Zengin ülkeler aşı stokladı, diğerlerinin durumu belirsiz

Koronavirüs salgınına karşı üretilen aşılar, henüz onaylanmadan Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği ülkeleri (AB), Birleşik Krallık ve Kanada‘nın da aralarında olduğu kimi zengin ülkeler tarafından stoklanmaya başladı. Halkların Aşı İttifakı adlı oluşum, zengin ülkelerin aşıları istiflemeye başladığı için yoksul ülkelere aşının ulaştırılmasının oldukça zor olduğunu belirtiyor.

Aralarında Uluslararası Af Örgütü, Oxfam ve Adalet Şimdi örgütlerinin de olduğu Halkların Aşı İttifakı’nın iddiasına göre, 70’e yakın düşük gelirli ülkede nüfusun ancak onda biri aşı olabilecek. Üstelik bu öngörü, ucuz aşı projelerinden Oxford–AstraZeneca’nın ürettiği aşıların yüzde 64’ünü gelişmekte olan ülkelere vereceği sözünü de kapsıyor.

AstraZeneca’dan aşı vaat etmişti

Oxford Üniversitesi’nin iş birliğiyle koronavirüs aşısı geliştiren ilaç şirketi AstraZeneca, aşısını gelişmekte olan ülkelere kar amacı gütmeden ulaştırmayı vaat etti. Bu aşı, diğer aşılara göre daha ucuz olduğu gibi, normal buzdolabında da saklanabildiği için dünya çapında dağıtımı daha kolay. Ancak, Aşı İttifakı tek bir şirketin bütün dünyanın ihtiyacını karşılamada yeterli olamayacağını söylüyor.

Tüm nüfuslarını üçer kez aşılayabilecekler

Halkın Aşı İttifakı’nın analizine göre, zengin ülkeler şu ana kadar sipariş ettikleri aşıların kullanımı onaylanırsa bütün nüfuslarını üçer kez aşılayacak kadar doza sahip olacak. Birleşik Krallık menşeli bilimsel bir dergi olan Nature‘a göre, Kanada’nın toplam siparişleri nüfusun ihtiyacının sekiz katı. Zengin ülkeler dünya nüfusunun sadece yüzde 14’ünü oluştursa da şu anda en güçlü aşıların yüzde 53’ünü sipariş etti.

Bazı önlemler alındı

Öte yandan, koronavirüse karşı geliştirilen aşıların dünyanın farklı yerlerinde adaletli bir şekilde dağıtılması için bazı önlemler de alındı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Küresel Aşı ve Bağışıklama İttifakı (GAVI) ve Salgın Hastalıklara Hazırlık İçin Yenilik Koalisyonu (CEPI) öncülüğünde aşıya adil ve küresel erişimin sağlanması amacıyla oluşturulan COVAX‘ın 700 milyon doz aşının başvuran en düşük gelirli 92 ülkeye dağıtılmasını güvence altına aldığı belirtiliyor.

Aşıya erişim için teknolojiler paylaşılabilir

Aşı İttifakı ise, yoksul ülkelerde yaşayan insanların da aşıya erişebilmesi için ilaç şirketlerinin teknolojilerini paylaşma çağrısında bulunuyor. Böyle bir adımın DSÖ’nün koronavirüs teknolojisi havuzunun şemsiyesi altında yapılabileceği belirtiliyor.

‘Aşıya erişim engellenmemeli’

Küresel yoksulluğun azaltılması için çalışan konfederasyon olan Oxfam’ın sağlık politikaları direktörü Anna Marriott, konuyla ilgili şunları söylüyor:

Kimsenin yaşadığı ülke veya cebindeki paranın miktarı yüzünden hayat kurtaracak bir aşıya erişimi engellenmemeli. Fakat bir şeyler dramatik biçimde değişmezse, dünya çapında milyarlarca insan Kovid-19’a karşı güvenli ve etkili bir aşıya yıllarca ulaşamayacak.”

AstraZeneca, Pfizer ve Moderna gibi aşı üreten firmalar 2021 yılının sonuna kadar 2,6 ile 3,3 milyar kişiye aşı üretilebileceği belirtiliyor. Ayrıca, Rusya‘da bulunan tıbbi araştırma enstitüsü Gamaleya‘nın ise 500 milyon kişiye yetecek kadar aşı üretebileceği vurgulanıyor.