Kuzey Kıbrıs’ta ekonomik tartışmalar devlet bütçesi üzerinden yapılır. Hakim görüş, kamu kesiminde emeğin değerinin çok yüksek olduğu, yaşanmakta olan ekonomik sorunların temelinde de kamu maaşlarının yüksekliğinin bütçe üzerinde yaratığı baskı olduğu yönündedir.
Gerçekten de Kıbrıs’ın kuzeyinde kamu maaşları olması gerekenden yüksek mi?
Bu soruyu kamu maaşları ile üretim düzeyini kıyaslayarak cevaplamak mümkün. Bir ülkenin bir yılda ürettiği tüm mal ve hizmetlerin toplam değerini, milli gelir rakamları gösterir.
DPÖ’nün açıkladığı en son milli gelir rakamları 2017 yılına ait (Buradaki hesaplamaların tümü, 2017 yılının dolar kuru üzerinden, yani 3.65’ten yapılmıştır). DPÖ’ye göre Kuzey Kıbrıs’ın 2017 yılındaki milli geliri yaklaşık 4 milyar dolar. Yine DPÖ’nün verilerine göre 2017 yılında istihdam edilen toplam kişi sayısı yaklaşık 121 bin. Milli geliri çalışan sayısına böldüğümüz zaman, çalışan başına yıllık milli gelirin yaklaşık 33 bin dolar olduğunu görüyoruz. Bu rakam da ortalama bir çalışanın bir yılda, 33 bin dolarlık ekonomik bir değer yarattığını gösteriyor.
Şimdi bu rakamı kamu maaşlarının seviyesi ile karşılaştıralım.
Maliye Bakanlığı’nın websitesinde yayınlanan rakamları kullanarak yaptığım hesaplamalara göre 2017 yılında, örneğin öğretmenlerin aldığı yıllık ortalama brüt maaş, yaklaşık 31 bin dolar. Bu da, öğretmen maaşlarının çalışan başına milli gelirin %95’i kadarı olduğu anlamına geliyor. Yani ortalama öğretmen maaşı, çalışan başına düşen milli gelirin altında. Hesaplamayı, memurlar için yaptığımız zaman da benzer bir sonuca ulaşıyoruz. Ortalama memur maaşı, brüt 29 bin dolar civarında.
Peki diğer ülkelerde durum ne?
Kıyaslamaya Türkiye ile başlayalım. Türkiye’nin 2017 yılındaki milli geliri yaklaşık 841 milyar dolar. Çalışan sayısı ise yaklaşık 33 milyon. Bu da, çalışan başına düşen milli gelirin, 27 bin dolar olduğu anlamına geliyor. Bu rakamlar da Türkiye’de çalışan başına düşen milli gelirin, Kuzey Kıbrıs’taki düzeyden daha düşük olduğunu gösteriyor.
Peki, Türkiye’de ortalama bir öğretmen maaşı ne kadar? OECD’nin veri bankasından aldığım rakamlara göre, Türkiye’de ortalama bir öğretmen maaşı kişi başına düşen milli gelirin %7 üzerinde ve yaklaşık 29 bin dolar düzeyinde.
Şimdi biraz daha uzaklara gidelim. Almanya’da çalışan başına düşen milli gelir yaklaşık 81 bin dolar iken Güney Kore’de 54 bin dolar civarında. Güney Kore’de ve Almanya’da öğretmen maaşlarının çalışan başına düşen milli gelire oranı, Kuzey Kıbrıs’taki gibi, yani %95. Portekiz’de de benzer bir oran var. Portekiz’de de çalışan başına düşen milli gelir 42 bin dolar seviyesinde.
Yukarıda aktardığım tüm bu rakamlar, Kuzey Kıbrıs’ta kamu maaşlarının yüksek olduğu tezini çürütüyor.
Bu da bize ekonomideki sorunları tespit etmeye çalışırken yanlış yere baktığımızı gösteriyor.
Tam bu noktada haliyle, yakın zamanda imzalanması beklenen Ekonomik Protokol akla geliyor. Detayları henüz açıklanmasa da, basından takip ettiğim kadarıyla yaralara, ‘kamuyu küçülterek ve özelleştirmeyle’ merhem olması beklenen bir protokolle karşı karşıyayız.
Kamu maaşlarıyla ilgili veriler yukarıda aktardığım şekliyle ortadayken, yani ‘yaranın’ sebebi aslında maaşlar değilken, yanlış teşhise göre hazırlanan bu reçete, ekonomik sorunları nasıl çözecek?
Hükümet yetkililerinin, o protokolü imzalamadan önce bu soruyu yanıtlaması gerekir.
