Büke Dorukan
LORI HINNANT ve SAM MEDNICK
Burkina Faso’nun çocukları için yağsız ve sıska kalacakları sezon geliyor. Ve bu kez, hasat zamanı için daha uzun süre bekleyecek olmaları, çoğu zaman bilindiğinden daha acımasız bir açlık getirecek.
Bu açlık, geçtiğimiz ay içinde eski vücut ağırlığının 2.5 kilogram yarısını kaybeden bir bebek olan Haboue Solange Boue’yi zaten sinsice takip ediyordu. Koronavirüs kısıtlamaları nedeniyle pazarlar kapandığında ailesi daha az sebze satabildi. Annesi ona bakamayacak kadar yetersiz besleniyor.
Bebeğinin çıkıntılı kaburgalarını göstermek için battaniyeyi açarken göz yaşlarına boğularak, “Çocuğum” diye fısıldadı Danssanin Lanizou. Bebek sessizce fısıldadı.
Tüm dünyada, koronavirüs ve kısıtlamaları, zaten aç olan toplulukları kenara itiyor, pazarlardaki yetersiz üretim yapan çiftliklerden alım kesiliyor ve köyler gıda ve tıbbi yardımdan izole ediliyorlar. Lancet Medical dergisinde yayınlanan Birleşmiş Milletler ve The Associated Press (ABD haber ajansı) ile paylaşılan acil eylem çağrısına göre, virüs bağlantılı açlık salgının ilk yılında ayda 10.000 çocuğun ölümüne yol açıyor.
Ayrıca, BM’ye göre her ay 550.00’den fazla çocuk aşırı zayıflatan (wasting) denen sağlık sorunundan etkileniyor, — ‘Yetersiz Beslenme’ (malnutrition), iğ bacaklara ve şişkin karınlarının ortaya çıkmasına neden olan gıdasızlık. Yetersiz Beslenme ile mücadele eden çocukların sayısı bir yıl içinde, geçen yılki toplam 47 milyondan, 6.7 milyon arttı. Aşırı zayıflık, bodurluk (yetersiz beslenmekten büyümesi engellenen çocuk) ve zihinsel kalıcı hasar çocuklara kalıcı olarak zarar verebilir ve, bireysel trajedilerini nesilsel bir felakete dönüştürebilir.
Dünya Sağlık Örgütü beslenme sorumlusu Dr. Francesco Branca, “COVID krizi gıda güvenliği üzerindeki etkilerini bundan yıllar sonra yansıtacaktır” dedi. “Toplumsal bir etki olacak.”
———
Bu hikaye Pulitzer Kriz Raporlama Merkezi’nin desteğiyle hazırlanmıştır.
———
Burkina Faso’da, her beş çocuktan biri kronik olarak yetersiz besleniyor. Gıda fiyatlarında ki yükseliş nedeni ile ülkenin 20 milyon sakininin 12 milyonu yeterince yemek yiyemiyor.
Lanizou’nun kocası Yakouaran Boue, tohum ve gübre satın alabilmek için soğan satıyordu, ancak pazarlar kapandı. Şimdi bile, 50 kilogramlık bir soğan torbasını bir dolardan daha aza satabiliyor, bu da gelecek yıl daha az tohum ekeceği anlamına geliyor.
“Bu yıl onu besleyecek yeterli yiyeceğimiz olmayacağından endişeleniyorum,” dedi kızına karısının omuzunun üzerinden bakarak. “Korkarım ölecek.”
———
Latin Amerika’dan Güney Asya’ya, Sahra Altı Afrika’ya kadar, her zamankinden daha fazla aile geleceğe yeterince yemek yiyemeyecek şekilde bakıyor. Pazartesi günü yayınlanan analizde, virüsün ilk 12 ayında yaklaşık 128.000 küçük çocuğun öleceği ortaya çıktı.
