Avrupa Konseyi Bölgesel Ve Azınlık Dilleri Avrupa Şartı Uzmanlar Komitesi’nin 7. değerlendirme raporuna göre Kıbrıs’taki azınlık dilleri devlet desteğinden faydalanmasına rağmen Kıbrıslı Maronit Arapçası (Sanna) yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
Yapılan açıklamada Uzmanlar Komitesi’nin yedinci değerlendirme raporunun, Uzmanlar Komitesi’nin Haziran 2024’te Kıbrıs’a yaptığı saha ziyareti sırasında mevcut olan siyasi ve hukuki duruma dayandığı belirtildi.
Avrupa Konseyi’nin Bölgesel veya Azınlık Dilleri Avrupa Şartı Uzmanlar Komitesi, 19 Kasım 2024 tarihinde kabul edilen ve Perşembe günü yayınlanan bir değerlendirmede, Kıbrıs Maronit Arapçası ve Ermenicesi için “yapılandırılmış ve kapsamlı” bir mali desteğe ihtiyacı olduğuna dikkat çekiyor. Devlet desteğinin dil öğrenimini, öğretim faaliyetlerini, okul altyapısını ve kültürel kurumları kapsadığı belirtiliyor.
Bölgesel veya Azınlık Dilleri Avrupa Şartı Kıbrıs’ta 2002 yılında yürürlüğe girmiş olup Ermenice ve Kıbrıs Maruni Arapçası için da kapsıyor.
Kıbrıslı Maronit Arapçasının yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu vurgulanan açıklamada, bu dilin halen sadece ilköğretimde, sınırlı saatlerde ve seçmeli ders olarak öğretilmekte olduğuna işaret edildi. Açıklamada “nitelikli öğretmen eksikliği nedeniyle öğretimin hem saat olarak hem de eğitimin her kademesinde yaygınlaştırılması şu anda zor görünmektedir” denildi.
Değerlendirmede “Kıbrıs Cumhuriyeti hükümeti, yazılı olmayan sözlü bir geleneğe sahip olan bu kadim dilin korunmasını maddi olarak da desteklemek için çaba sarf etmektedir. Kıbrıs Maronit Arapçasının Yeniden Canlandırılması ve Güçlendirilmesi Eylem Planı olarak adlandırılan Kıbrıslı Maronit Arapçasına ilişkin araştırma projesinin uygulanmasına devlet yetkililerinin desteğiyle devam edilmiştir. Ancak bu dilin yeniden canlandırılması için daha kararlı ve acil tedbirlere ihtiyaç duyulmaktadır” vurgusunda bulunuldu.
Kıbrıs Üniversitesi’nin yaşayan hafıza, kültürel ve dilsel uygulamalar, tutumlar, beceriler ve konuşmacıların yeteneklerinin kaydedilmesi yoluyla hem Ermenice hem de Kıbrıslı Maruni Arapçası için bir Sözlü Gelenek Arşivi oluşturmayı amaçlayan bilimsel araştırma projelerinin övgüye değer olduğu belirtilen değerlendirmede, Üniversite’de bir Ermeni Dili Kürsüsü ile Kıbrıs Maruni Arap Dili Kürsüsü kurulması için iyi bir temel oluşturabileceği tavsiyesinde bulunuldu.
Kıbrıslı Ermenicesi ile ilgili değerlendirmede de, Kıbrıs’ta korunan dilin Batı Ermenicesi olduğunu belirtilerek, bu dilin uzun yıllardır okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretimde öğretildiğini ve mevcut izleme döngüsü sırasında Ermenice öğretiminin hem okul saatleri düzeyinde hem de ortaöğretimde yaygınlaştırılması için çabaların arttığı ifade edildi.
Hem Ermenice hem de Kıbrıs Maruni Arapçası için öğretmen yetiştirme çabalarının genel olarak daha da güçlendirilmesi gerektiğini işaret edilen raporda, “Özellikle de koruma altındaki dilleri konuşanların temsilcileri ile devlet yetkilileri arasında aktif katılım ve yakın işbirliğinin hem kısa hem de uzun vadede hayati önem taşıdığı Kıbrıslı Maronit Arapçası için durum aciliyet içermektedir” denildi.
Son olarak, Kıbrıs Cumhuriyeti hükümeti’nin koruma altındaki iki dilin yanı sıra Kıbrıs’taki Ermenilerin ve Maronitlerin tarihi ve kültürü hakkında farkındalık yaratılmasını desteklediğini ve bunun önemli olduğunu ve medyanın varlığı da dahil olmak üzere diğer alanlara da yayılması gerektiğini belirtildi.
