Cop29’da kaydedilen ‘ilerleme’ karbon piyasaları konusunda olmuştur: büyülü düşünceler, aşırı iddialar ve çarpıtılmış gerçekler dünyası!
Artık tüm cephelerde, yalnızca yaşayan gezegene ve ortak iyiliğe karşı değil, materyalist gerçekliğe karşı da bir savaşla karşı karşıyayız. Amerika Birleşik Devletleri’nde iktidar yakında, belki de temizleyici bir kıyametten sonra Tanrı’nın sağında oturmak üzere yükseleceklerine inanan insanlar ile bilinçlerinin büyük bir Tekillik içinde makinelere yükleneceğine inanan insanlar arasında paylaşılacak.
Hristiyanların göğe yükseliş (rapture) inancı ile teknolojinin kendinden geçme (rapture) inancı temelde aynıdır. Her ikisi de “madde düalizminin” örnekleridir: zihnin ya da ruhun bedenden ayrı bir alemde var olabileceği fikri. Bu fikir genellikle Dünya’daki yaşamın kirli ortamından kaçma arzusunu tetikler. Bir kez kendinden geçme gerçekleştiğinde, yaşayan bir gezegene ihtiyaç kalmayacaktır.
Ancak Donald Trump’ın yüksek makamlara atadığı niteliksiz, bilimi inkar eden fanatiklere işaret etmek kolay olsa da, gerçekliğe karşı savaş her yerde. Bunu İngiliz hükümetinin karbon yakalama ve depolama planında, emisyonları büyük ölçüde artıracak ancak bir iklim çözümü olarak sunulan yeni bir fosil yakıt projesinde görebilirsiniz ki bu Azerbaycan’da yapılan COP29 zirvesine ışık tutuyor.
Her yerde olduğu gibi burada da sermaye sınırlarını genişletirken canlı gezegen unutuluyor. Cop29’un şu ana kadar başardığı tek şey – ve belki de tek şey – ülkelerin ve işletmelerin karbon kredisi ticareti yapmasına olanak tanıyan karbon piyasaları için yeni kuralları aceleye getirme girişimidir – ki bu da aslında kirletmeye devam etme izni anlamına gelmektedir.
Teoride, bu tür piyasaların sadece başka türlü azaltılması mümkün olmayan emisyonları engellemek için kullanılması halinde (satın alınan her bir kredi, azaltılan veya atmosferden uzaklaştırılan bir ton karbondioksiti temsil etmektedir) bu tür piyasaların rolünü haklı çıkarabilirsiniz. Yaşayan dünya, politika başarısızlığı için bir çöplük haline geldi.
Ekolojik karbon depoları ne kadar önemli olursa olsun, bunların fosil yakıt emisyonlarına karşı takas edilmesi, yani bu piyasaların bu şekilde işlemesi mümkün değildir. Mevcut ekosistemlerin bir yıl içinde absorbe edebildiği karbon, antik ekosistemler tarafından uzun yıllar boyunca biriktirilen fosil karbonun yakılmasıyla karşı karşıya kalmaktadır.
Bu büyülü düşünce, her iki tür karbon piyasası ürününü de satan emtia tüccarları için büyük bir yeni macera olan toprak karbon piyasalarında olduğundan hiçbir yerde daha belirgin değildir: resmi “krediler” ve gönüllü karbon denkleştirmeleri. Şimdiye kadar karbon piyasasını mahveden her türlü hüsnükuruntu, aşırı iddia ve düpedüz sahtekarlık, konu toprak olduğunda daha da artmaktadır.
Toprak karbonunu korumak ve eski haline getirmek için elimizden geleni yapmalıyız. Gezegenin kara yüzeyindeki organik karbonun yaklaşık %80’i toprakta tutulmaktadır. Toprak sağlığı için bu çok önemlidir. İyi toprak yönetimi için güçlü kurallar ve teşvikler olmalıdır. Ancak karbon ticaretinin yardımcı olabileceği gerçekçi bir yol yoktur. İşte bunun nedenleri:
İlk olarak, toprak karbonunun takas edilebilir artışlarının ölçülmesi imkansızdır. Toprak derinlikleri bir tarla içinde bile büyük farklılıklar gösterebildiğinden, şu anda toprak hacmini tahmin etmenin doğru ve uygun fiyatlı bir yolu yoktur. Ayrıca, bir tarla ya da çiftlik genelinde, yığın yoğunluğu – belirli bir hacimde paketlenmiş toprak miktarı – için yeterince iyi bir testimiz de yok. Dolayısıyla, metreküp toprak başına güvenilir bir karbon ölçüsü üretebilseniz bile, ne kadar toprağınız olduğunu bilmiyorsanız, yaptığınız herhangi bir değişikliğin etkisini hesaplayamazsınız.
