Neandertaller iklim değişikliğine nasıl uyum sağladı?

Son Neandertaller yok olmadan kısa bir süre önce meydana gelen iklim değişikliğinin, Avrupa’daki geç dönem Neandertallerin davranışlarında karmaşık değişimleri tetiklediği ve karmaşık aletler üretmelerine yol açtığı keşfedildi.

Friedrich Alexander Nürnberg Erlangen Üniversitesi’nden (FAU) ve Ferrara Üniversitesi’nden (UNIFE) bir grup araştırmacı, Aşağı Bavyera’nın Sesselfelsgrotte isimli mağaradaki buluntulara dayanarak bu sonuca ulaştı.

Çeşitli sayıda bıçak ürettiler

Arkeofili’nin Elifnur Bingöl’ün haberine göre Neandertaller, yaklaşık 400 bin ile 40 bin yıl önce, Avrupa ve Orta Doğu’da, hatta Sibirya’nın dış sınırlarına kadar uzanan geniş bir coğrafyada yaşadı. Ahşap ve cam benzeri taş malzemelerden aletler yaptılar ve bazen bunları, taştan, keskin ve sert uçlu mızraklar yapmak için birleştirdiler.

Yaklaşık 100 bin yıl önce evrensel olarak kullanılan kesme ve kazma aletleri, sap kısmı körelmiş ve taştan yapılmış bir bıçaktı. Sırtlı, asimetrik ve iki yüzeyli Keilmesser adı verilen bu bıçaklar, çeşitli şekillerde mevcuttu ve araştırmacıların, Neandertallerin neden bu kadar çeşitli sayıda bıçak ürettiklerini merak etmelerine neden oldu.

Farklı işler için farklı bıçaklar mı kullanmışlardı yoksa bu bıçaklar farklı Neandertal alt grupları tarafından mı kullanılmıştı? Uluslararası bir araştırma projesinin bulmayı umduğu şey de tam olarak buydu.

Hareketli yaşam biçiminin sonucu

FAU Tarih Öncesi ve Erken Tarih Enstitüsü’nden Prof. Dr. Thorsten Uthmeier, “Keilmesser, son buzul çağının ilk yarısında son derece hareketli olan yaşam biçimine verilen bir tepkiydi. Yeniden ve gerektiğinde tekrar bilenebildikleri için uzun süre kullanılabiliyordu, günümüzdeki İsveç çakısı gibi” diyor.

Uthmeier’in, UNIFE Tarih Öncesi ve Antropoloji Enstitüsü’nden meslektaşı Dr. Davide Delpiano ise “Bununla birlikte, insanlar çoğu zaman Neandertallerin kullandığı tek aletin sadece iki yüzeyli bıçaklar olmadığını unutuyor. Neandertal dönemine ait sırtlı bıçaklar oldukça çeşitli” ifadelerine yer veriyor.

Araştırmalarında farklılıkları nasıl incelediklerini anlatan Delpiano bu süreci “Araştırmamızda, istatistiksel yöntemler kullanarak çeşitli bıçak türleri arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları incelemek için üç boyutlu modellerin dijital analizden yararlandık” cümleleriyle anlatıyor.

Bıçaklar incelendi

İki araştırmacı, Orta Avrupa’daki en önemli Neandertal bölgelerinden biri olan Aşağı Bavyera’nın Sesselfelsgrotte mağarasında bulunan eserleri inceledi. FAU Tarih Öncesi ve Erken Tarih Enstitüsü tarafından mağarada yürütülen kazı çalışmalarında, Neandertallerin geride bıraktığı 100 binden fazla eser, sayısız av kalıntısı ve hatta bir Neandertal mezarı bulundu.

Prof. Dr. Marc Stamminger ve FAU Bilgisayar Bilimleri Bölümü, Görsel Hesaplama Başkanı olan Dr. Frank Bauer’in işbirliği sayesinde, araştırmacılar üç boyutlu tarama kullanarak en önemli bıçak benzeri aletleri inceledi. Aletlerin biçiminin ve özelliklerinin en ince ayrıntısına kadar incelenmesine olanak sağlandı.

FAU Profesörü Uthmeier, “Keilmesser’ı üretmek için kullanılan teknik repertuvar, nesli tükenmiş akrabalarımızın yalnızca gelişmiş planlama becerilerinin olduğunu kanıtlamakla kalmıyor, aynı zamanda olumsuz doğa koşullarının onlara dayattığı kısıtlamalara stratejik bir karşılık verebildiklerini gösteriyor” diyor.

Yeni iklimle gelen yeni aletler

Uthmeier’in ‘olumsuz doğal koşullar’ olarak bahsettiği şey aslında, 100 bin yıldan daha uzun bir süre önce son buz çağları arası dönemin sona ermesinden sonra yaşanan iklim değişiklikleri.

Weichsel (Würm) buzul çağının akabinde, özellikle şiddetli soğuklar, 60 binyıldan daha uzun bir süre önce başladı ve doğal kaynakların kıtlığına yol açtı. Neandertallerin hayatta kalabilmesi için eskisinden daha hareketli hale gelmeleri ve aletlerini buna göre ayarlamaları gerekiyordu.

İki yüzeyli bıçaklar

Neandertaller muhtemelen, tek bir tarafına şekil verilmiş, tek yüzeyli sırtlı bıçakların  işlevselliğini taklit etti ve bunları, her iki tarafına şekil verilmiş, iki yüzeyli Keilmesser’i geliştirirken baz olarak aldı.

UNIFE’den Davide Delpiano, “Bu, özellikle uzunlamasına kesim için uygun olan; düz bir taban ve dışbükey bir üst kısımdan oluşan keskin kenarındaki benzerliklerle açıkça gösteriliyor, yani bu da alete bıçak denilmesinin oldukça doğru olduğu anlamına gelir” diyor.

‘Ortadan kaybolmaları yenilik eksikliğinden olamaz’

Bıçakların daha basit ve eski versiyonu da daha yeni ve daha karmaşık versiyonu da açıkçası aynı işleve sahip. Araştırılan bu örnekteki iki alet arasındaki en önemli fark, iki yüzeyli aletlerin daha uzun ömürlü olması. Bu nedenle Keilmesser, ahşap sap gibi herhangi bir ek parça olmadan da kullanılabilen çok işlevli ve uzun ömürlü bir ileri teknoloji konseptini temsil ediyor.

Uthmeier, “Diğer araştırma ekiplerinden gelen çalışmalar, açıklamamızı destekliyor gibi görünüyor. Bazı insanların öne sürdüğünün aksine, Neandertallerin ortadan kaybolması yenilik ya da sistemik düşünme eksikliğinden kaynaklanmış olamaz” değerlendirmesinde bulunuyor.