Basına sızan IPCC raporu: İklim krizinin yıkıcı sonuçları artık kaçınılmaz

Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) tarafından önümüzdeki yıl yayınlanması planlanan iklim değişikliğine ilişkin raporun taslağı AFP‘ye sızdırıldı.

Korkutucu rapor taslağına göre, küresel ısınmayı yavaşlatmayı başarabilsek bile, iklim krizi önümüzdeki on yıllarda dünyadaki yaşamı temelden yeniden şekillendirecek.

Türlerin neslinin tükenmesi, yaygın hastalıklar, yaşanamaz sıcaklıklar, ekosistemin çöküşü, yükselen denizlerin tehdidi altındaki şehirler ve iklimin diğer yıkıcı etkileri artıyor. Bugün doğan bir çocuk ise 30 yaşına gelmeden önce bu etkiler temelli kendisini göstermeye mahkum olacak.

‘Tehlikeli eşik noktaları düşünülenden daha yakın’

Raporda toplumların şimdi yaptığı seçimlerin türümüzün büyüyüp gelişebilip gelişemeyeceğini veya 21’inci yüzyıl ilerledikçe en basitinden hayatta kalıp kalamayacağını belirleyeceğini söylüyor.

Ancak tehlikeli eşikler daha önce düşünülenden daha yakın ve kısa vadede onlarca yıllık karbon kirliliğinden kaynaklanan korkunç sonuçlar ise kaçınılmaz. Raporda, “En kötüsü henüz gelmedi. Çocuklarımızın ve torunlarımızın hayatlarını bizimkinden çok daha fazla etkileyecek” ifadeleri yer alıyor.

Dört bin sayfalık bir iddianame

İklim değişikliğinin dünyamızı nasıl alt üst ettiğine dair bugüne kadar derlenmiş en kapsamlı katalog olan rapor, insanlığın gezegenin yönetimine ilişkin 4 bin sayfalık bir iddianame gibi görünüyor.

Kritik politik kararları etkilemek adına hazırlanan bu belgenin Şubat 2022 tarihine kadar yayınlanması planlanmıyordu. Bazı bilim insanlarına göre bu öngörülen süre bu yıl gerçekleşecek iklim, biyoçeşitlilik ve gıda sistemleri konulu BM zirveleri göz önünde bulundurulduğunda oldukça geç.

Gerçeklik kontrolü işlevi görüyor

Taslak rapor, küresel bir “ekolojik uyanış” zamanında geldi ve dünya dünya çapında hükümetler ve şirketler tarafından bir dizi kötü tanımlanmış net sıfır vaatlerine karşı bir gerçeklik kontrolü işlevi görmesi planlanıyor.

Raporun vurguladığı zorluklar sistematik ve günlük yaşantıyla iç içe. Ayrıca bu zorluklar son derece adaletsiz. Rapor, küresel ısınmadan en az sorumlu olanların orantısız bir şekilde zarar göreceğini açıkça ortaya koyuyor.

Ek olarak atmosfere rekor miktarda sera gazı salarken bile, ormanların ve okyanusların onları emme kapasitesini baltaladığımızı ve ısınmaya karşı mücadelede en büyük doğal müttefiklerimizi düşmana dönüştürdüğümüzü gösteriyor.

Kendi ölümünün tohumunu ekiyor

Önceki büyük iklim şoklarının çevreyi çarpıcı biçimde değiştirdiğini ve çoğu türü yok ettiğini belirten rapor insanlığın kendi ölümünün tohumlarını ekip ekmediği sorusunu gündeme getiriyor.

Metinde “Dünyadaki yaşam, yeni türlere dönüşerek ve yeni ekosistemler yaratarak sert bir iklim değişikliğinden kurtulabilir. İnsanlar yapamaz” ifadeleri kullanılıyor.

Üç dereceye doğru gidiyoruz

Büyük bir revizyondan geçen ve yayınlanmadan önce değişmesi muhtemel olmayan taslak raporda en az dört temel çıkarım var.

Birincisi, şu ana kadarki endüstri öncesi dönemine kıyasla 1,1 santigrat derecelik ısınma ile iklim zaten değişiyor. On yıl önce bilim insanları, küresel ısınmayı 19’uncu yüzyılın ortalarındaki seviyelerin iki santigrat derece ile sınırlandırmanın geleceğimizi korumak için yeterli olacağına inanıyorlardı.

Bu hedef, ısınmayı iki santigrat derecenin çok altında- ve mümkünse 1.5 derece-  ile sınırlama sözü veren yaklaşık 200 ülke tarafından kabul edilen 2015 Paris Anlaşması’nda yer alıyor. Mevcut trendlere göre, en iyi ihtimalle üç santigrat dereceye gidiyoruz.

Geri dönülemez sonuçlar

Daha önceki modeller, 2100’den önce Dünya’yı değiştiren iklim değişikliğini görmemizin muhtemel olmadığını tahmin ediyordu.

Ancak BM taslak raporu, 1,5 santigrat derecenin üzerindeki uzun süreli ısınmanın bile “ilerici derecede ciddi, yüzyıllarca süren ve bazı durumlarda geri döndürülemez sonuçlara” yol açabileceğini söylüyor.

Geçtiğimiz ay, Dünya Meteoroloji Örgütü, Dünya’nın 2026 yılına kadar en az bir yıl boyunca 1,5 derecelik eşiği geçme olasılığını yüzde 40 olarak öngörmüştü. Bu, bazı bitki ve hayvanlar için çok geç olabilir.

Birçok organizma uyum sağlayamayacak

Raporda, “1,5 santigrat derecelik bir ısınmada bile koşullar, birçok organizmanın uyum sağlama yeteneğinin ötesinde değişecek” ifadeleri kullanılıyor. Yarım milyar insanın bağımlı olduğu mercan resifleri bir örneği.

