Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) 2022’de Küresel İklimin Geçici Durumu raporunu COP27’nin ilk gününde açıkladı.
Rapora göre, iklim değişikliğinin belirtileri ve etkileri giderek daha dramatik bir hal alıyor: Aşırı sıcak dalgaları, kuraklık ve yıkıcı seller bu yıl milyonlarca kişiyi etkiledi ve milyarlarca dolara mal oldu.
Deniz seviyesindeki yükselme oranı 1993’ten bu yana iki katına çıktı. Ocak 2020’den bu yana yaklaşık 10 mm yükselerek bu yıl yeni bir rekor seviyeye ulaştı. Sadece son iki buçuk yıl, uydu ölçümlerinin yaklaşık 30 yıl önce başlamasından bu yana deniz seviyesindeki genel artışın yüzde 10’unu oluşturuyor.
2022 yılı Avrupa Alplerindeki buzullar için son derece ağır bir yıl oldu ve ilk belirtiler rekor düzeyde erimeye işaret ediyor. Grönland buz tabakası 26 yıl üst üste kütle kaybetti ve Eylül ayında ilk kez buraya (kar yerine) yağmur yağdı.
Raporun temel bulguları şöyle sıralandı:
Başlıca sera gazları olan karbondioksit, metan ve azot oksit konsantrasyonları 2021 yılında bir kez daha rekor seviyelere ulaştı: Metan konsantrasyonundaki yıllık artış kayıtlara geçen en yüksek seviyeydi. Önemli izleme istasyonlarından elde edilen veriler, üç gazın atmosferik seviyelerinin 2022’de de artmaya devam ettiğini gösteriyor.
2022’de küresel ortalama sıcaklığın 1850-1900 ortalamasının yaklaşık 1.15 (1.02 ila 1.28) derece üzerinde olacağı tahmin ediliyor. 2015 ile 2022 yılları arasında kayıtlara geçen en sıcak sekiz yıl olması muhtemeldir. La Niña koşulları 2020’nin sonlarından beri hakim ve 2022’nin sonuna kadar devam etmesi bekleniyor. Devam eden La Niña, 2011’deki son önemli La Niña’dan daha yüksek olsa da, son iki yıldır küresel sıcaklıkları nispeten “düşük” tuttu.
Buzullar rekor hızla eriyor, denizler yükseliyor
Buzullar ve buz: Avrupa Alplerinde 2022 yılında buzul erimesi rekorları kırıldı. Alpler genelinde ortalama kalınlık kaybı 3 ila 4 metre arasında ölçülmüş olup, bu değer bir önceki rekor yıl olan 2003’e kıyasla önemli ölçüde daha fazla.
İsviçre‘de, ilk ölçümlere göre 2021 ve 2022 yılları arasında buzul buz hacminin yüzde 6’sı kayboldu. Tarihte ilk kez, en yüksek ölçüm noktalarında bile yaz mevsiminden daha uzun süre kar yağmadı ve dolayısıyla taze buz birikimi olmadı. 2001 ve 2022 yılları arasında İsviçre’deki buzul buz hacmi 77 km’den 49 km’ye düşerek üçte birinden fazla azaldı.
Kış sonunda kar kalınlığının azalması ve Sahra tozunun tekrar tekrar kaplanması, uzun ve yoğun sıcak hava dalgalarının bir sonucu olarak Mayıs ve Eylül ayları arasında eşi benzeri görülmemiş bir buz kaybına zemin hazırladı.
Kuzey Kutbu‘ndaki deniz buzu genişliği yılın büyük bölümünde uzun vadeli (1981-2010) ortalamanın altında kaldı. Eylül ayı ölçüsü 4,87 milyon km2 ya da uzun vadeli ortalama ölçünün 1,54 milyon kilometre kare altında oldu. Antarktika‘da deniz buzu 25 Şubat’ta 1,92 milyon km2’ye düşerek kayıtlardaki en düşük seviyeye geriledi ve uzun vadeli ortalamanın neredeyse 1 milyon km2 altına indi.
Küresel ortalama deniz seviyesi, uydu altimetre kaydının 30 yılı boyunca (1993-2022) yılda tahmini 3,4 ± 0,3 mm yükseldi. Bu oran 1993-2002 ve 2013-2022 yılları arasında iki katına çıkmış ve deniz seviyesi Ocak 2021 ile Ağustos 2022 arasında yaklaşık 5 mm arttı. Hızlanma artan buz erimesinden kaynaklanıyor.
Okyanus, insanların sera gazı emisyonlarından kaynaklanan birikmiş ısının yaklaşık yüzde 90’ını depolayan okyanusların üstteki 2000 metresi 2021 yılında (rakamların mevcut olduğu en son yıl) rekor seviyelere kadar ısınmaya devam etti. Isınma oranları özellikle son yirmi yılda yüksek. Gelecekte de ısınmaya devam etmesi bekleniyor; bu, yüz yıllık ila bin yıllık zaman ölçeklerinde geri döndürülemez bir değişim.
2022 yılında okyanus yüzeyinin yüzde 55’inde en az bir deniz sıcak dalgası yaşandı. Buna karşılık okyanus yüzeyinin sadece yüzde 22’si denizde soğuk hava dalgası yaşadı. Denizel sıcak hava dalgaları, soğuk hava dalgalarının aksine daha sık görülmeye başladı.