Karbon seviyeleri bir noktadan diğerine büyük dalgalanmalar gösterebildiğinden, metreküp başına düşen toprak karbonunun güvenilir bir ölçümünü yapmak da zordur. Karbon seviyelerinin nasıl değiştiğini göstermek için gerekli olan, bir çiftlikteki binlerce alanda tekrarlanan ölçümler çok pahalı olacaktır. Tüm piyasanın dayandığı simülasyon modelleri de ölçümün yerine geçebilecek etkili bir alternatif değildir. Bu ticareti desteklediği varsayılan “doğrulama” için çok fazla.
İkincisi, toprak denge arayışında olan karmaşık, biyolojik bir sistemdir. Turba hariç, kabaca 12:1 karbon/azot oranında dengeye ulaşır. Bu da toprak karbonunu yükseltmek istiyorsanız, çoğu durumda toprak azotunu da yükseltmeniz gerektiği anlamına gelir. Ancak azot ister sentetik gübre ister hayvan gübresi olarak uygulansın, sera gazı emisyonlarının önemli bir kaynağıdır ve bu da toprak karbonundaki herhangi bir kazanıma karşı koyabilir. Ayrıca su kirliliğinin en güçlü nedenlerinden biridir.
Üçüncüsü, tarımsal topraklardaki karbon seviyeleri kısa sürede doyuma ulaşır. Toprak karbon kredilerinin bazı destekleyicileri, birikimin sonsuza kadar devam edebileceği izlenimini yaratmaktadır. Bu mümkün değildir. Belirli bir toprağın ne kadar emebileceğinin bir sınırı vardır.
Dördüncüsü, herhangi bir birikim tersine çevrilebilir. Toprak son derece dinamik bir sistemdir: karbonu kalıcı olarak içine hapsedemezsiniz. Mikroplar sürekli olarak karbonu işler, bazen toprağa ekler, bazen de serbest bırakır: bu, toprak sağlığının temel bir özelliğidir. Sıcaklıktaki artışlarla birlikte, parasını ödediğiniz karbon tutma işlemi buharlaşabilir: sürekli ısınmanın doğrudan bir sonucu olarak topraktan büyük miktarda karbon çıkışı olması muhtemeldir. Kuraklıklar da toprak karbonuna darbe vurabilir.
Bilimin para karşısında ikinci planda kaldığı mevcut piyasa standartlarında bile karbon depolamanın en az 40 yıl süreceğini göstermeniz gerekir. Topraktaki karbon birikiminin bu kadar uzun süre devam edeceğini garanti etmenin bir yolu yok. Ancak Nature dergisinde yayınlanan yeni bir makaleye göre: “1.000 yıldan daha kısa bir CO2 depolama süresi, kalan fosil CO2 emisyonlarını nötralize etmek için yetersizdir.”
Bu kadar uzun süre dayanabilecek tek organik karbon formu – ancak belirli koşullar altında – eklenen biyokömürdür (ince taneli odun kömürü). Ancak biyokömür olağanüstü pahalıdır: bulabildiğim en ucuz kaynak, birçok çiftçi için çok pahalı olan tarım kirecinin yaklaşık 26 katı kadardır. Biyokömüre dönüştürülebilecek sınırlı miktarda malzeme var. Bunu yaparken, yanmayı birazcık yanlış yaparsanız, ürettiğiniz metan, azot oksit ve siyah karbon, karbon tasarrufunu iptal edecektir.
Burada da bir tür madde düalizmi söz konusudur: dünyevi gerçekliklerinden tamamen koparılmış bir toprak ve toprak karbonu kavramı. Bu yanılsama balonu patlayacak. Sinsi bir finansçı olsaydım, bu kredileri satan şirketlerin hisselerini açığa satardım.
Tüm bu yaklaşımlar, birincil amacı hükümetlerin başta fosil yakıt endüstrisi olmak üzere güçlü çıkar gruplarıyla çatışmaktan kaçınmasını sağlamak olan eylemin yerine geçmektedir. Varoluşsal bir kriz anında, hükümetler her yerde imkansız çelişkilerin uzlaştırıldığı bir hayal dünyasına çekiliyorlar. Ordularınızı gerçeklikle savaşa gönderebilirsiniz, ama sonunda hepimiz kaybederiz.
Görünmez Doktrin: Neoliberalizmin Gizli Tarihi kitabının yazarı George Monbiot The Guardian köşe yazarıdır.
Bu yazı ilk olarak The Guardian’da yayınlanmış, Gazedda tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.
