İran’da başörtüsünü uygunsuz takması gerekçesiyle alındığı gözaltında ölen Mahsa Amini’nin ardından sokağa dökülen vatandaşların protestoları 30’uncu gününü geride bıraktı. “Jin, jiyan, azadî” sloganı hala sokaklarda yankılanıyor.
İran İnsan Hakları Örgütü‘nün (IHRNGO) bugün paylaştığı verilere göre protestolarda bugüne kadar 27’si çocuk olmak üzere en az 215 kişi öldürüldü.
Fotoğraf: Yiannis Kourtoglou / Reuters
Örgüt çocuklara ve mahkumlara yönelik şiddetli baskıları kınadı. IHRNGO faillerin sorumlu tutulması için Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde bağımsız bir mekanizmanın oluşturulmasına olan acil ihtiyacı yineledi.
İran’da 17 Eylül’de Amini’nin cenaze töreniyle birlikte başlayan protestolar ülkedeki baskıcı İslam rejimine karşı son yıllarda yapılan en büyük baş kaldırı haline geldi. İran’da yayılan protestoların 1979 İran İslam Devrimi‘nden bu yana en büyük ayaklanma olduğu belirtiliyor. Protestocular ülkedeki kadın ve LGBTİ+ kıyımı örneklerini işaret ederek dini lider Ayetullah Ali Hamaney’in devrilmesini istiyor. İran hükümeti ise protestoları bir halkın başkaldırısı olarak değil, ABD’de de dahil olmak üzere İran’a düşman olan dış mihraklar tarafından düzenlenen bir komplo olarak değerlendiriyor.
Fotoğraf: Reuters
Protestolarda bugüne kadar binlerce gözaltı yapıldı. Protestolarda gözaltına alınan yüzlerce kişinin Evin Cezaevi’ne götürüldüğü biliniyor. Hafta sonu Tahran’daki Evin Hapishanesi’nde yangın çıktı. Basına göre sekiz kişi hayatını kaybetti. Yangının protestolarla ilişkisi olup olmadığı ise bilinmiyor.
Evin Cezaevi yangını
‣ İran: Protestolarda 185 kişi öldü, TV’de Hamaney yerine ‘kadın, yaşam, özgürlük’ sloganları atıldı
‣ Mahsa Amini’nin arkasından bir ülke sokakta
‣ Taksim’de Mahsa Amini protestosuna polis engeli: Fotoğrafları toplandı, kadınlar gözaltına alındı
‣İran’da korku duvarı aşıldı: Kadınlar pes etmiyor
Fotoğraf: Ansa
IHRNGO’nun verdiği bilgilere göre; birçok siyasi mahkûm kötü bir şekilde dövüldü ve yangın sonrasında Rajai Shahr Hapishanesi’ne (Gohardasht) nakledildi.
Örgüt ölümlerin tespit edilenin çok daha üstünde olduğunu tahmin ediyor.
En çok ölüm kaydı 21, 22 ve 30 Eylül’de yapıldı.
İran’da 17 Eylül’de Amini’nin cenaze töreniyle birlikte başlayan protestolar ülkedeki baskıcı İslam rejimine karşı son yıllarda yapılan en büyük baş kaldırı haline geldi. İran’da yayılan protestoların 1979 İran İslam Devrimi‘nden bu yana en büyük ayaklanma olduğu belirtiliyor.
Ne olmuştu?
Ahlak polisinin gözaltına aldığı 22 yaşındaki Mahsa Amini, iki gün sonra, 16 Eylül’de hayatını kaybetti.
Amini başörtüsü kuralına uymaması, saçının görünmesi nedeniyle gözaltına alınmıştı. Genç kadının ölmesiyle ülke çapında kadınlar eylemler başlattı.
Mahsa Amini’nin ölümü bir toplumu ayağa kaldırdı ve uluslararası kamuoyunda yankı buldu.
Amini için ülkede günlerdir protestolar gerçekleştirilirken birçok ülkede de vatandaşlar sokağa çıkarak kadın mücadelesine destek vererek baskı İslam rejimine tepki gösterdi.
Başörtüleri yakıldı, kadınlar sokaklarda toplumsal cinsiyet eşitliği için yürüdü. Kadın hakları savunucuları ve öğrenciler protesto çağrılarında bulundu.
“Diktatöre ölüm”… Bu slogan İran sokaklarında haykırıldı. Amini’nin Sakkız’da gerçekleşen cenazesinde de aynı sloganlar atılmıştı.
