Güney Afrika’da, birçok insan yeterli miktarda sağlıklı gıdaya erişmek için mücadele veriyor. Beslenme biçimlerinde işlenmiş gıdalar, rafine nişasta, şeker ve yağ yüksek olduğundan, yetersiz beslenme ve obezitenin ya da “gizli açlık” olarak bilinen şeyin çifte yüküyle karşı karşıya kalırlar. Gizli açlık vardır çünkü bu durum, medyanın kıtlık haberlerinin yarattığı klişeleşmiş açlık imajına uymuyor. Ama her yerdedir.
Açık olmak gerekirse, sorun yiyecek sıkıntısı değil. Güney Afrika’da açlık, erişim eksikliğinin bir sonucudur. Yeterli kalori ve besin almak büyük ölçüde gelire bağlıdır. Sağlıklı gıdaların yüksek maliyetinin ötesinde, ülkedeki gizli açlık, düşük gelirli bölgelerdeki besleyici ürünlerin sınırlı mevcudiyetini, yemek pişirme ve gıda depolama için enerji maliyetini ve evsel gıda üretimi için araziye erişim eksikliğini yansıtmaktadır.
COVID-19 pandemisi ve yayılmasını engellemek için uygulanan katı önlemler gizli açlığı gizlenmekten çıkardı, çünkü hayatta kalmak için yeterli yiyeceği karşılayabilecek birçok insan aniden kendilerini bunu karşılayamazken buldu. Bir araştırmaya göre, Nisan 2020’deki ilk kapanmanın başlarında hanelerin %47’sinin yiyecek almak için parası tükendi. İş kayıpları, kayıt dışı satıcılara yönelik baskı ve küresel gıda ve tarım tedarik zincirlerindeki kesintilerin neden olduğu fiyat artışları, gıda güvensizliğinde keskin bir artışa katkıda bulundu. Acil gıda yardımı için uzun kuyrukların görüntüleri konuyu kamuoyunun bilgisine getirdi. Özellikle artan çocuk açlığı seviyeleri endişe vericiydi, ancak okulların ve okul temelli beslenme programlarının aniden kapanması göz önüne alındığında şaşırtıcı değildi.
Salgın ayrıca gizli açlığın sonuçlarını daha belirgin hale getirdi. Sağlıklı bir bağışıklık sistemi için yeterli beslenme gerektiğinden, gıdaya güvenmeyen bireylerin hastalanma olasılığı daha yüksektir. Ek olarak, COVID-19’un şiddeti ile zayıf beslenme biçimleriyle ilişkili bir hastalık olan diyabet arasında bir korelasyon vardır. Cape Town’dan elde edilen veriler, diyabetli COVID-19 hastalarının hastaneye yatma olasılığının neredeyse dört kat daha fazla olduğunu ve COVID-19’dan ölme olasılığının diyabetli olmayan hastalardan üç kat daha fazla olduğunu göstermektedir.
Ancak COVID-19 gıda güvensizliğini artırırken ve açlığın sonuçlarını vurgularken, aynı zamanda uygun fiyatlı, sağlıklı gıdaya erişimi artırmak için potansiyel çözümler üretti. Küresel tedarik zincirlerindeki aksamalar karşısında daha yerelleştirilmiş gıda sistemleri ortaya çıkmaya başladı. Hükümetin kapanmaların veya okul beslenme programlarının kapatılmasının ekonomik yansımalarını dengelemek için yeterli önlemleri uygulamadığı durumlarda, sivil toplum grupları boşluğu doldurmaya çalıştı. Güney Afrika’da, açlığı gidermek için topluluk eylem ağları ortaya çıktı ve gönüllüler diğer topluluk üyelerine yemek ve diğer yardımlar sağladı.
Örneğin Johannesburg civarında, C-19 Halk Koalisyonu, olağan pazarlarına erişimini kaybeden küçük ölçekli çiftçileri gıda yardımına ihtiyacı olan topluluklarla ilişkilendirmeye çalıştı. Büyük şirketlerden temin edilen ve besin değeri neredeyse hiç olmayan bozulmaz maddeler içeren çoğu devlet gıda paketinden farklı olarak, bu sebze paketleri küçük ölçekli çiftçilerin geçim kaynaklarını desteklemeye ve aynı zamanda savunmasız hanelerin sağlığını desteklemeye çalıştı.
Ve yine de devlet, özellikle gıda hakkının anayasada yer aldığı Güney Afrika’da gizli açlığın giderilmesinde önemli sorumluluk taşıyor. Dünyanın dört bir yanından örnekler, kararlı bir hükümetin, gıda güvensizliğiyle mücadele etmek için sivil toplumla birlikte çalıştığında neyin mümkün olduğunu göstermektedir.
Belo Horizonte, Brezilya, açlık sona eren “şehir olarak adlandırılan,” önemli bazı programları doğrudan kentsel tüketiciler için küçük üreticilere bağlanmak için her gün sübvansiyonlu sağlıklı yemekler binlerce hizmet veren “ünlü”; sübvansiyonlu meyve ve sebze dükkanlar, gıda atık ve sosyal kuruluşlar için hazırlanan yemek dağıtan aşevi; ve çiftlik tezgahları vardır. Bu ve diğer programlar, çiftçilerin geçim kaynaklarını ve tüketici sağlığını desteklerken, aynı zamanda ekonomik faydalar sağlar ve toplulukları güçlendirir.
Yaklaşan Birleşmiş Milletler Gıda Sistemleri Zirvesi’yle birlikte daha eşitlikçi ve sürdürülebilir gıda sistemleri oluşturmak için farklı paydaşlar getireceğini iddia ediyor, ama halk hareketleri, akademisyenler ve sivil toplum kuruluşları, Dünya Gıda Güvenliği üzerinde aşırı kurumsal etki yapma, şeffaflık eksikliği ve sorumsuz karar ile lekelenmiş yeni bir forum oluşturmak için varolan BM Komitesi’ni atlayarak zirveyi eleştirdi. Bu gruplar boykot çağrısı yaptılar ve küresel bir karşı seferberlik düzenliyorlar.
BM zirvesine hakim olacak büyük şirketlerin – tohum şirketleri, zirai ilaç üreticileri, gıda işlemcileri ve perakendeciler – açlığa karşı gerçek çözümleri yok. Gıdayı temel bir insan hakkı olarak değil, kar için satılacak bir meta olarak ele almak, tam da gizli açlık krizine yol açan şeydir. Şaşırtıcı bir şekilde, Güney Afrika’nın en büyük süpermarket zincirleri, ülkenin hanelerinin yarısı yiyecek alamasa bile, 2020 sırasında kar elde etmeyi başardı. Perakendeciler, ülkedeki en düşük ücretlerden bazılarını “temel” olarak belirlenmiş işçilerine öderken gıda bağışlarıyla övünüyorlardı.
Gizli açlık krizine gerçek çözümler en çok etkilenenlerden. Bu sesler BM zirvesinden uzaklaştırıldı, ancak pandemi sırasında oluşturdukları dayanışmaya dayalı girişimler, daha adil ve dirençli bir gıda sistemi oluşturmak için en güvenli temeli temsil ediyor.
Project Syndicate
The Guardian, Le Monde, Al Jazeera, El Tiempo gibi dünyanın önde gelen gazeteleriyle de çalışan Project Syndicate'te yayımlanan makalelerden seçtiğimiz yazılar Aycan Akçın tarafından çevrilerek, GazeddaKıbrıs sayfalarında yayımlanmaktadır.
