Tarihsel süreçler dikkate alındığında insanların, bir diğerini denetlemek, kontrol altında tutmak gibi çeşitli amaçlar edindiği gözlemlemek mümkündür. Üretimin kontrolü ve hâkimiyeti, diğerinin üzerinde hâkimiyet kurulmasını zorunlu kıldı. Modernleşen dünyayla birlikte denetim altında üretilen ürünlerin tüketimi ve yeniden üretimi için de gözetime ihtiyaç duyulmuştur.
Bilişim teknolojilerinin gelişmesi ve hayatımızın ciddi bir oranında yer sahibi olmasının ardından gözetim de hayatımızın derinliklerine işlemeye başlamıştır. Hemen her gün kullanılan sosyal medya platformları, klasik gözetim dönemlerinde insanların başaramadığı kadar sorunsuz ve hatasız bir gözetim döneminin başlamasına neden olmuştur. Bir başka şekilde söylemek gerekirse, modern dünya ve ağ toplumunun oluşturduğu teknik ve bilimsel üretim, kendisini yeniden üreterek daha da kitlesel bir hale geldiği gibi, küreselleşmesine de neden olmuştur.
Gözetim pratiklerinin ortaya çıkardığı en büyük problem, bireyin mahremiyetini tamamıyla kaybetmesi ve hayatını kamusal bir alanda yaşamaya zorlanmasıdır. “Zorlanma” ifadesi tek başına kullanıldığında yanıltıcı anlamlar doğurabilir; dolayısıyla bu noktada zorlanma ifadesinin bireylerin teşvik edilerek özel hayatlarının sosyal medya ortamlarında paylaşılması anlamında kullanılmaktadır. Birey, sosyal medya üzerinden kişisel eşyalarını, evini, arabasını paylaşmaktan çekinmemektedir. Dahası bunu yapmak için teşvik edilmekte ve hatta özendirilmektedir.
Spotify son yıllarda ciddi anlamda atılım sağlamış bir müzik dinleme platformudur. Üyelik başvurusunda bulunabileceğiniz, profesyonel müzisyenlerin kendi müziklerini paylaşıp çok daha geniş kitlelere ulaştırabileceği ve sıradan dinleyicinin her türlü müziğe erişebileceği bir platform hizmeti sunmaktadır Spotify.
Müzik zevkini öğrenen bir makine
Makine Öğrenimi (Machine Learning)’i en iyi kullanan platformlardan biri olarak Spotify, uygulama ekranında kişiye özel dinleyebileceği müziklerin listesini oluşturur ve gidip dinlemenize olanak sağlar.
Spotify, uygulama içindeki kullanıcının davranışlarını analiz ederek, kullanıcının müzik zevklerini öğrenir. Daha sonra, dinlenilen müziklere göre öneriler sunarak, kullanıcının hoşuna gitme olasılığı yüksek müzikleri bireyin önüne getirir. Spotify ayrıca LNP yöntemini kullanarak metin analizi yapar ve uygulama dışında kullanıcının gezindiği sırada nelerden keyif aldığını öğrenir.
Kişiye özel içerikler sunma imkanı
Netflix gibi dizi-film izleme uygulamaları ise belirli bir ücret karşılığında üye olduktan sonra milyonlarca dizi ve film izleme şansının sunulduğu bir ortam olarak karşımızda durmaktadır. Spotify ve Netflix’te kullanıcının dinledikleri şarkıdan atladıkları parçaya kadar, izledikleri filmden daha sonra izleyebilmek için kayıt altına aldıkları tüm filmlere kadar her şey sistemlerde kaydedilmektedir.Uygulamalar, bu verilerle kişiye özel içerikler sunabilmekte ve dolayısıyla her kullanıcının kendine özel kişiselleştirilmiş bir ekranı bulunabilmektedir. Bu ekranlar günümüzde her alanda bulunabilmektedir. İzlediğimiz filmlere veya dinlediğimiz şarkılara göre, ‘beğenebilecekleriniz’ başlığıyla önerileri artık YouTube da dâhil olmak üzere birçok video paylaşım platformunda bulabilmek mümkündür.Yazı ile kayıt altına almaya başlayan gözetim mekanizmasının, gitgide görsel-işitsel bir alan haline gelmesi, daha az okuma daha fazla izlemenin ortaya çıkması, görsel imajların da bir tüketim nesnesi haline gelmesine neden olmaktadır.
Baudrillard (2000)’a göre medyanın gerçekliği ve toplumların gerçekliği birbirinin yansıması olmaktan çıkmakta ve gerçeklik bir hiper-gerçeklik halini almaktadır. Günümüzde bireyler ihtiyaçlarını tüketmekten çok, çeşitli göstergeler tüketmektedirler. Gelinen noktada, sosyal video ve müzik paylaşım platformları da kendi başına bir gözetleme ve tüketim alanı haline gelerek, hem kendine tüketim alanı yarattı hem de kullanıcılara hizmet veren bir üretim alanı haline dönüşmüştür.
Kaynakça
Baudrillard, J. (2000), Tüketim Toplumu, Çev. F. Keskin ve H. Deliceçaylı, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Bu makale ilk olarak Medya Dergisi’nde yayımlanmıştır…
![20 yılın ardından “Hayır” argümanı | Pambos Haralambus | Alithia [GR-TR]](https://gazeddakibris.com/wp-content/uploads/2024/12/oxi-120x86.jpg)
