Diyet posası terimi bitkilerin yenilebilir bölümlerinden elde edilen bitki kökenli karbonhidratlar olarak tanımlanabilir. Fakat diyet posası, diğer karbonhidrat türleri olan şeker ve nişasta gibi ince barsaktan emilmez ve kalın barsağa kadar ulaşır. Diyet posası, çözünen posa ve çözünmeyen posa olarak iki gruba ayrılmaktadır. Çözünen posa suda şişerek, jelimsi bir yapıya kavuşurken, çözünmez posa suyu çekmekte fakat jelimsi yapıyı oluşturmamaktadır. Çözünmez posanın suyu yapısında tutup, sindirilmeden artık veya barsak çeperine zarar verebilecek maddelerin barsaktan geçişini hızlandırması nedeniyle doğal bir süpürge olarak adlandırılmaktadır. Bu özelliğiyle çözünmez posa, insan vücudunun ikinci beyni olarak adlandırılan barsak sağlığının korunmasında önemli bir role sahiptir. Çözünmez posa ise yağlı maddelere yapışma özelliğine sahiptir. Bu nedenle çözünmez posanın, kan kolesterol ve kan şekeri seviyelerini azaltma özelliği vardır.
Çözünür ve çözünmez posa hangi besinlerde bulunur?
Kuru baklagiller, bezelye, yulaf, arpa, elma, portakal ve havuç̧ gibi birçok meyve ve sebzede, psyllium tohumunun kabuğunda çözünür posa bulunurken, tam buğday unundan yapılmış̧ ürünler, buğday ve mısır kepeği, meyve kabukları ve karnabahar, yeşil fasulye ve patates gibi kök sebzeler dahil birçok sebze çözünmez posa kaynağı olarak bilinmektedir. Çözünen posaya sahip besinler, bir miktarda çözünmeyen posa da içerebilirler.
Diyet posası ile hastalıklardan korunulabilir mi?
Diyet posalarının sağlığın korunması ve hastalıkların önlenmesinde önemli görevleri vardır. Yapılan bilimsel araştırmalar, uzun dönemde diyet posası tüketiminin özellikle kalın barsak kanseri riskini azalttığını vurgulamaktadır. Bir diğer yandan düzenli olarak diyet posası tüketiminin karaciğerde üretilen kolesterolü azaltmakta, böylece kan kolesterol seviyelerini azaltması nedeniyle kardiyovasküler hastalık riskini de azaltılmasına sebep olmaktadır.
Özellikle çözünen posa, birlikte tüketildiği besinlerdeki suyla jele dönüşerek mideden besinlerin barsağa geçişini yavaşlatmakta ve kan şekeri seviyesi üzerinde olumlu etkilere sebep olmaktadır. Bu nedenle diyet posası özellikle ilerleyen yaş ve obeziteyle birlikte ortaya çıkan tip 2 diyabet gelişimini önlemekte önemli role sahiptir.
Tüketilen diyet posasının su tutma özelliği nedeniyle midede içerisinde şişer, bu da besin alımı azaltacağından, diyet posasının kilo kaybına olumlu etkisi olduğu düşünülmektedir. Ayrıca diyet posası çeşitli uyaranlara sebep olup doygunluk hissini arttırmaktadır. Tüm bu nedenlerle, diyet posanın tüketiminin arttırılması, obezite riskinin azaltılmasına sebep olmaktadır.
Sağlıklı bir diyette diyet posası içeriği olan kuru baklagiller, meyve, sebze ve tam tahıllı ürünler tavsiye edilmektedir. Bu besinler, posa yönünden zengin olmakla birlikte vitamin ve mineraller içerikleri de yüksektir. Bu besinlerin hayat boyu tüketilmesi, bir çok hastalıktan korunmak ve sağlıklı bir yaşamın sürülmesi için önemlidir.
Seliz Bagcilar
Seliz Bağcılar, lisans derecesini Doğu Akdeniz Üniversitesi’nin Beslenme ve Diyetetik bölümünde tamamlanmıştır. Yine ayni üniversitede yüksek lisans eğitimine devam etmiştir. Ayrıca, Coventry Üniversitesi’nde Halk Sağlığı Beslenmesi programında ikinci yüksek lisans eğitimini tamamlayarak Halk Sağlığı Diyetisyeni ünvanını kazanmıştır. Şu anda, Doğu Akdeniz Üniversitesi’nde doktora eğitimini sürdürmektedir. Özellikle halk sağlığı ve obezite konularına ilgi duyan Seliz Bağcılar, çalışmalarına bu yönde devam etmektedir.
