Covid-19’a karşı aşı geliştirilmesi milyarlarca kişi için normal hayata dönüşün başlangıcı anlamına gelirken, bir yandan da bazı ilaç firmaları için milyarlarca dolarlık bir küresel piyasa yaratmış durumda. The Guardian gazetesi, hangi firmanın aşılardan ne kadar para kazanacağına dair analizinde, kısa vadede ‘en büyük kazananlar’ın Amerikan firmaları Pfizer ve Moderna olduğunu yazdı.
Haberde sadece 11 yıl önce kurulan Moderna’nın bugüne dek hiç kâr etmediği ve pandemi öncesinde 830 kişi çalıştırdığı belirtilirken, kuruluşu 1849’a dayanan Pfizer’in geçtiğimiz yıl 9.6 milyar dolar net kâr elde ettiği ve yaklaşık 80 bin çalışanı olduğuna dikkat çekildi. İki firma da, mRNA temelli Covid-19 aşılarının iki dozu için 30 doların üzerinde bir fiyat belirlemiş durumda. The Guardian, İngiliz-İsveçli ilaç firması AstraZeneca ile Amerikan ilaç şirketi Johnson & Johnson’ın ise pandemi son bulana dek aşılarını kâr koymadan tedarik etme sözü verdiğini de hatırlattı.
Covid-19 aşısı üreten firmaların gelecekte ne kadar kâr edeceği, bu aşıların tek doza düşüp düşmeyeceği veya grip aşısı gibi düzenli olarak yaptırılmalarının gerekip gerekmeyeceğine bağlı. Pfizer ve Moderna’nın yanı sıra AstraZeneca veya Sinovac gibi firmalarıın kısa vadede elde ettikleri kâr ise şöyle hesaplandı:
Pfizer/Biontech: 2021’de en az 15 milyar dolarlık satış bekleniyor
Amerikan ilaç firması Pfizer ile Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in ortak ürettiği, resmi adı ‘Comirnaty’ olan Covid-19 aşısı mRNA teknolojisine dayanıyor; -70 derecede saklanması gerekiyor. Dünyada ilk onayı alan bu aşıdan şu ana dek küresel çapta 780 milyon doz sipariş verildi. ABD 3.9 milyar dolar karşılığında 200 milyon doz, AB ise 300 milyon doz almayı planlıyor. Bu aşının iki dozu ABD’ye 39 dolar, AB’ye ise 30 dolar karşılığında satıldı. Pfizer/BioNTech aşısından 40 milyon doz da, COVAX üzerinden yoksul ülkelere gönderilecek.
The Guardian, bu çerçevede Pfizer/BioNTech’in 2021 yılında 15 milyar ila 30 milyar dolarlık satış yapmayı beklediğini yazdı. Buna göre, Pfizer 2021 için mevcut anlaşmalarla 15 milyar dolarlık satışı garantiledi. Firma yıl sonuna kadar 2 milyar doz tedarik etmeyi planlarını da açıkladığı için bu satışın iki katına çıkabileceği belirtildi. The Guardian’a göre, Pfizer’in hisseleri son 12 ayda yüzde 1.8, BioNTech’in ise yüzde 156 oranında değer kazandı. Haberde aşıdan elde edilen gelirin iki firma arasında eşit bölüneceği belirtilirken, BioNTech’in kurucuları olan Uğur Şahin ve Özlem Türeci’nin geçtiğimiz sene multimilyarder olduğu kaydedildi.
Moderna: Hisseleri yüzde 372 yükseldi
Massachusetts merkezli Amerikan biyoteknoloji firması Moderna’nın mRNA temelli olan ve -20 derecede saklanması gereken iki dozluk aşısından İngiltere 17 milyon doz aldı. AB, 310 milyon doz alırken 2022’de 150 milyon doz daha alma opsiyonu bulunuyor. Amerikan hükümeti bu aşıdan 300 milyon doz, Japonya 50 milyon doz sipariş etti. Moderna, iki doz için ABD’de 30 dolar, AB’de 36 dolar alıyor.
