Avustralya’daki Monash Üniversitesi’nden araştırmacılarının yayınladığı yeni bir çalışmaya göre, hava kirliliğindeki ince partiküllerin solunması her yıl küresel olarak 1 milyondan fazla insanın ölümüne neden oluyor.
Çoğu çalışma bugüne kadar sürekli yüksek kirlilik seviyelerine sahip şehirlerde yaşamanın sağlık üzerindeki etkilerine odaklanıyordu. Ancak araştırmacılar, yangınlar, toz ve aşırı hava kirliliği olayları gibi durumlarda görülen ani kirlilik artışlarının daha küçük şehirleşmiş bölgelerde de etkili olduğunu vurguluyor.
Araştırma, 13 binden fazla şehir ve kasabayı kapsayan ve 2019 yılına kadar olan verileri inceleyen kapsamlı bir çalışmayla gerçekleştirildi. Sonuçlar, hava kirliliğinin özellikle Doğu Asya‘da olmak üzere, dünya genelinde önemli bir ölüm nedeni olduğunu ortaya koydu. Bu bölgede, hava kirliliğine bağlı ölümler küresel ortalamadan yüzde 50 daha fazla.
“Şehirler ve Kasabalarda Hava Kirliliğine Atfedilebilir Ölüm Yüzdeleri (2019)” Tabloda İstanbul, hava kirliliğine bağlı ölümlerin yaşandığı ilk 20 şehir arasında yer alıyor. Kaynak: thelancet.com
Hava kirliliğine kısa süreli maruz kalmanın da etkisi büyük
2019 yılına kadar dünya genelinde 13.000’den fazla şehir ve kasabadaki PM2,5 kirlilik seviyelerini ve ölüm oranlarını inceleyen çalışma, bugün (8 Mart’ta) The Lancet Planetary Health dergisinde yayımlandı.
Profesör Yuming Guo liderliğindeki çalışma, kısa süreli kirliliğin küresel etkilerini haritalayan ilk çalışma olması nedeniyle önemli. Daha önceki çalışmalar genelde yüksek kirliliğe sahip şehirlerde yaşayanların uzun süreli maruz kalma etkilerine odaklanıyordu.
Araştırmacılar, yalnızca birkaç saat ila birkaç günlük PM2,5 maruziyetinin bile her yıl, özellikle Asya ve Afrika‘da olmak üzere, bir milyondan fazla erken ölüme neden olduğunu ortaya koydu. Bu ölümlerin beşte birinden fazlası (yüzde 22,74) ise şehirsel alanlarda gerçekleşti.
Profesör Guo, hava kirliliğine maruziyetin kısa süreli sağlık etkilerinin iyi bilindiğini söylüyor. Örneğin, 2019-2020 yıllarındaki Avustralya yangınlarının tahmini olarak 429 duman kaynaklı erken ölüme ve aşırı orman yangını kaynaklı hava kirliliğine akut ve sürekli maruziyet nedeniyle 3230 hastaneye yatışa neden olduğu belirtiliyor.
Yazarlar, yüksek nüfus yoğunluğu ve kirlilik seviyelerinin bir arada bulunduğu şehirsel alanlarda, kısa süreli PM2,5 maruziyeti ile ilişkili ölüm yükünün anlaşılmasının, hava kirliliğinin kentsel nüfus üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için kritik öneme sahip olduğunu vurguluyor.
Çalışmaya göre:
- Küresel ölüm oranının yaklaşık yüzde 65,2’si kısa süreli PM2,5 maruziyetine bağlı olarak Asya’da gerçekleşiyor.
- Afrika‘da bu oran yüzde 17,0
- Avrupa‘da yüzde 12,1
- Amerika‘da yüzde 5,6
- Okyanusya‘da ise yüzde 0,1
Doğu Asya, Güney Asya ve Batı Afrika’daki kalabalık ve aşırı kirli bölgelerde ölüm yükü en yüksek seviyede. Bu bölgelerde kısa süreli PM2,5 maruziyetine bağlı ölümler, küresel ortalamalardan yüzde 50’den fazla.
Avustralya‘nın çoğu bölgesinde atfedilebilir ölüm sayısında küçük bir düşüş görülse de, atfedilebilir ölüm oranı 2000 yılında yüzde 0,54’ten 2019 yılında yüzde 0,76’ya yükseldi. Bu artış, diğer tüm alt bölgelerden daha yüksek.
Olası nedenlerden biri, 2019’daki gibi aşırı hava olaylarına bağlı hava kirliliği olaylarının artan sıklığı ve şiddeti olabilir.
Çalışma, sağlığın en çok akut hava kirliliğinden etkilendiği yerlerde, yüksek PM2,5 konsantrasyonlarına maruziyeti önlemek için hava kirliliği uyarı sistemleri ve toplumsal tahliye planları gibi hedefli müdahalelerin uygulanmasının, akut sağlık zararlarını azaltabileceğini öneriyor.
