmek için yeni yöntemler de kullanılmakta.

Kayıp kişiler listesinde 492’si Kıbrıslıtürk ve 1.510’u Kıbrıslırum olmak üzere 2.002 kişi yer alıyor.

kha/gazedda, foto: arşiv