Nisan ayında, Dünya Gıda Programı başkanı David Beasley, koronavirüs ekonomisinin bu yıl “devasa ölçekte” küresel açlıklara neden olacağı konusunda uyardı. Gıda güvensizliği olarak bilinen şeyin farklı aşamalı vardır; kıtlık resmî olarak ilan edildiğinde, diğer ölçeklerle birlikte, nüfusun %30’unun yetersiz beslenme yüzünden sefalet içinde olduğu resmen ilan edilir.
Ajans, Şubat ayında Venezuela’daki her üç kişiden birinin aç olduğunu tahmin ediyordu, bunun sebebi enflasyonun birçok kişinin maaşını neredeyse değersiz hale getirmesiydi ve milyonlarca insanı yurt dışına kaçmaya zorladı. Sonrasında virüs geldi.
Salgın hastalığın en ağır şekilde vurduğu Venezuela’daki Maracaibo şehrinde yetersiz beslenen çocuklara yardım eden bir vakıfla çalışan Annelise Mirabal, “Çocukların ebeveynleri işsiz” dedi. “Çocuklarını nasıl besleyecekler?”
Bugünlerde bir çok yeni hasta göçmen ailelerin çocukları, aileleri işsiz kalan ve salgın sırasınada yiyecek alamayan aileler Peru, Ekvador veya Kolombiya’dan Venezuela’ya uzun yolculuklara çıkıyorlar.
Tachira sınırındaki bir hastanede çalışan Dr. Francisco Nieto, “Her gün yetersiz beslenen bir çocuk alıyoruz”. dedi. “Afrika’nın bazı bölgelerindeki kıtlıklardaki çocuklar da dahil olmak üzere, Uzun zamandır Venezuela’da görmediğimiz çocuklara benziyorlar” diye ekledi.
Nieto, Mayıs ayında Venezuela’daki iki aylık karantina sürecinin ardından 18 aylık ikiz bebeklerin yetersiz beslenmeden şişen organlarla hastaneye getirildiğini hatırlattı. Çocukların annesi işsizdi ve kendi annesiyle yaşıyordu. Doktora çocuklarını sadece haşlanmış muz ile yapılan basit bir içeçekle besleyebildiğini söyledi.
“Bir kraker bile mi? Biraz tavuk?” diye sordu doktor.
“Hiçbir şey” diye yanıtladı çocukların büyükannesi.
Doktorlar onları tedavi etmeye çalışırken, erkek bebeklerden biri, gıdanın metabolik anormalliklere yol açabilecen “refeeding sendromu” geliştirdi. Sekiz gün sonra bebek öldü.
Nieto, yardım desteği sağlayan grupların biraz rahatlama sağladığını, ancak çalışmalarının COVID-19 karantinaları ile sınırlı olduğunu söyledi. Tachira’da yetersiz beslenen çocuklar hastaneden ayrıldıklarında onları almak için kurulan bir ev artık faliyette değil. Şimdi çocuklar doğrudan ailelerine geri gönderiliyor, çoğu aile onları hala düzgün besleyemiyor.
“Çok moral bozucu,” dedi Nieto. “Çocuklar hayatlarını kaybediyor.”
———
ÜLKELERE GÖRE ACİL GIDA GÜVENLİĞİ İHTİYAÇLARI
Tablo – Ocak 2021’de insani gıda yardımına acil ihtiyaç duyması beklenen tahmini insan sayısı
Gözlemlenen ülkeler için en yüksekten en düşüğe
——
Koronavirüs nedeniyle dünya genelinde çocuk ölümlerindeki artış, küresel ilerlemeyi on yıllardır ilk defa tersine çevirecek. UNICEF’in haberine göre, 5 yaşından küçük çocukların 1980’den bu yana düzenli olarak 2018’e kadar 5.3 milyona düşmüştü. Ölümlerin yaklaşık yüzde 45’i beslenme yetersizliğinden kaynaklanıyordu.
