İşte dünyayı ‘kömüre bulayanlar’

Küresel İklim Grevi’nden bir gün önce, Avrupa’da enerji konusunda çalışan Berlin merkezli STK,  Urgewald, Avrupa İklim Ağı’nın (CAN Europe) da dahil olduğu 30 sivil toplum kuruluşu ile birlikte, kömür sektöründe faaliyet gösteren şirketleri içeren küresel ölçekteki en kapsamlı veri tabanı, “Küresel Kömürden Çıkış Listesi”ni (Global Coal Exit List, GCEL) yayımladı. Buna göre, listedeki 746 şirketin 400’ü kömür faaliyetlerini artırm planlarını sürdürüyor. Urgewald’ın direktörü Heffa Schuecking “2019 verilerimiz, kömür endüstrisinin sabırla ele alınması için zaman kalmadığını gösteriyor” dedi. Schuecking, bankaların, sigorta şirketlerinin, emekli fonları ve diğer yatırımcıların paralarını kömür endüstrisinden çekmelerinin zamanının çoktan geldiğini kaydetti.

Kasım 2017’de ilk kez kamuoyuyla paylaşılan Küresel Kömür Çıkış Listesi, özellikle Avrupa’daki büyük yatırımcıların kömür yatırımlarından çekilmesinde etkin rol oynamıştı. Günümüzde 200’den fazla finansal kurum, bu veri tabanının kayıtlı kullanıcısı. 10 trilyon dolarlık finansal değeri temsil eden sayıda yatırımcı da, GCEL tarafından belirlenen kömürden çekilme kriterlerinden en az birini kullanıyor.  Veri tabanı, başlıca kömür santrali işletmecileri ve üreticilerinin yanı sıra, gelirinin ya da elektrik üretiminin %30’undan fazlasını kömürden elde eden, ya da kömür altyapısını genişletmeyi planlayan tüm şirketleri kapsıyor.

Yatırımcıları karbon riskleri konusunda yönlendiren ET Index düşünce kuruluşu da “Urgewald tarafından hazırlanan Küresel Kömürden Çıkış Listesi, atıl varlık ve enerji dönüşümü risklerini anlamak için önemli bir araç vekömür üretimi ve genişlemesi konusunda en kapsamlı veri tabanlarından biri” açıklamasını yaptı. Kısa zaman önce, gelirinin yüzde 30’unu kömürden elde eden şirketlere yatırım yapmayacağını açıklayan Zürich Sigorta ise, listenin önemine“GCEL kömür politikamızı sigorta sektöründe uygulamak için değerli bir araçtır. Bunun yanı sıra özel şirketleri de değerlendiren tek veri kaynağıdır” diyerek dikkat çekti.

Termik santral kurulu gücünün yüzde 87’si

Veri tabanı, 746 şirketin yanı sıra faaliyet alanı kömür arama ve madencilik, kömür ticareti ve taşımacılığı, kömürden elektrik üretimi ve kömür santralleri için ekipman üretimi olan 1.400’ün üzerinde iştirakçiyi değerlendiren istatistikler sunuyor. Veri tabanındaki bilgilerin birçoğu yıllık raporlar, yatırımcı sunumları ve şirket web siteleri gibi şirketlerin kendi verilerini paylaştığı birincil kaynaklardan elde ediliyor. Sonuç olarak listelenen şirketler, dünyadaki termal kömür üretiminin %89’unu ve kömürlü termik santral kurulu gücünün %87’sini temsil ediyor.

Proje aşamasındaki termik santral kapasitesi 579 GW’nin üzerinde

Planlanan kömürlü termik santral sayısı, küresel ölçekte son üç yılda %50’nin üzerinde azalırken, 60 ülke yeni kömür santrali planlamaya devam ediyor. Bu projelerin inşa edilmesi durumunda, küresel ölçekteki kömürlü termik santral kurulu gücü 579 GW, yani mevcut kurulu gücün yaklaşık %29’u kadar daha artacak. 2019 Listesi’nde, bu artıştan sorumlu 259 kömür yatırımcısı tanımlanıyor.

GCEL’de yer alan 200’den fazla şirket, yöre halkları tarafından oluşan muhalefete rağmenkömür madenciliği faaliyetlerini genişletmeye devam ediyor. Avrupa’da kömür madenciliği sektöründeki 23 şirketten 7‘si Polonya‘da, 9‘u ise Türkiye‘de faaliyet alanını genişletiyor. Bu iki ülkede de, yeni kömür projelerine karşı muhalefet de güçlü. Örneğin, Muğla’da yöre halkı, işletmedeki kömür santrallerinin ömrünü uzatmak ve bölgede yer alan linyit madenlerini genişletmek üzere çalışan Bereket, IC İçtaş Holding ve Limak Enerji’nin kömür projelerine karşı mücadele ediyor.

