İskoçya‘nın sekiz nükleer santralinden biri olan Kuzey Ayrshire bölgesindeki Hunterston B enerji santralinin hala çalışan son birimi olan 4 numaralı reaktörünün de cuma günü öğle saatlerinde kapatıldığı duyuruldu.
EDF Energy şirketine ait santral kapanıştan sonra üç yıllık bir yakıt boşaltma süreci yaşayacak. Bu tamamlanınca tesis, Nükleer İşletmelerin Kapatılması Kurumu‘na devredilecek. Yakıt boşaltma sürecinde, Hunterston B santralinin 480 kişilik personeli dörtte bir oranında azaltılacak.
Fakat şirket bu 125 personelin emekli olmayı ya da başka tesislerden birinde çalışmayı seçebileceklerini söyledi.
BBC Türkçe‘nin aktardığına göre, santralin müdürü Paul Forrest “Başlangıçta Hunterston B’nin 25 yıl çalıştırılacağı öngörülmüştü fakat tesise yapılan yatırımlar ve burada çalışanlar sayesinde bu süreyi güvenli bir şekilde 46 yıla kadar uzattık. Bu inanılmaz bir başarıdır ve burada çalışan herkes santralin başarısından gurur duyuyor” dedi.
Kılcal çatlaklar ne kadar tehlikeli?
Hunterston nükleer santralinin 2023 yılında kapatılması öngörülmüştü ama reaktörün iç duvarındaki kılcal çatlaklar nedeniyle ömrünü daha önce tamamlamasına karar verildi.
Çatlaklar ilk olarak 2014 yılında reaktörün ısıya dayanıklı iki grafitli tuğlasında görüldü.
İskoçya ve İngiltere’deki diğer nükleer santraller ne kadar güvenli?
Öte yandan santralin son reaktörünün de kapatılması kısa vadede fosil yakıtlara veya enerji ithalatına ihtiyacı artırabilir ama İskoçya sularında rüzgar enerjisi kapasitesini artırmak için başlatılan ihale süreci halen devam ediyor.
İskoçya hükümeti uzun süredir yeni nükleer enerji santralleri inşasına karşı çıkıyor.
Hunterston kapatıldıktan sonra İskoçya’da kalan son nükleer santral Doğu Lothian bölgesindeki Torness tesisleri olacak.
Burada ve İngiltere‘deki benzer tesislerin reaktörlerinde de benzer güvenlik sorunlarının büyümesi beklenebilir.
Aralık ayında EDF Enerji Torness‘deki santralin de bu sorun yüzünden 2028’de, planlanandan iki yıl önce kapatılacağını açıklanmıştı.
İskoçya hükümetinin nükleer planı nedir?
İskoçya hükümetinin nükleer santrallerle ilgili planlaması 2007 yılında düzenlendi.
İskoçya hükümetinin bir sözcüsü cuma günü kapatılan Hunterston santralinin 40’ı aşkın yıl İskoçya’nın enerji ihtiyacını karşılamakta önemli rol oynadığını söyledikten sonra şöyle konuştu:
“Ne var ki (İskoçya hükümeti olarak) İskoçya’da mevcut teknolojilerle yeni nükleer santraller inşasına açık ve net bir şekilde karşı çıkmayı sürdürüyoruz. Yenilenebilir enerji, depolama, hidrojen ve karbon yakalama 2045 yılında karbon salımlarını sıfırlama hedefine ulaşmak için en etkili yol ve sanayi, ısınma ve ulaştırmada karbonsuzlaştırma hedefimize ulaşacağız. Bu dönüştürme sürecinin ekonomik ve sosyal fırsatlarını kaçırmamak için planlamanın kritik önem taşıdığını biliyoruz.”
‘Sonun başlangıcı olmasın’
Santrallerde çalışanların örgütlü olduğu GMB sendikası (Genel İş) sözcüsü Louise Gilmour ise bunun İskoçya’daki nükleer enerji sektöründe sonun başlangıcı olmaması gerektiğini savundu. Nükleer santrallerin karbon salımı çok düşük sürdürülebilir bir enerji sektörü olduğunu ve birçok insana iş imkanı açığını söyledi.
Nükleer Enerji İşveren Birliği başkanı Tom Greatrex de “Son enerji krizinin de gösterdiği gibi nükleer enerji olmadan ihtiyacımız olan elekriğin fiyatı daha yüksek, çevreye saldığı kirlilik daha fazla ve bizi ithal fosil yakıtlara muhtaç bırakıyor. İşte bu yüzden yeniden güvenilir, güvenli ve temiz enerji için yeni nükleer tesislere ihtiyacımız var” dedi.
Doğayı koruma amaçlı uluslararası kuruluş Dünya Doğa Fonu‘nun İskoçya masasından Lang Banks ise gelişmeyi sevinçle karşıladı:
“Şükür ki İskoçya yenilenebilir enerji kapasitesini dev boyutlarda artırdı. Bu da giderek daha güvenilmez hale gelen nükleer santrallerden gelecek enerjiye artık ihtiyacımız olmadığı anlamına geliyor.”
Banks sözlerini “Hunterston santralinin radyoaktif mirasını temizlemeye yönelik pahalı ve tehlikeli süreç artık başlarken, İskoçya da daha çok temiz ve yenilenebilir enerji planlarını devreye sokmalıdır” diye sürdürdü.
Hunterston nükleer santralinin tarihi
Daha önce kapatılan Hunterston A nükleer tesisi iki adet 180MW kapasiteli Magnox reaktörden oluşuyordu. Bu tesis 1964 yılında üretime başlamıştı. 2 numaralı reaktör 1989 Aralık ayında, 1 numaralı reaktör ise 1990 Mart ayında kapatıldı. Hunterston B santralinin yapımına ise 1968 yılında başlandı ve Hunterston 3 ve 4 numaralı reaktörler 1976 Şubat ve 1977 Mart aylarında üretime başladı.
Bu iki reaktör üretimi sürdürdükleri dönemde 1,8 milyon evin elektriğini sağladı. 490 MW kapasiteli ileri doğal gaz soğutmalı (AGR) 3. reaktör 26 Kasım 2021 günü kapandı. Aynı kapasitedeki Hunterston 4. reaktörü ise cuma günü şalterlerini indiridi.
Son iki santral de kapatılacak
İskoçya’da daha önce üç nükleer santral, Dounreay Caithness, Hunterston A, North Ayrshire ve Chapelcross Dumfries Nükleer İşletmelerin Kapatılması Kurumu’na devredilmişti.
İki nükleer santrali Rosyth Royal Dockyard LTD. ve Vulcan Naval Reactor Test Establishment’nin kapatılması planlanıyor.
Aktif elektrik üretimine devam eden ise iki nükleer santral bulunuyor.
