AktüelEkolojiÇin’deki nükleer santralin radyasyon sızıntısı ne kadar ciddi?

Çin‘in güneyinde Macau ve Hong Hong gibi kalabalık nüfusa sahip şehirlere oldukça yakın olan Taishan Nükleer Santrali‘nin ortağı Fransız şirket Framatome, yayınladığı bir raporda “radyolojik tehdit” olduğu uyarısında bulundu.

Framatome’dan ABD Enerji Bakanlığı’na gönderilen ve ilk olarak CNN tarafından bildirilen raporda Çinli yetkililerin reaktörü kapatmamak için santral çevresindeki kabul edilebilir radyasyon sınırlarını yükselttiği belirtildi.

Peki sorun ne kadar ciddi ve endişelenmemiz gerekiyor mu? New Scientist’in basında çıkan haberler ve yapılan resmi açıklamalar üzerinden derlediği bilgiler şu şekilde:

Soruna neden olan şey ne?

Tesisin sahibi olan şirkette yüzde 30 hisseye sahip olan Framatome ana şirketi EDF, dün sorunun bir veya daha fazla yakıt çubuğuyla ilgili bir sorun gibi göründüğünü söyledi.

Fisyon reaksiyonu oluşturmak için kullanılan uranyumu içeren yakıt çubuklarının gövdesinde potansiyel bir delik var gibi görünüyor. EDF yaptığı açıklamada, santralin bir numaralı reaktörde “birincil devredeki belirli soy gazların konsantrasyonunda bir artış” olduğunu söyledi.

Birincil devre, reaktörden suya ısı aktaran, buhar üreten ve elektrik üreten tesisin parçası. Soy gazlar arasında ise kripton ve ksenon bulunuyor.

Radyasyon sızıntısı oldu mu?

Evet. Ancak sızıntının yalnızca birden çok muhafaza katmanı ile kaplı bulunan birincil devre içerisinde olduğu belirtiliyor. Radyasyon sızıntısı devrenin ötesine geçmiyor. Tesisin dışında ise herhangi bir radyoaktif madde tespit edilmedi.

Birleşik Krallık’taki Sheffield Üniversitesi’nden Claire Corkhill, “Asal gazlar birincil soğutucudaysa, reaktörün dışına herhangi bir redyoaktivitenin çıkması pek olası değildir” diyor.

Ne zamandır devam ediyor?

EDF, birincil devredeki kontaminasyon artışlarına ilişkin raporları ilk olarak Ekim 2020’de aldı. Tesise 130 kilometre uzaklıktaki Hong Kong hükümeti, 8 Nisan’da yaptığı açıklamada 5 Nisan’da tesiste bir “operasyonel olay” olduğunu söyledi. Açıklamada “çok az miktarda gaz” denilirken, bu gazın ne olduğu belirtilmedi.

İnsanlar risk altında mı?

Değil gibi görünüyor. Hong Kong hükümetinin lideri Carrie Lam, şehirdeki radyasyon seviyelerinin izleme sonuçlarının “her şeyin normal olduğunu” gösterdiğini söyledi.

EDF, tesiste gözlemlenen radyoaktivite seviyesinin, Çinli yetkililer tarafından konulan seviyelerin altında olduğunu iddia ediyor. Framatome ise tesisteki sorunları “performans sorunu” olarak nitelendirdi. Yapılan açıklamada “Eldeki verilere göre tesis güvenlik parametreleri dahilinde çalışıyor” denildi.

Diğerleri ne söylüyor?

Paris’te nükleer analist ve World Nuclear Industry Status Report’un yazarı olan Mycle Schneider, “Prensipte bu durum herhangi bir acil tehlike oluşturmuyor” diyor.

Corkhill ise “Endişelenmeli miyizBu aşamada alarm vermek için bir neden olup olmadığı net değil, ancak durumun izlenmesi gerektiği açık” yorumunda bulunuyor.

Sonuçları ne olur?

Taishan tesisi, EPR olarak bilinen reaktör tasarımı nedeniyle alışılmadık derecede yüksek profilli bir tesis. Santral, Almanya’dan Siemens ve Fransa’dan EDF tarafından ortaklaşa tasarlanan bu reaktörlerden ikisine sahip.

Taishan’ın bir numaralı reaktörü, 2018’de şebekeye bağlandığında faaliyete geçen dünyadaki ilk EPR’ydi. EDF, EPR dizaynını kullanarak dünyanın başlka yerlerinde nükleer santraller kurmayı umuyor. Birleşik Krallık’ta Somerset’teki inşa ettiği çift reaktörün temeli de gene EPR dizaynına dayanıyor.

Birleşik Krallık ne yapacak?

University College London’dan Paul Dorfman’a göre Birleşik Krallık nükleer düzenleyicisi Nükleer Düzenleme Ofisi’nin olayla ilgili ayrıntılı bilgi alması oldukça elzem. Sebebi ise Birleşik Krallık’ta benzer bir dizaynla yeni bir nükleer santralin inşa edilecek olması.

Öte yandan sorun reaktör dizaynından kaynaklanıyor gibi de görünmüyor. Sorun daha çok Birleşik Krallık ve Fransa’da da yaygın olarak yaşanan ve yakıt arızası olarak bilinen yakıt çubuğundaki delikten kaynaklanıyor gibi.

Ne olacak?

Günün sonunda yakıt çubuğunun değiştirilmesi gerekecek. Şimdilik birincil devredeki kirlilik reaktörü kapatacak kadar önemli görülmediğinden tesis çalışmaya devam edecek.

Schneider, kontaminasyonun temizlenmesinin tesisin sahibi olan Çin ve Fransız devlet şirketleri için finansal açıdan maliyetli olabileceğini söylüyor.