ABD merkezli düşünce kuruluşu Freedom House‘un yayımladığı 2023 Dünyada Özgürlük Raporunda, Türkiye özgürlük puanında son 10 yılda en fazla düşüş yaşayan ülkeler arasında bu yıl beşinci sırada yer aldı.
Freedom House, her yıl yayınladığı Dünyada Özgürlük Raporu aracılığıyla 210 ülke ve bölgede insanların siyasi haklara ve sivil özgürlüklere erişimini değerlendiriyor.
Siyasal katılım, seçim süreçleri, ifade özgürlüğü, örgütsel haklar ve hukukun üstünlüğü gibi çeşitli konu başlıkları altında incelenen ülkeler sivil özgürlükler (60 puan) ve siyasi haklar (40 puan) alt başlıkları altında toplam 100 puan üzerinden değerlendirilerek özgür, kısmen özgür ve özgür olmayan kategorilerine ayrılıyor.
Kıbrıs’ın her iki yakası özgür ülkeler kategorisinde yer alıyor
Raporun Kıbrıs’ın iki yakasını ayrı ayrı incelediği bölümünde, Kıbrıs Cumhuriyeti 100 üstünden 92 puanla, Kıbrıs’ın kuzeyi ise yüz üstünden 76 puanla özgür ülkeler arasında yer alıyor.
Kıbrıs Cumhuriyeti’nde politik haklar 40 üzerinden 38 olarak değerlendirilirken, sivil haklar ise 60 üzerinden 54 ile değerlendirildi. Kıbrıs Cumhuriyeti geçen yıl 93 puan almıştı.
Kıbrıs’ın kuzeyinde ise, politik haklar 40 üzerinden 27, sivil haklar ise 60 üzerinden 49 olarak listeye işledi. Kıbrıs’ın kuzeyi geçen yıl 77 puan almıştı.
Türkiye bu yıl da “özgür olmayan” ülkeler kategorisinde
Türkiye Freedom House tarafından 2018 yılından bu yana “özgür olmayan ülkeler” kategorisinde sınıflandırılıyor. 195 ülkenin ele alındığı raporda, “özgür olmayan ülkeler” kategorisinde 49 ülke bulunuyor.
Rapora göre 2023’te Türkiye’nin özgürlük puanı değişmedi ve 100 üzerinden 32’de kaldı. Politik haklar puanı 16; sivil haklar için de 16 olarak değerlendirildi.
Rapora göre, dünyada özgürlük puanında son 10 yılda en fazla düşüş yaşayan ülke Libya oldu. Libya’yı Nikaragua, Güney Sudan ve Tanzanya izledi. Türkiye bu sıralamada beşinci yeri alırken, takip eden ülkeler arasında Orta Afrika Cumhuriyeti, Venezuela, Benin, Burkina Faso ve Mısır yer aldı.
Küresel özgürlük 17 yıldır düşüşte
Dünyada özgürlük oranı son 17 yıldır düzenli olarak düşüş gösteriyor.
Raporda 2023 yılında Moskova‘nın Ukrayna savaşının insan haklarına zarar verdiği ve yeni darbe girişimleri gibi istikrarsızlaştırıcı etkilerin Burkina Faso, Tunus, Peru ve Brezilya‘da devam ettiği kaydedildi.
Değerlendirmelerde “Geçmiş yıllardaki darbeler ve devam eden baskı Gine, Türkiye, Myanmar ve Tayland‘da temel özgürlükleri kısıtlamaya devam etti” ifadeleri kullanıldı.
‣ ABD Dini Özgürlükler Raporu: Türkiye’de dini azınlıklar hak ihlaline uğruyor
Siyasi haklar ve sivil özgürlüklerde genel iyileşme kaydeden ülke sayısı ile 2022 için genel düşüş kaydeden ülke sayısı arasındaki fark, 17 yıllık küresel bozulma boyunca görülmemiş seviyede azaldı. 34 ülkede gelişmeler yaşanırken, özgürlük açısından gerileme yaşayan ülkelerin sayısı 35 olarak kaydedildi. Gerileme yaşanan ülkelerin sayısı ile özgürlük alanında gelişme gösteren ülkelerin sayısı arasındaki fark ilk kez bu kadar az oldu.
Kaydedilen gelişmeler, daha rekabetçi seçimlerin yanı sıra toplanma ve hareket özgürlüğünü orantısız bir şekilde etkileyen salgınla ilgili kısıtlamaların geri alınmasından kaynaklandı. İki ülke, Kolombiya ve Lesotho, “Kısmen Özgür”den “Özgür” kategorisine geçerek genel özgürlük statülerinde yükseliş gösterdi.
Otoriterler son derece tehlikeli olsa da, yenilmez değiller
Yılın olayları, otokratların yanılmaz olmaktan çok uzak olduğunu ve hatalarının demokratik güçler için açılımlar sağladığını gösterdi.
Yolsuzluğun ve liyakat pahasına siyasi kontrole odaklanmanın etkileri Pekin, Moskova, Karakas veya Tahran tarafından sunulan otoriter modellerin sınırlarını ortaya çıkardı. Bu süreçte, demokratik ittifaklar dayanışma ve güç kaydetti.
Küresel demokratik gerilemenin temel sebebi: İfade özgürlüğünün ihlali
Gazetecilerin, bazı demokrasilerde bile yıldırma ve şiddete karşı yeterince korunmuyorken otokratların ve destekçilerinin devamlı saldırılarına maruz kalmalarından dolayı son 17 yılda, medya özgürlüğü göstergesinde dört üzerinden sıfır puan alan ülke ve bölgelerin sayısı 14’ten 33’e yükseldi.
Geçtiğimiz yıl, 2022 boyunca en az 157 ülke ve bölgede medya özgürlüğünün baskı altına girmesiyle bu durum daha da arttı. Kişisel ifade özgürlüğüne dair bir göstergenin puanları da kişisel ifade özgürlüğü de mahremiyete yönelik daha büyük saldırılar, taciz ve tehdit ile hem çevrimiçi hem de çevrimdışı otosansürün özendirilmesi nedeniyle yıllar içinde düşüş gösterdi.
Özgürlük mücadelesi onlarca yıldır devam ediyor
Freedom House, 1973’te küresel anketinin ilk baskısını yayınladığında, 148 ülkeden 44’ü “Özgür” olarak derecelendirildi. Bugün 195 ülkenin 84’ü özgür.
Son 50 yılda, konsolide demokrasiler son derece baskıcı ortamlardan doğmanın yanı sıra, yeni zorluklar karşısında dikkate değer ölçüde dirençli olduklarını da kanıtladı.
Demokratikleşme yavaşlamış ve aksiliklerle karşılaşmış olsa da, İran, Çin ve Küba da dahil olmak üzere dünyanın her yerindeki sıradan insanlar, otoriter hak ihlallerine karşı haklarını savunmaya devam ediyor.
