Ankara beşli konferansa tamam dedi ama masada ne diyecek | Panayiotis Tsangaris

…Beş Taraflı Konferans ya Kıbrıs sorununda yeni bir rota ve çabanın başlangıç noktası, ya da yeniden bir çıkmazın teyidi olacaktır. Çünkü burada iki kilit konu belirlenecek; birincisi Ankara’nın Garantilerin kaldırılması ve ordunun geri çekilmesini kabul edip etmeyeceği, ikincisi ise Ankara’nın ‘eşit egemenlik’ yani örtülü iki devletli çözümde ısrar edip etmeyeceği…

İşler isteksizce de olsa… ilerliyor gibi görünüyor. Yavaş ve temkinli, ancak Kıbrıs sorunu sürecini ya ‘uyandıracak’ ya da Ankara’nın pozisyonları nedeniyle yeniden çıkmaza sokacak gelişmeler olacağını gösteren, daha doğrusu öngören çeşitli alametler var.

Geçen gün BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs sorununa ilişkin bir Konferans düzenlenmesi için ilgili tüm taraflardan ‘onay’ aldığı öğrenildi. ‘İlgili taraflar’ derken Kıbrıs’taki iki tarafın yanı sıra Yunanistan, Türkiye ve İngiltere’den başkasını kastetmiyoruz.

Atina’nın tutumu zaten biliniyordu, keza Londra’nınki de. Muallakta olan, Kıbrıs sorununun en çetrefilli konusu, ‘Garantiler ve Güvenlik’ başlığının, fiilen masaya yatırılacağı bir Konferansa Ankara’nın ‘evet’ deyip demeyeceğiydi.

Hepimizin bildiği üzere, Ankara daha önceki tüm görüşmelerde Garantilerin kaldırılması ile Türk Ordusunun geri çekilmesi konularında kararlılığını korudu, ve herkesin hatırlayacağı üzere, Türkiye’nin tüm meseleye yaklaşımı, dönemin Türk Dışişleri Bakanının Crans-Montana’da Kıbrıslı Rumların Garantilerin kaldırılacağı ve Türk Ordusunun geri çekileceğine dair ‘hayal kurmaya devam edebilecekleri’ yönündeki açıklamasına kadar geriye götürülebilir.

Dolayısıyla gri alan şudur: Ankara, üzerinde kararlılıkla durduğu ve hala da durmakta olduğu bu konuda yeniden pozisyon alması beklenen bir Konferansı nasıl ve neden kabul etti? Başka bir deyişle, bu büyük sınava girmeyi neden kabul etti? Çünkü böyle bir Konferans Ankara’nın kendisi için de bir sınavdır.

Bu iki anlama gelebilir:

Birincisi, Ankara Konferansa kendi pozisyonunda, yani garantilerin kaldırılması ile Türk askerlerinin Kıbrıs’tan çekilmesini kabul etmediği pozisyonunda ısrar etmek için gidecek, ya da…

İkincisi, Ankara Konferansa gidecek ve garantilerin kaldırılması ve ordunun geri çekilmesi konusunu başka bir şeyle ‘takas etmeye’ hazır görünecek. Görünüşe göre ‘Eşit Egemenlik’ (yeniden) talep edecek.

Üçüncü bir senaryo ise Ankara’nın Garantilerin kaldırılması ile ordunun geri çekilmesini ciddi ve özel bir takas olmaksızın kabul etmesi olabilir ki bu da bir olasılık anlamında mevcut olsa da siyasi realitede gerçekleşmesi pek olası görünmüyor.

Ancak ‘en olası’ iki ihtimalden hangisi doğru olursa olsun, eylem süreci epey zorlu olacak gibi görünüyor. Bir yandan, Türk garantilerinin devam ettiği bir çözümün Kıbrıs Rum tarafınca kabul edilemeyeceği açıktır. Öte yandan, hiçbir Cumhurbaşkanı Konfederasyon ve örtülü iki devletli çözüm anlamına gelen ‘eşit egemenliği’ kabul etmeyecektir.

Tek olumlu şey – ne kadar ağırlık taşırsa taşısın – Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesinin de iki devletli bir çözümün söz konusu olmadığını açıkça belirtmiş olmasıdır. Genel Sekreter de 15 Ekim’deki gayrı resmi yemekte Ersin Tatar’a aynı açıklıkta konuştu. Ancak Hakan Fidan 8 Kasım’da Atina’da Yunan mevkidaşı ile yaptığı görüşmenin sonunda yaptığı açıklamada ‘adadaki gerçeklerden’ bahsetti ve ‘adada federasyon çözümünün gerçekleşemeyeceğinin açık olduğunu’ söyledi.

Bu da Ankara’nın – en azından kamuoyu önünde – iki devletli bir çözümde ya da daha sonra – ilk zorluk ve/veya fırsatta – ayrılmaya ve iki devlet kurulmasına izin verecek bir Konfederasyon çözümünde ısrarcı olduğunu ortaya koymaktadır.