Moderna’nın 2021 yılında 18 milyar ile 20 milyar dolar arasında satış yapmayı beklediği belirtiliyor. Firmanın hisseleri son 12 ayda yüzde 372 oranında yükseldi. Moderna’yı 2010’da kurulduğu sırada destekleyen yatırımcıların çok büyük kazanımlar elde edildiği belirtiliyor. Buna göre, şirket hisselerinin yüzde 9’una sahip olan 48 yaşındaki Fransız CEO Stéphane Bancel’in şu an 5 milyar dolarlık bir serveti var.
Johnson & Johnson: Bu yıl 10 milyar dolarlık satış bekleniyor
Amerikan firması Johnson & Johnson’ın adenovirüs teknolojisine dayanan aşısı, firmanın Belçika’daki alt şirketi Janssen tarafından geliştirildi. Bu, iki yerine bir dozla yapılan ilk ve şu an için tek aşı. Üç ay boyunca standart buzdolabı ısısında tutulabiliyor. Şu ana dek ABD’nin yanı sıra İngiltere ve AB bu aşıdan sipariş etmiş durumda. ABD, doz başına 10 dolar ödeyerek 100 milyon doz Johnson & Johnson aşısı sipariş etti; 200 milyon doz için de opsiyon aldı. İngiltere ilk etapta 30 milyon doz almayı planlarken, 22 milyon doz için de opsiyonu bulunuyor. AB 400 milyon dozluk sipariş verdi. Johnson & Johnson, COVAX üzerinden de 500 milyon dozu aşamalı olarak yoksul ülkelere dağıtacak.
Johnson & Johnson’ın 2021 yılında 10 milyar dolara yakın bir aşı satışı yapacağı belirtiliyor. Firmanın hisseleri son 12 ayda yüzde 7.7 yükseldi.
Astrazeneca: 2-3 milyar dolarlık satış beklentisi
Adenovirüs vector teknolojisini kullanan AstraZeneca aşısı, İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’yle ortak geliştirildi. Buzdolabında saklanabilen aşının şu ana dek en büyük alıcıları İngiltere, AB ve ABD. Firmanın 2021’de 2 ila 3 milyar dolarlık aşı satışı yapması bekleniyor. Yılda 3 milyar doz üretim hedefine ulaşılması halinde bu miktarın artacağı belirtiliyor. Firmanın, farklı ülkelerle yaptığı anlaşmalarda iki dozun ücretinin 4.30 ile 10 dolar arasında değiştiği belirtiliyor. Bununla birlikte AstraZeneca, pandemi sürecinde aşıyı üzerine kâr koymadan satacağını açıkladı. Firmanın hisselerinin değeri ise son 12 ayda yüzde 8.6 oranında düştü.
Sinovac: Gelir beklentisi net olarak bilinmiyor
Türkiye’nin de kullandığı Çin menşeli Sinovac aşısı, geçtiğimiz yazdan beri Çin’in bazı kentlerinde acil aşılama programı kapsamında uygulanıyordu. Çin’de resmi onayı, şubat başında aldı. Sinovac, Türkiye’nin yanı sıra Brezilya, Şili, Singapur, Malezya ve Filipinler’le de anlaşmalar yaptı. Firma, COVAX üzerinden de 10 milyon doz aşı dağıtmayı planlıyor.
The Guardian, Sinovac’ın 2021 yılında milyarlarca dolarlık satış yapmayı beklediğini ama tam miktarın bilinmediğini yazdı. Aşının iki dozunun Çin’in bazı kentlerinde 60 dolara satıldığı, firmanın Endonezya’daki ortağı Bio Farma’nın ise iki dozu 27.20 dolardan olmak üzere en az 40 milyon doz aldığını açıkladı belirtildi. Sinovac’ın hisseleri ise son 12 ayda yüzde 21.6 oranında değer kaybetti.
