Norveç oy kullanıyor: Avrupa’nın en büyük petrol devi, yeşile dönmeye hazır mı?

*The Guardian’dan Jon Henley’in kaleme aldığı makale Yeşil Gazete tarafından Türkçeleştirildi.

Norveç, Batı Avrupa’nın en büyük petrol ve gaz üreticisini çevresel çelişkileriyle yüzleşmeye zorlayan parlamento seçimleri için pazartesi günü sandık başına gidiyor.

İklim sorunları, Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli‘nin (IPCC) küresel ısınmanın tehlikeli bir şekilde kontrolden çıkmaya yakın olduğuna dair en sert uyarısını yayınladığı ağustos ayından bu yana seçim kampanyasına egemen oldu.

Yeşiller’in yükselişi

Rapor, petrol ve doğalgaz sondajına kısıtlama getirilmesini isteyen partilere desteği artırdı. Petrol ve doğalgaz aramalarının derhal durdurulmasını ve 2035 yılından sonra hiç üretim yapılmamasını talep eden Yeşiller Partisi’ne üyelikler yaklaşık üçte bir oranında arttı.

Yeşiller Partisi Başkan Vekili Arild Hermstad, “Uluslararası Enerji Ajansı’nın mayıs ayındaki Net Sıfır raporu, petrol ve gaza yer olmadığını zaten açıkça ortaya koymuştu. Bu nedenle IPCC raporu isabetli oldu. Bu gerçekten iklim seçimi” ifadelerini kullandı.

Hangi yönü seçecek?

Her ne kadar anketler merkez sol muhalefetin sekiz yıldır ülkeyi yöneten Muhafazakarlar liderliğindeki koalisyonu devireceğini tahmin etse de, Norveç’i Avrupa’nın en müreffeh ülkelerinden biri yapan endüstrinin kaderi belirsiz.

Ülke, elektriğinin yaklaşık yüzde 95’ini hidroelektrikten üreterek ve cömert teşvikler vasıtasıyla satılan her 10 yeni arabadan yedisinin elektrikli olmasını sağlayarak yeşil enerjinin önde gelen savunucularından biri olabilir.

Ancak fosil yakıtlar hala ihracatın yüzde 40’ını oluşturuyor. Petrol ve gaz endüstrisi toplam işgücünün yüzde 7’sine denk gelen 200 binden fazla kişiyi istihdam ediyor. Bu sayede ülke, 1. Trilyon sterlin ile dünyanın en büyük devlet servet fonunu oluşturabildi.

Raporlar oldukça açık

Geçtiğimiz yıl Norveç hakkında yayınlanan bir BM insan hakları konseyi raporu ise oldukça açıktı. Raporda ülke, “fosil yakıtlar için daha fazla araştırmayı yasaklamaya, fosil yakıt altyapısının daha fazla genişlemesini reddetmeye ve işçiler ve topluluklar için adil bir geçiş stratejisi geliştirmeye” çağrıldı.

Ancak bu mesajı satmak oldukça zor. Hermstad, “Norveç’i petrol endüstrisinden çıkarmak çok büyük bir iş olacak. İnsanlar işleri, yaşam standartları için endişeleniyorlar. Muhafazakarlar petrol işlerinin devam edeceğini garanti ettiği sürece, sondaja son verilmesini isteyenler tehdit gibi görünüyor” dedi.

Muhalefet partileri üretimi sürdürme yanlısı

Norveç’in ana merkez sağ ve merkez sol partileri, Muhafazakarlar ve muhalefetteki İşçi Partisi, yeşil geçişin zaman alacağını ve petrol gelirlerinin bunu finanse etmesine yardımcı olabileceğini savunarak, üretimin 2050’den sonra da devam etmesi gerektiği konusunda geniş bir anlaşmaya varıyor.

Bu partiler, Norveç’in ekonomisini mahvetmenin yeşil dönüşüme yardımcı olmayacağını ve eğer Norveç üretimi durdurursa diğer ülkelerin boşluğa adım atacağını savunuyorlar. Hermstad açıklamasında “Aslında temiz ürettiğimiz için Norveç’in devam etmesinin çevre için daha iyi olacağını savunuyorlar. Bu doğru değil ama insanlar bunu duymaktan hoşlanıyor” dedi.

Yeşiller’e ihtiyaç duyulabilir

Bu karşıtlığa rağmen Yeşiller’in kendisini hükümet içerisinde bulması gene de mümkün. Başbakan Erna Solberg’in sağcı koalisyonunun kaybedeceği tahmin ediliyor. Ancak solun tahmin edilen zaferinin marjı belirsiz. İşçi liderliğindeki bir koalisyon, 85 sandalyenin çoğunluğuna ulaşabilmek için bir veya daha fazla küçük partinin desteğine ihtiyaç duyabilir.

Eski dışişleri bakanı Jonas Gahr Støre liderliğindeki İşçi Partisi, öngörülen 46 milletvekili ile en büyük parti olmaya aday. Ancak o da koltuk kaybetmeye hazırlanıyor. Bu da tercih ettiği Merkez Partisi ve Sosyalist Sol Parti ile koalisyonun yeterli olmaması anlamına geliyor.

Bu durum ise iki ihtimali güçlendiriyor: Sekiz sandalyesi olacağı düşünülen Yeşiller Partisi’nin veya aşırı sağ Kırmızı partinin koalisyona girmesi. Yeşiller’in hükümete girmesi fosil yakıt politikası üzerinde derinden bölünmüş sol eğilimli koalisyonda önemli bir rol oynayabilir.

Zor bir seçim

İşçi Partisi, tüm keşif veya üretimin durdurulmasını talep eden herhangi bir partiyle koalisyon kurmayacağını söyledi. Merkez partisi devam eden araştırmaları desteklerken, Sosyalist Sol ise buna karşı çıkıyor. Yeşiller, bir tür anlaşmayla arabuluculuğun sağlanmak zorunda kalınmasını umuyor.

Günün sonunda nasıl bir koalisyonun olacağı daha küçük partilerin, Norveç’te oyların yüzde 4’ünden fazlasını kazanan ama çok fazla sandalye kazanamayan partileri ödüllendiren oy eşitleme eşiğini geçip geçmemesine bağlı olacak.

Ancak görünen o ki Norveç’in petrol ve doğalgaz bağımlılığından vazgeçmesi zor olacak. Geçtiğimiz hafta yapılan bir tartışmada Muhafazakar adaya üretimi bitirmek için tercih ettikleri tarihin ne olacağını sorduğunu belirten Hermstad, “Yaklaşık 300 yıl sonra” yanıtını aldığını söyledi.