Daha önce de bahsettik, ancak tekrar edelim ki Federasyon ile Konfederasyon arasındaki temel fark üç hususa ilişkindir: 1/ Konfederasyonda Topluluklara / Eyaletlere / Kantonlara / Devletlere ayrılma hakkı tanınır (böylece kurucu tarafların Eşit Egemenliği tanınır); 2/ Topluluklara / Eyaletlere / Kantonlara / Devletlere Merkezi Devletten bağımsız olarak savunma eylemleri ve/veya diğer Devletlerle ilişkiler geliştirme hakkı verilir; 3/ Topluluklara / Eyaletlere / Kantonlara / Devletlere Merkezi Devletten bağımsız olarak diğer Devletlerle diplomatik ilişkiler geliştirme hakkı verilir. Yukarıdaki üç maddeden hangisi bir çözümde mevcutsa, o çözüm Federasyon olarak adlandırılamaz.

Sonuç olarak, Beş Taraflı Konferans ya Kıbrıs sorununda yeni bir rota ve çabanın başlangıç noktası olacak ya da yeniden bir çıkmazı teyit edecektir. Çünkü burada iki kilit konu belirlenecek; birincisi Ankara’nın Garantilerin kaldırılması ve ordunun geri çekilmesini kabul edip etmeyeceği, ikincisi ise Ankara’nın ‘eşit egemenlik’, yani örtülü iki devletli çözümde ısrar edip etmeyeceği…

Η ΑΓΚΥΡΑ ΕΙΠΕ ΤΟ ΟΚ ΓΙΑ ΠΕΝΤΑΜΕΡΗ, ΑΛΛΑ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΤΙ ΘΑ ΠΕΙ…

…η Πενταμερής Διάσκεψη θα αποτελέσει είτε την αφετηρία για μια νέα πορεία και προσπάθεια στο Κυπριακό είτε θα επιβεβαιώσει εκ νέου αδιέξοδο. Αφού σε αυτή θα κριθούν τα δυο κεφαλαιώδη ζητήματα, πρώτον κατά πόσο η Άγκυρα συμφωνεί στην κατάργηση των Εγγυήσεων και αποχώρηση του στρατού και δεύτερον κατά πόσο η Άγκυρα επιμένει στην ‘κυριαρχική ισότητα’ τουτέστιν στην συγκεκαλυμένη λύση των δυο κρατών…

Τα πράγματα φαίνεται πως κυλούν… έστω με το ζόρι. Αργά και προσεκτικά, αλλά οι ενδείξεις είναι εκεί και φανερώνουν ή καλύτερα προδιαγράφουν ότι θα υπάρξουν εξελίξεις που είτε θα ‘ξυπνήσουν’ την διαδικασία του Κυπριακού είτε θα επιβεβαιώσουν εκ νέου αδιέξοδο λόγω των θέσεων της Άγκυρας.

Τις προάλλες έγινε γνωστό ότι ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών έλαβε το ‘ΟΚ’ από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη για την σύγκληση μιας Διάσκεψης για το Κυπριακό. Και όταν αναφερόμαστε σε ‘εμπλεκόμενα μέρη’ δεν εννοούμε παρά την Ελλάδα, την Τουρκία και την Βρετανία πέραν δηλαδή των δυο μερών στην Κύπρο.

Η θέση της Αθήνας ήταν και είναι ούτως ή άλλως γνωστή όπως και η θέση του Λονδίνου. Αυτό που εκκρεμούσε ήταν κατά πόσο η Άγκυρα θα έλεγε το ‘Ναι’ σε μια Διάσκεψη, στην οποία εκ των πραγμάτων θα τεθεί επί τάπητος και το πλέον ακανθώδες ζήτημα του Κυπριακού, που είναι το κεφάλαιο ‘Εγγυήσεις και Ασφάλεια’.

Ως γνωστόν σε όλες τις προηγούμενες συνομιλίες η Άγκυρα ήταν κάθετη ως προς την κατάργηση των Εγγυήσεων και την αποχώρηση του Τουρκικού Στρατού, και όπως όλοι θα θυμούνται, η προσέγγιση της Τουρκίας στο όλο ζήτημα θα μπορούσε να εντοπιστεί στην τοποθέτηση του τότε Τούρκου ΥΠΕΞ στο Κραν Μοντανά ότι οι Ελληνοκύπριοι κάνουν ‘όνειρα θερινής νυκτός’ ότι θα υπάρξει κατάργηση Εγγυήσεων και αποχώρηση του τουρκικού στρατού.