Dört uluslarası kurumun liderleri — Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF, Dünya Gıda Programı ve Gıda ve Tarım Örgütü — açlığı ele almak için derhal en az 2.4 milyar dolar talep etti. UNICEF’in beslenme programının başkanı Victor Aguayo, paradan da fazla, ailelerin tedavi alabilmesi için hareket kısıtlamalarının hafifletilmesi gerektiğini söyledi.
Aguayo, “Okulları kapatarak, temel sağlık hizmetlerini kesintiye uğratıyoruz, beslenme programlarını işlevsiz hale getirerek de zarar veriyoruz” dedi. Gelişmekte olan bağışıklık sistemlerini desteklemenin önemli bir yolu olan A vitamini takviyelerinin neredeyse küresel olarak durdurulmasını örnek olarak gösterdi.
Afganistan’daki hareket kısıtlamaları, birçok ailenin yetersiz beslenen çocuklarının en çok ihtiyaç duydukları anda gıda ve yardım için hastanelere gitmelerini engelliyor. Uzman Nematullah Amiri, başkent Kabil’deki Indira Gandhi hastanesinde sadece üç veya dört yetersiz beslenen çocuk gördüğünü söyledi.
Amiri, “Kabil ve diğer eyaletler arasında ulaşımın düzenli olarak yapılmasına izin verilmiyor ve insanlar koronavirüsten korkuyorlar. Geçen yıl, yetersiz beslenen çocukların 10 katı koğuşu doldurdu. Médecins Sans Frontières’e göre, aynı durum birçok ülkenin hastane yatakları için geçerlidir dedi.
UNICEF’e göre, Afganistan şu an açlığın kırmızı bölgelerinden biri haline geldi, çocukluk dönemi yetersiz beslenme Ocak ayında 690.00’den 780.000’e yükseldi. Gıda fiyatları %15’ten fazla arttı ve Johns Hopkins Üniversitesi tarafından yapılan yeni bir araştırma, 5 yaşından küçük 13.000 Afganın daha ölebileceğini belirtti.
Afganistan’daki her 10 çocuktan dördü zaten bodur durumda. Bodurluk, ailelerin ucuz bir tahıl veya patates diyeti ile beslendiklerinde, tedarik sorunu yaşadıklarında ve para kıtlığı ile gelişen bir durumdur. Chatham House düşünce kuruluşu (think tank) tarafından bu ay yayınlanan bir rapora gören bodur çocukların çoğu hiç bir zaman yetişemiyor, bu da fakir ülkelerin verimliliğini azaltıyor.
Yemen’de hareket kısıtlamaları maaş ve fiyat artışlarının durdurulmasıyla birlikte yardım dağıtımını da engelledi. Arap dünyasının en fakir ülkesi, yurt dışında çalışıp ana yurda para gönderen işçi dövizlerindeki düşüşten ve insani yardım kuruluşlarından sağlanan fonlardaki büyük düşüşten çok fazla acı çekiyor.
Yemen, en çok yardım ihtiyacı duyulan yerleri belirlemek için anketler, uydu verileri ve hava haritalarını kullanan Famine Erken Uyarı Sistemleri Ağı’na göre, kıtlığın eşiğinde. Bir UNICEF raporu, yetersiz beslenen çocuk sayısının yıl sonuna kadar %20 artışla 2.4 milyona ulaşabileceğini öngördü.
7 aylık bebek Issa Ibrahim, kuzeydeki fakir Hac bölgesinde bir tıp merkezinden ayrıldıktan sonra, şiddetli akut yetersiz beslenmeye yenik düştü. Annesi cesedi 7 Temmuz’da cansız ve soğuk bir şekilde buldu.
