Depremlerin yol açtığı yer hareketleri uzaydan haritalandırıldı

Maraş depremlerinin yol açtığı fay hareketleri, Avrupa Birliği’nin Sentinel-1A uydusu tarafından tespit edilerek haritalandırıldı. Türkiyeli yetkililerin toprağın 5-6 metre hareket ettiği görülen haritanın Türkiyeli yetkililerin yeniden inşa çalışmalarında risk tespiti yaparken faydalanması umuluyor.

Türkiye ve Suriye’de 30 binden fazla kişinin ölümüne yol açan iki depremin yol açtığı fay hareketleri, Avrupa Birliği’nin Sentinel-1A uydusu tarafından tespit edildi.

Bu, dev enerjileri açığa çıkaran depremlerin yeri nasıl hareket ettirdiğini gösteren en detaylı harita oldu. Haritanın verileri, cuma gününün ilk saatlerinde Türkiye’nin 700 kilometre üzerinden geçen AB uydusu tarafından elde edildi.

Bilim insanlarının çalışmasının gelecek depremlerde insan hayatlarını kurtarmaya yardımcı olması hedefleniyor.

Yerin hareketi 5-6 metreye ulaştı

BBC‘nin aktardığına göre, bu uyduda iklim ve ışık şartlarından bağımsız olarak Dünya’nın zeminini ölçebilen aletler bulunuyor. Sentinel-1A, düzenli olarak buradaki fay hatlarının üzerinden uçarak zemindeki en ufak hareketleri tespit ediyor.

Uydudan, 6 Şubat depremlerinde zeminin eğildiği, kırıldığı ve bazı yerlerde yırtıldığı tespit edildi.

Harita, AB uydusunun paylaştığı verileri kullanan Birleşik Krallık Deprem, Volkan ve Tektonik Gözlem ve Modelleme Merkezi (COMET) tarafından hazırlandı.

Araştırmacıların kullandığı interferometre adlı teknik, depremin öncesiyle sonrasını kıyaslamaya olanak sağlıyor. Haritadaki kırmızı noktalar uydunun bir önceki uçuşuna göre uyduya yaklaşan yerleri, maviler ise uzaklaşan yerleri gösteriyor. Haritayla Doğu Anadolu Fay Hattı’nın etrafındaki zeminin nasıl yer değiştirdiğini gözler önüne seriliyor.

Pazartesi gecesi meydana gelen ve “sola atılımlı” olduğu açıklanan 7.7’lik ve 7.6’lık depremlerde hareket, yerin hareketi bazı yerlerde birkaç metreye ulaştı.

Sentinel haritası bilim insanlarının deprem bölgesinde tam anlamıyla neler olduğunu anlamasına yardımcı olacak ve bu bilgi bölgenin deprem modellemelerini daha gerçekçi bir hale getirecek. Türkiyeli yetkililere de açılan verilerin yeniden inşa çalışmalarına başlarken haritanın sağlayacağı risk tespitinden faydalanması umuluyor.

BBC’ye konuşan COMET Direktörü Prof. Tim Wright, haritanın depremin inanılmaz gücünü daha iyi anlamamızı sağladığını söylüyor:

300 km’lik hat kırıldı

“Haber kanalları genellikle depremin ‘merkez üssü’nü tek bir noktaymış, sanki bir noktaya bomba atılmış gibi gösterir. Fakat gerçekte depremler uzun faylar boyunca yerin kaymasıyla oluşur. Kırılan fay ne kadar büyükse sarsıntı da o kadar büyük olur.Bu depremlerde bazı yerlerde toprak 5-6 metre civarında hareket etti.İlk deprem 300 kilometre uzunluğunda bir hatta toprağın hareket etmesine yol açtı, ikinci depremde ise bu 140 kilometre oldu.

“Bu uzunlukları daha iyi anlamanız için örnek vereyim, Londra-Paris arası veya İstanbul-Ankara arası yaklaşık 345 kilometredir. En büyük zarar faya en yakın noktalarda olsa da fayların uzunluğu bunu çok büyük bir alana yayıyor.”

Uzaydan radar interferometre ile ölçüm yapma tekniği 1990’larda geliştirildi ve son yıllarda son derece güçlü bir araç haline geldi. Bugün bir uydunun bir noktanın üzerinden geçmesinden saatler sonra, veriler uzmanların bilgisayarlarında analize hazır bir hale gelebiliyor.

Prof. Wright “2020’lerin sonuna doğru bu tür analizleri en büyük depremlerden sonra bile bir gün içinde yapmak mümkün olacak. Şu anki süre, arama ve kurtarma faaliyetlerinde kritik süre olarak gösterilen 72 saati aşıyor maalesef. Ama teknoloji geliştikçe bu veriler arama kurtarma çalışmalarında da kullanılabilecek” dedi.