Çocuklarda davranış problemleri ve aile içi iletişim – Dr. Psk. Aysu Emre İnal

Günümüz koşullarında aile yaşamını düzenleme konusunda oldukça zorlanan danışanlarımızın sorularına cevaben bazı detaylardan bahsettik.

Aile içi ilişkilerin dinamiği çocukların gelişim sürecini de doğrudan etkilemektedir. Ebeveyn olarak yaşama dair bazı sorunların müzakeresini yapıyorken çocuklarımız bu iletişimin içerisinde doğal olarak bulunmaktalar. Yaptığımız konuşmaları anlamakta bazen zorlanıyorlar bazen kendi dünyalarında yorumlar yapıyorlar. İş yaşamı, gelecek planları, yetişkin yaşamındaki zorluklar vs. Kimi zaman bu konuşmalar ebeveynler arasında tartışmalara dönüşebiliyor. Sen dili devreye giriyor. Sen böyle yaptın, şöyle suçlusun, senin yüzünden oldu tüm bunlar gibi… Bu noktada çocuklarımız acaba neler düşünüyor ve gördükleri bu sahneler onlar için ne ifade ediyor? ‘Annem babama bağırdı çünkü babam onu üzdü. Babam annemin suçlu olduğunu söyledi çünkü annem onu üzdü.’ Acaba böyle mi düşünüyor çocuklar? Siz ebeveyn olarak hiç düşündünüz mü? Yada onlar ile empati kurdunuz mu? Çoğu zaman yaptığımız bu tartışmalarda çocukların o ortamda varlığını bile unutabiliyoruz. Belki çocuklar için yaşama dair bir demo oluyor ancak hassas dünyalarında ne kadar hasar yaratıyor bunu iyi gözlemek gerekiyor. Sen dilinin hâkim olduğu aile ortamlarında çocuk da öncelikle sen dilini öğreniyor. Hatta belki bakım verenlerin ilk öğrettiği dil olabiliyor. Çocuk duvara çarpıp düşüyor, biz duvarı dövüyoruz ‘pis duvar çocuğuma vurdun, al sana’ deyip bizde ona vuruyoruz. Bir başka anlatım ile karşı nesneyi suçlamayı öğretiyoruz. Bu nesne zamanla yetişkinlikte de karşılarındaki şahıslar olabiliyor. Yaşam temposu içerisinde elbette bu kadar detaylı düşünüp hareket edemiyoruz, ileriyi ön göremiyoruz ancak bu alanda hizmet veren uzmanlar olarak biz bu konuda sizlerin sorularına yanıt olabiliyoruz.

Çocuğunuzun düzenli kitap okumasını istiyorsunuz, yatağını veya olduğu yeri düzenlemesini istiyorsunuz, uyku için yatağa gitme saatlerinin düzene girmesini istiyorsunuz. Benim öncelikli sorum şu oluyor. Çocuğunuz sizin haftada kaç kez kitap okuduğunuzu görüyor? Yaptığınız herhangi bir el işinden sonra eşyalarınızı yerine kaldırıyor musunuz? (işi yapan anne ise anne, baba ise baba) Çocuk öncelikle görerek öğreniyor, rol model istiyor. Örneğin kitap alışkanlığı için evinizde kitap okuma saatleri ilan edebilirsiniz. Herkesin kitap okuduğu 30 dakika ile başlayabilirsiniz. Bu sistemi düzenli hale getirebilir ve belli bir süre sonra alışkanlığa dönüştüğünü görebilirsiniz. Normal gelişim gösteren çocuklarımızın öğrenme biçimi taklit ve gözlem ile ilerlemektedir. Bazı davranış bozuklukları gösteren çocuklarımız için ayrıca özel değerlendirmeler gerekebilmektedir.

Davranış düzenleme, rutin belirleme ve öz disiplin edinimi çocukluk döneminde önem teşkil eden eğitim süreçleridir. Yaşanılan aile içi kaosların ortadan kaldırılması mümkündür. Tıpkı bir diyetisyenin sağlıklı beslenme sürecine yardımcı olan listeleri gibi, çocuklarımızın davranış süreçleri için de özel programlar hazırlanabilmektedir.