Issa Ibrahim’in annesi yedi çocuklu 34 yakındaki Fatma Nasser, Yemen’de kendilerini veya çocuklarını beslemek için yeterli parası olmayan 3 milyon yerinden edilmiş insandan biri. Günde bir öğünle yaşıyor. Babası Ibrahim Nasser, koronavirüs nedeniyle yollar kapandıktan sonra tek gelir kaynağı olan balık avcılığını kaybetti.
Annenin sütü kurumuştu ve bebek formülü (takviye bebek maması) ile beslenerek yaşıyordu. Ancak doktorlar ailelerin paradan tasarruf etmek için daha az süt tozu kullanma eğilimde olduğunu ve bebeklerin genellikle yeterli beslenmediğini söylüyor.
“Tanrı’nın istediği budur” dedi anne. “Hiçbir şey söyleyemeyiz.”
———
En kötü açlığın yaşandığı yerlerden bir kısmı hala Sahra altı Afrika ülkeleri. Sudan’da 9.6 milyon kişi bir öğünden diğerine akut gıda güvensizliği ile yaşıyor.
Sudan eyaletlerindeki karantina, tüm dünyada olduğu gibi, milyonlarca insanın işini ve gelirini kurutmuştur. Küresel ekonomik gerileme, tedarik zincirlerini durma noktasına getirdi ve toplu taşımayla ilgili kısıtlamalar tarım üretimini kesintiye uğrattı. Enflasyon %136’ya ulaştı ve temel ürün fiyatları üç kattan fazla arttı.
Ülkede savaştan tahrip olmuş ve yerinden edilmiş insanlar için Darfur’da kurulan Kalma kampı müdürü Ibrahim Youssef, “Hiç bir zaman kolay olmamıştı ama şimdi açlıktan ölüyoruz, çimleri, yabani otları, yeryüzündeki bitkileri yiyoruz” dedi.
Salgın vurmadan çok önce Sudan’ın özellikle petrol zengini güneyinin ekonomisi 2011’de ayrıldıktan sonra dikey düşüşe geçti. Omar al-Bashir döneminde onlarca yıl ekonomik yönetimi gıda fiyatlarında artışa neden oldu ve şu anda iktidardaki geçiş hükümeti çöküş yaşamamak için mücadele ediyor.
Doğal afetler durumu daha da kötüleştiriyor. Ülkenin tahıl üretimi, büyük ölçüde haşere zararları ve mevsimsel sellerden dolayı geçen yıla göre %57 azaldı. Zaten çöl çekirge sürüleri üç Sudan eyaletini istila ederek çiftçileri daha büyük zarara uğratma tehditti altında bıraktı.
Darfur, Kassala ve Kordofan’ın huzursuz bölgelerindeki yerinden olmuş insanlar en ağır darbeye maruz kaldılar ve en yoksullar günde bir öğünü zar zor karşılayabildiklerini söylüyorlar.
Zakaria Yehia Abdullah, 67, Batı Darfur’daki Krinding kampında yaşıyor, “Hayatta kalmam için gereken temel ihtiyaçlara sahip değilim,” dedi, yetkililer Nisan ayında kısmi karantina süreci uygulanmaya başladığından beri tarlalarda çalışamayan yerel milislerin sardırılarının arttığını gözlemliyor. “Bu da bana güvendiği için umudu olan 10 kişinin de hayatta kalamayacağı anlamına geliyor.”
Salgın ve karantinadan önce, ailesi günde üç öğün yemek yiyordu, bazen ekmek ya da pürelerine tereyağı koyabiliyorlardı. Şimdi sabahları sadece mısır, yulaf lapası, tahılla karıştırılmış su yiyorlar. Açlık “çocuklarımın yüzlerinde” görülebiliyor diyordu.
Krinding kampı yetkilisi Adam Harouni son iki ay içinde yetersiz beslenmeye dayalı dokuz ölüm kaydetti, ‘aksi olsaydı nadir bir olay olurdu – beş yenidoğan ve dört yaşlı hayatını kaybetti’ dedi.