Küresel ölçekte istatistikler

Şirketler:
Kömür Kullanımından Çıkış Listesi’nde (Global Coal Exit List, GCEL) belirtilen 746 holdingden 361’i kömür santrali işletmekte ya da proje geliştirmekte olup, 237’si kömür madenciliğinde faaliyet gösteriyor. Listede belirtilen 148 şirket, kömür ticareti, kömür madeni işleme, kömür taşımacılığı ve kömür endüstrisi için özel ekipman temini gibi sektörlerde hizmet veriyor. En çok kömür şirketine sahip dört ülke Çin (164 adet), Hindistan (87 adet), Amerika Birleşik Devletleri (82 adet) veAvustralya. (51 adet).

Listede yer alan Türkiye merkezli şirketler ise şöyle: Bereket Enerji Üretim A.Ş., Çalık Energy (Calik Energy), Çelikler Holding (Celikler Holding), Ciner Group, Diler Holding, Doğanlar Yatırım Holding A.Ş. (Doganlar Yatirim Holding A.S.), Ege Trade, Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü (EÜAŞ), Eren Holding, Hattat Holding, IC İbrahim Çeçen Yatırım Holding (IC Holding), Kolin Group, Limak Energy, OYAK Birleşik Enerji A.Ş. (BİREN), Polyak Eynez Enerji Üretim Madencilik Sanayi ve Ticaret, Teyo Yatırım ve Dış Ticaret, Yildirim Group

Ülkeler: 
Planlanan kömür santralleri, 26 “öncü ülkenin” ekonomisini kömüre bağımlı hale getirebilir. En büyük kömür santrali proje stoğuna sahip on ülke arasında Çin (226.229 MW), Hindistan (91.540 MW), Türkiye (34.436 MW), Vietnam (33.935 MW) Endonezya (29.416 MW), Bangladeş (22.933), Japonya (13.105 MW), Güney Afrika (12.744 MW), Filipinler (12.014 MW) ve Mısır (8.640 MW) yer alıyor.

Avrupa Birliği’ndeki, kömür kurulu gücünü en yüksek miktarda artırmayı planlayan ülke Polonya. (6.870 MW). BlackRock, iklim değişikliğiyle mücadele konusunda kamuoyuna açıklamalarının aksine, yeni kömür santrali geliştiren şirketler arasında dünyadaki en büyük kurumsal yatırımcı olarak öne çıkıyor. BlackRock’un, Aralık 2018 itibarıyla kömür şirketlerine yatırım yaptığı hisse ve tahvillerin değeri 11 milyar ABD dolarının üzerinde seyrediyor.

Haziran 2019’da Norveç’in Hükümet Emeklik Fonu, bünyesinde 10 GW üzerinde kömür kurulu gücü olan ya da yılda 20 milyon tondan fazla kömür üretimi yapan şirketleri portföyünden çıkararak kömürden yatırımlarını çekme yolunda ilerici bir adım attı. Fon, günümüzde üç adet kömürden çıkış kriterinden ikisini portföyüne uyarlamış durumda. Fonun 2015 yılından bu yana bünyesinden çıkardığı kömür yatırımının toplam 9 milyar Avro civarında olduğu tahmin ediliyor.

Ticari faaliyet gösteren 26 banka, yeni kömürlü termik santral yapmak üzere geliştirilen proje finansmanı anlaşmalarına katılmayacağını taahhüt etti. Önde gelen 9 banka da, gelirlerindeki ya da elektrik üretimindeki kömür payı belirlenen eşiğin üstünde olan müşterilerinin kurumsal finansmanını sona erdirmeyi taahhüt etti.

16 sigorta şirketi, kömür projelerinin sigorta sözleşmesini sonlandırdı ya da önemli ölçüde kısıtladı. Küresel reasürans pazarının %45’ini temsil eden sigorta şirketleri, yatırımlarının önemli miktarını geri çekmek üzere adım atmaya başladı. Başlıca finans kuruluşları, portföylerinden kömürü çıkartacakları tarihleri ilan etmeye başladı. Bunların arasında Allianz, KLP, Storebrand, Nationale Nederlanden, Avustralya Commonwealth Bank ve Crédit Agricole bulunuyor.

Kaynak: Yeşil Gazete