Kuzey Kutbu’ndaki yerli halklar, geçim kaynaklarının ve tarihlerinin üzerine inşa edildiği çevre kar pabuçlarının altında eridiği için kültürel yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

Isınan bir dünya aynı zamanda yangın mevsimlerinin uzunluğunu artırdı, potansiyel yanabilir alanları iki katına çıkardı ve gıda sistemleri kayıplarına katkıda bulundu.

Gerçekle yüzleşin ve kendinizi hazırlayın

Raporun ikinci noktası ise dünyanın bu gerçekle yüzleşmesi ve kendini hazırlaması. Rapor, “Mevcut adaptasyon seviyeleri, gelecekteki iklim risklerine yanıt vermek için yetersiz olacaktır” uyarısında bulunuyor.

İki santigrat ısınmanın olduğu iyimser senaryoda dahi dünya iklimin yıkıcı etkilerine hazır değil. 2050 yılına kadar on milyonlarca insanın daha fazla kronik açlıkla karşı karşıya kalması muhtemel ve eşitsizliğin derinleşmesine izin verilirse, on yıl içinde 130 milyon daha aşırı yoksulluk yaşayabilir.

2050’de, iklim krizinin “ön cephesinde” yer alan kıyı kentleri, yüz milyonlarca insanın sel ve yükselen denizler tarafından daha ölümcül hale gelen, giderek sıklaşan fırtına dalgalanmaları riski altında olduğunu görecek.

Kentsel alanlarda yaşayan yaklaşık 350 milyon daha fazla insan, 1,5 santigrat derece sıcaklıktaki şiddetli kuraklık nedeniyle su kıtlığına maruz kalacak. 2 santigrat derece sıcaklıkta bu sayı 410 milyona yükselecek.

Bu ekstra yarım derece, aşırı ve potansiyel olarak ölümcül ısı dalgalarına maruz kalan 420 milyon daha fazla insan anlamına geliyor. Rapor, “Afrika için uyum maliyetlerinin, iki dereceden daha fazla ısınma ile yılda on milyarlarca dolar artması bekleniyor” uyarısında bulunuyor.

Devrilme noktaları

Üçüncü olarak, rapor, bilim insanlarının henüz ölçmeye ve anlamaya başladığı, iklim sistemindeki devrilme noktaları olarak bilinen geri dönüşü olmayan eşiklerin yanı sıra bileşik ve kademeli etkilerin tehlikesinin ana hatlarını çiziyor.

Son araştırmalar, iki santigrat derecelik ısınmanın, Grönland ve Batı Antarktika’daki buz tabakalarının erimesinin (okyanusları 13 metre (43 fit) kaldırmaya yetecek kadar donmuş su ile) geri dönüşü olmayan bir noktayı geleceğini gösteriyor.

Diğer devrilme noktaları arasında Amazon havzasının tropik ormandan savana geçişi ve Sibirya‘nın permafrostunun erimesiyle ortaya çıkacak milyarlarca ton karbon oluşturuyor.

Daha yakın bir gelecekte, bazı bölgeler – Doğu Brezilya, Güneydoğu Asya, Akdeniz, Orta Çin – ve hemen hemen her yerdeki kıyı şeritleri aynı anda birden fazla iklim felaketiyle hırpalanabilir: Kuraklık, sıcak hava dalgaları, kasırgalar, orman yangınları, sel. Ancak küresel ısınmanın etkileri, insanlığın Dünya’nın dengesini bozduğu diğer tüm yollarla da güçlendiriliyor.

Raporda, “habitat ve dayanıklılık kaybı, aşırı kullanım, su çıkarma, kirlilik, istilacı yerli olmayan türler ve zararlıların ve hastalıkların yayılması” yer alıyor.

Dünya Bankası’nın eski baş ekonomisti ve İklim Değişikliği Ekonomisi Üzerine Stern İncelemesi’nin yazarı Nicholas Stern, bu tür bir sorun karmaşasının kolay bir çözümü olmadığını ifade etti.

Stern “Dünya, iç içe geçmiş karmaşık biz dizi zorlukla karşı karşıya. Onları birlikte ele almadığınız sürece, hiçbirinde pek başarılı olamayacaksınız” dedi.

Dönüşümsel değişime ihtiyaç var

Raporda çok az iyi haber var, ancak IPCC, en kötü durum senaryolarından kaçınmak ve artık önlenemeyecek etkilere, nihai pakete hazırlanmak için çok şey yapılabileceğini vurguluyor.

Sözde mavi karbon ekosistemlerinin korunması ve restorasyonu – örneğin, yosun ve mangrov ormanları – karbon stoklarını arttırıyor ve fırtına dalgalanmalarına karşı koruma sağlamanın yanı sıra vahşi yaşam habitatları, kıyı geçim kaynakları ve gıda güvenliği sağlıyor.

Daha fazla bitki bazlı diyetlere geçiş, gıda kaynaklı emisyonları 2050 yılına kadar yüzde 70’e kadar azaltabilir. Ancak rapora göre, benzin canavarı bir aracı Tesla ile değiştirmek ya da her zamanki gibi işleri dengelemek için milyarlarca ağaç dikmek, onu kesmeyecek.

Raporun sonuç bölümünde bireylere, topluluklara, iş dünyasına, kurumlara ve hükümetlere seslenilerek, “Her düzeyde süreçler ve davranışlar üzerinde işleyen dönüşümsel değişime ihtiyacımız var. Yaşam biçimimizi ve tüketimimizi yeniden tanımlamalıyız” deniliyor.