Krizi hafifletmek için Sudan hükümeti Dünya Bankası’nın desteğiyle Sudan’ın en ihtiyaçlı ailelerine 1.9 milyar dolarlık nakit transfer programı uyguluyor. Ancak Sudan’ın uzun süredir ihmal edilen bölgelerinde yaşayanlar, yetkililerin acılarını hafifletebileceği konusunda şüpheci olmaya devam ediyor.
Kuzey Darfur’daki Kabkabiya’da yerinden edilenlerin kamplarının işletilmesine yardımcı olan yerel bir eylemci Adam Gomaa “Buradaki açlık herhangi normal bir açlık değil” dedi.
Burkina Faso’yu, COVID-19 kısıtlamaları şiddetle vuruyor, 14 yaşındaki Nafissetou Niampa’nın ailesi gibi aileleri piyasadan uzak tutuyor. Niampa başkent Ouagadougou’daki Yalgado Ouedraogo Üniversite Hastanesi’nde bir yatakta yüz üstü yatağa yatır bir durumda, ve anneside onu serinletmeye çalışıyor. Genç, nefes almasını etkileyen bir kalp rahatsızlığına sahip ve kilo kaybediyor.
Annesi Aminata Mande “Hastalıktan önce hiçbir şeyimiz yoktu” dedi. “Şimdi hastalıkla da hiçbir şeyimiz yok.”
Burkina Faso zaten büyüyen bir gıda kriziyle karşı karşıyaydı, aileleri çiftliklerinden koparan militanlarla bağlantılı şiddet de arttı. Hükümet koronavirüsün gelişiyle pazarları kapatıp hareketi kısıtladı ve toplu taşımayı durdurdu, bu da tüccarların yiyecek almasını ve satmasını çok daha zor hale getirdi. Doktorlar ve yardım görevlilerine göre, Ekim ayındaki hasat için dört aylık bekleme süresi kötü beslenmeye bağlı ölümleri rutin olarak artırıyor, ve bu yıl herkesin hatırlayabileceğinden çok daha kötü bir dönem olacak. Dünya Gıda Programının açlık haritasında neredeyse tüm Burkina Faso kırmızı ihtiyaç bölgesi halinde.
Tuy eyaleti ülkeledi en fazla miktarda mısırı üretse de, en çok yiyecek ihtiyacı olanlara ulaşmıyor. Mart ve Nisan ayları arasında Tuy’da düşük kilolu yenidoğan sayısı %40 arttı ve küçük Hunde kasabasında baş doktor olan Joseph Ouattara, annelerin hamilelik sırasında büyük olasılıkla yetersiz beslendiğini belirtti.
Yetersiz beslenme nedeniyle çocuk ölümleri de artmakta. Normal bir yılda, Tuy’da ortalama 19 çocuk yetersiz beslenmeden ölüyor. Ancak sadece bu yılın ilk beş bucuk ayında yetersiz beslenmeye dayalı ölen çocukların sayısı, Hounde kentindeki merkez hastanede şimdiden 20’ye ulaştı.
Hounde pazarında standı olan 37 yaşındaki bir tüccar Ernestine Belembongo, haftalarca yiyecek alamadı veya satamadı, bu nedenle Mart ayından bu yana beş çocuğu için balık veya et yoktu. 3 yaşındaki kızı hızla kilo kaybediyor ve COVID-19 kısıtlamalarının çoğu kaldırılmış olsa da, Belembongo hala ailesine sadece tahıl sağlayabiliyor.
“Bu ürünsüz, kıt sezon için endişeliyim, çok fazla çocuğum var ve param yok” dedi.
Hinnant Paris’ten bildirdi. Katkıda bulunanlar arasında Kolombiya, Bogota’da Christine Armario, Afganistan, Kabil’de Fazel Rahman; Yemen, Al-Hanabiya’da Issa Mohammed; ve Kahire’de Isabel DeBre.