Kuraklık, sel, kasırgalar
Doğu Afrika’da son 40 yılın en uzun yağışlı mevsimi olan dört mevsim üst üste ortalamanın altında yağış görüldü ve içinde bulunduğumuz mevsimin de kurak geçebileceğine dair işaretler mevcut. Devam eden kuraklık ve diğer bileşik faktörlerin bir sonucu olarak, tahmini 18,4 ila 19,3 milyon insan Haziran 2022’den önce gıda krizi veya daha kötü seviyelerde akut gıda güvensizliği ile karşı karşıya kaldı. İnsani yardım kuruluşları, ortalamanın altında seyreden bir başka sezonun muhtemelen mahsul kıtlığına yol açacağı ve Kenya, Somali ve Etiyopya‘daki gıda güvensizliği durumlarını daha da kötüleştireceği konusunda uyarıda bulunuyor.
Temmuz ve Ağustos aylarında rekor kıran yağmurlar Pakistan‘da büyük sellere yol açtı. En az 1700 kişi öldü, 33 milyon kişi selden etkilendi, 7,9 milyon insan yerinden edildi. Sel felaketi, Mart ve Nisan aylarında hem Hindistan hem de Pakistan’da yaşanan aşırı sıcak dalgasının hemen ardından geldi.
Güney Afrika bölgesi yılın başında iki ay boyunca bir dizi kasırga tarafından vuruldu, şiddetli yağmur ve yıkıcı sellerle en çok Madagaskar‘ı etkiledi. Ian Kasırgası Eylül ayında Küba ve güneybatı Florida’da büyük hasara ve can kaybına neden oldu.
Kuzey yarımkürenin büyük bölümü olağanüstü sıcak ve kurak geçti. Çin, ulusal kayıtların tutulmaya başlanmasından bu yana en kapsamlı ve uzun süreli sıcak hava dalgasını yaşadı ve kayıtlara geçen en kurak ikinci yaz oldu. Wuhan‘daki Yangtze Nehri Ağustos ayı için kaydedilen en düşük seviyeye ulaştı.
Avrupa‘nın büyük bölümü art arda yaşanan aşırı sıcaklarla bunaldı. Birleşik Krallık, 19 Temmuz’da sıcaklığın ilk kez 40°C’nin üzerine çıktığı yeni bir ulusal rekora tanık oldu. Buna kalıcı ve zarar verici bir kuraklık ve orman yangınları eşlik etti. Ren, Loire ve Tuna gibi Avrupa nehirleri kritik derecede düşük seviyelere geriledi.
22 Ağustos’ta Çin’in Wuhan kentindeki Yangtze Nehri boyunca açıkta kalan kıyılar.
1,5 derece hedefi giderek zorlaşıyor
2022’deki küresel ortalama sıcaklığın şu anda 1850-1900 sanayi öncesi ortalamanın yaklaşık 1,15 (1,02 ila 1,28) derecce üzerinde olacağı tahmin ediliyor. Nadir görülen üç dipli soğutucu La Niña, 2022’nin “sadece” beşinci veya altıncı en sıcak yıl olacağı anlamına geliyor. Ancak bu durum uzun vadeli eğilimi tersine çevirmiyor; kayıtlara geçen en sıcak yılın bir yenisinin yaşanması an meselesi.
Isınma artmaya devam ediyor: 2013-2022 dönemi için 10 yıllık ortalamanın, 1850-1900 sanayi öncesi taban çizgisinin 1,14 (1,02 ila 1,27) derece üzerinde olacağı tahmin edilmekte. Bu, Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Altıncı Değerlendirme raporunda tahmin edilen 2011-2020 yılları arasındaki 1,09°C ile benzerlik gösteriyor.
Okyanus ısısı, değerlendirilen en son yıl olan 2021’de rekor seviyelerdeydi ve ısınma oranı özellikle son 20 yılda yüksekti.
WMO Genel Sekreteri Prof Petteri Taalas, “Isınma ne kadar büyük olursa, etkileri de o kadar kötü olur. Şu anda atmosferde o kadar yüksek karbondioksit seviyelerine sahibiz ki, Paris Anlaşması’nın 1,5°C’lik alt sınırına ulaşılması çok zor” dedi.
“Pek çok buzul için artık çok geç ve erime binlerce yıl olmasa bile yüzlerce yıl devam edecek ve bunun su güvenliği üzerinde büyük etkileri olacak. Deniz seviyesinin yükselme hızı son 30 yılda iki katına çıktı. Bunu hala yılda milimetre olarak ölçüyor olsak da, yüzyılda yarım ila bir metreye ulaşıyor ve bu da milyonlarca kıyı sakini ve düşük rakımlı yerler için uzun vadeli ve büyük bir tehdit oluşturuyor” dedi:
Pakistan‘daki korkunç sel felaketinde ve Afrika Boynuzu‘ndaki ölümcül, uzun süreli kuraklıkta gördüğümüz gibi, çoğu zaman iklim değişikliğinden en az sorumlu olanlar en çok zarar görüyor.
Ancak bu yıl çok hazırlıklı toplumlar dahi, Avrupa’nın büyük bir bölümünde ve Güney Çin’de uzun süren sıcak dalgaları ve kuraklıkta görüldüğü gibi, aşırı hava olayları tarafından yıkıma uğradı. Giderek artan aşırı hava olayları, dünya üzerindeki herkesin hayat kurtaran erken uyarılara erişimini sağlamayı her zamankinden daha önemli hale getiriyor.”
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, COP27’de önümüzdeki beş yıl içinde “Herkes İçin Erken Uyarı” (Early Warnings for All)’a ulaşmak için bir Eylem Planı açıklayacak. Şu anda dünya ülkelerinin yarısı bunlardan yoksun. Guterres, WMO’dan bu girişime öncülük etmesini istedi.