Το γκρίζο σημείο λοιπόν είναι το εξής: Πώς και γιατί η Άγκυρα αποδέχτηκε μια Διάσκεψη στην οποία αναμένεται ότι θα πρέπει να τοποθετηθεί εκ νέου σε αυτό το ζήτημα, για το οποίο ήταν και είναι κάθετη; Γιατί αποδέχτηκε δηλαδή να κάνει αυτό το μεγάλο τεστ; Διότι μια τέτοια Διάσκεψη αποτελεί ένα Τεστ για την ίδια την Άγκυρα.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει δυο πράματα:

Πρώτον, ότι η Άγκυρα θα μεταβεί στην Διάσκεψη για θα επιμείνει στην θέση της, ότι δηλαδή δεν αποδέχεται καμία κατάργηση εγγυήσεων και καμία αποχώρηση τουρκικού στρατού από την Κύπρο, ή

Δεύτερον, ότι η Άγκυρα θα μεταβεί στη Διάσκεψη και θα εμφανιστεί έτοιμη να ‘ανταλλάξει’ το θέμα της κατάργησης των Εγγυήσεων και αποχώρησης του στρατού με κάτι άλλο. Προφανώς θα ζητήσει (εκ νέου) την ‘Κυριαρχική Ισότητα’.

Ένα τρίτο σενάριο θα μπορούσε να ήταν πως η Άγκυρα αποδέχεται την κατάργηση των Εγγυήσεων και την αποχώρηση του στρατού χωρίς κάποιο σοβαρό και ιδιαίτερο αντάλλαγμα, κάτι που ενώ μεν ως ενδεχόμενο υπάρχει, στην πολιτική πραγματικότητα φαντάζει αρκετά απίθανο να συμβεί.

Όποιο όμως από τα δυο ‘πιθανότερα’ ενδεχόμενα να ισχύει, η πορεία θα φαντάζει ιδιαίτερα δύσκολη. Από την μια είναι ξεκάθαρο πως λύση με συνέχιση των Τουρκικών εγγυήσεων, αποκλείεται να γίνει αποδεχτή από την Ελληνική Κυπριακή πλευρά. Από την άλλη, κανένας Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν πρόκειται να αποδεχτεί την ‘κυριαρχική ισότητα’ κάτι που παραπέμπει σε Συνομοσπονδία και συγκεκαλυμένη λύση δυο κρατών.

Το μόνο θετικό –όση βαρύτητα κι’ αν έχει- είναι πως και τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ξεκαθάρισαν πως δεν τίθεται θέμα λύσης δυο κρατών. Το ίδιο ξεκαθάρισε και ο Γενικός Γραμματέας στον Ερσίν Τατάρ κατά το άτυπο δείπνο της 15ης Οκτωβρίου. Ωστόσο ο Χακάν Φιντάν στις δηλώσεις του με το πέρας της συνάντησης της 8ης Νοεμβρίου στην Αθήνα με τον Έλληνα ομόλογό του, μίλησε για ‘πραγματικότητες στο νησί’ και πως είναι ‘ξεκάθαρο ότι μια λύση Ομοσπονδίας στο νησί δεν μπορεί να υπάρξει’.

Κάτι που φανερώνει ότι η Άγκυρα –τουλάχιστον δημοσίως- επιμένει στην λύση δυο κρατών ή μια λύση Συνομοσπονδίας που θα επιτρέπει μετέπειτα –με την πρώτη δυσκολία ή/και ευκαιρία- την απόσχιση και την δημιουργία δυο κρατών.

Το είπαμε ξανά αλλά να το επαναλάβουμε πως η ουσιαστική διαφορά μεταξύ Ομοσπονδίας και Συνομοσπονδίας αφορά τρία ζητήματα: 1/ Στην Συνομοσπονδία υπάρχει το δικαίωμα απόσχισης στις Κοινότητες / Κρατίδια / Καντόνια / Πολιτείες (άρα αναγνωρίζεται η Κυριαρχική Ισότητα των μερών που την αποτελούν, 2/ Δίδεται το δικαίωμα στις Κοινότητες / Κρατίδια / Καντόνια / Πολιτείες να αναπτύσσουν αμυντικές δράσεις ή /και σχέσεις με άλλα κράτη ανεξάρτητα από το Κεντρικό Κράτος, 3/ Δίδεται το δικαίωμα στις Κοινότητες / Κρατίδια / Καντόνια / Πολιτείες να αναπτύσσουν διπλωματικές σχέσεις με άλλα κράτη ανεξάρτητα από το Κεντρικό κράτος. Όποιο από τα πιο πάνω τρία, υπάρχει σε μια λύση, τότε αυτή η λύση δεν μπορεί να ονομαστεί Ομοσπονδία.

Καταληκτικά, η Πενταμερής Διάσκεψη θα αποτελέσει είτε την αφετηρία για μια νέα πορεία και προσπάθεια στο Κυπριακό είτε θα επιβεβαιώσει εκ νέου αδιέξοδο. Αφού σε αυτή θα κριθούν τα δυο κεφαλαιώδη ζητήματα, πρώτον κατά πόσο η Άγκυρα συμφωνεί στην κατάργηση των Εγγυήσεων και αποχώρηση του στρατού και δεύτερον κατά πόσο η Άγκυρα επιμένει στην ‘κυριαρχική ισότητα’ τουτέστιν στην συγκεκαλυμένη λύση των δυο κρατών…