Sputnik V: Milyarlarca dolarlık satış bekleniyor
Rusya’da geliştirilen Covid-19 aşısı Sputnik V, şu an Macaristan ve Slovakya’da kullanılıyor. Aralarında İran, Cezayir ve Meksika’nın da bulunduğu, 50’den fazla ülke bu aşıdan sipariş edildi. The Guardian’a göre, 2021’de milyarlarca dolarlık satış yapılması bekleniyor ama tam miktar bilinmiyor. Sputnik V’in AstraZeneca ile iki dozlu bir kombinin denendiği, bu denemelerde başarı elde edilmesi halinde gelirlerin artacağı belirtiliyor. Rusya’dan yapılan açıklamada, aşının ülke içinde ücretsiz olacağı, yurt dışına satış içinse iki doz için en fazla 20 dolar isteneceği belirtilmişti.
Novavax: Denemeleri devam eden aşı hisseleri yüzde 1128 yükseltti
Amerikan firması Novavax’ın geliştirmekte olduğu aşıda, rekombinant protein teknolojisini kullanılıyor. Firma, 2021’in ilk yarısında İngiltere ve ABD’de onay almayı hedefliyor. 30 yıldır aşı araştırmaları yapan ve şu ana dek onay almış aşısı bulunmayan Novavax’la şu ana kadar AB, Kanada, İngiltere ve Avustralya ön anlaşmalar yaptı. Novax, aşısının onay alması halinde 300 milyon doz tedarik etme vaadinde bulundu. Financial Times’a göre firma, aşısının Afrika’da doz başına 3 dolara satmayı da kabul etti. Aşının buzdolabında tutulabileceği belirtiliyor.
Novavax’tan yapılan açıklamada, aşının onay alması halinde bu yıl ‘birkaç milyar dolarlık’ satış yapmayı bekledikleri belirtildi. Firmanın Hindistan’daki Serum Enstitüsü ile ortaklığı sayesinde üretimi ve satışı artırmayı planladığı da açıklandı. Novavax’ın hisseleri son 12 ayda yüzde 1128 oranında yükseldi. En büyük kazanımı ise en büyük hissedarlar olan fon yöneticileri Vanguard ve BlackRock elde etti.
Curevac: Buzdolabında tutulan mRna aşısı hedefleniyor
Alman biyoteknoloji şirketi CureVac, geliştirmekte olduğu mRNA temelli aşının son aşama klinik denemelerinin sonuçlarını nisanda yayınlamayı planlıyor. Firma, AB’den hazirana kadar onay almayı da bekliyor. AB şu ana dek CureVac’tan 225 milyon dozluk aşı siparişi için ön anlaşma imzaladı; 180 milyon doz için de opsiyon aldı. CureVac’ın aşısının, diğer mRNA aşılarının aksine buzdolabı sıcaklığında tutulabileceği belirtiliyor.
CureVac, hisselerinin yüzde 10’unun sahibi olan GSK ile birlikte, yeni ortaya çıkan korona virüsü varyantlarını da tek bir aşıda nötralize edecek ‘yeni nesil’ bir ürün geliştirmeyi hedefliyor. Şirketin aşıların dozlarına ne kadar fiyat biçeceği veya gelir beklentisi henüz bilinmiyor. Ancak CureVac, yatırımcılarının gelir beklediğini ve aşıyı maliyetine satamayacağını açıkladı. Firmanın hisselerinin değeri son 12 ayda yüzde 45.5 oranında arttı. CureVac’ın en büyük hissedarı ise yazılım firması SAP’nin kurucusu da olan Alman milyarder Dietmar Hopp. CureVac’ın yüzde 80’inden fazlasının sahibi olan Hopp’un sevetinin 12 milyar doları geçtiği sanılıyor.
![Zehirleyen kapitalist yıkımın dökümü[*] | Sibel Özbudun-Temel Demirer](https://gazeddakibris.com/wp-content/uploads/2023/01/kapitalizm-360x180.jpg)
