Gürcistan’ın başkenti Tiflis’te parlamento binası önü, 7-8 Mart günlerinde binlerce kişinin katıldığı bir protestoya evsahipliği yaptı. Bu protestonun sebebi, Gürcistan parlamentosunda kabul edilen “yabancı ajan yasası”.
Şubat ayından beri protestolara neden olan yabancı ajan yasası, fonlarının yüzde 20’sinden fazlasını dış ülkelerden alan kuruluşların “yabancı ajan” olarak kayda geçmelerine ve Adalet Bakanlığının denetimine tabi olmalarına neden olacak. Aksi takdirde kuruluşlar, ağır para cezalarıyla karşı karşıya kalacak.
Rusya’da da benzeri yer alan bu yasayı 7 Mart günü parlamento binası önünde protesto eden binlerce insana polis tazyikli su ile müdahale etti, polis ve protestocular arasında arbede yaşandı. Yasa üzerine henüz görüşmeler yapılırken ise parlamento içinde de arbede yaşandı, meclisin hukuk işleri komitesi başkanının yasa tasarısına karşı çıkan muhalefet partisi Birleşik Ulusal Hareket’in liderini yumruklarken görüntüleri ortaya çıktı. Diğer yandan Gürcü Rüyası genel başkanı Irakli Kobakhidze 2 Mart günü hükümet yanlısı TV kanalı Imedi ile yaptığı bir röportajda yasa tasarısına karşı olan aktivistleri kilise karşıtı olmakla suçladı.
7 Mart günü yasanın parlamentodan geçmesinin ardından 8 Mart günü yapılan protestoya da yine binlerce kişi katıldı. Binlerce insan hükümetin Rusya’yla yakınlaşmasına karşı “Biz Gürcüyüz, biz Avrupalıyız” sloganıyla hükümetin AB üyeliği için çalışmalarına devam etmesi gerektiği mesajını verdi. 8 Mart’taki protestonun ardından ise Gürcistan hükümetinin yasayı geri çekme yönünde adım attı. 9 Mart günü sabah saatlerinde iktidardaki Gürcü Rüyası partisi yasa tasarısını ‘koşulsuz’ olarak geri çekeceklerini açıklayan bir bildiri yayınladı.
”Yabancı ajan yasası”nın sivil toplum örgütleri ile bağımsız basın organizasyonlarını birinci derecede etkilenmesi bekleniyor. Kuzey ve Güney Kafkasya’daki gelişmeleri websitesi aracılığıyla aktaran ve Gürcistan merkezli bir basın kuruluşu olan OC (Open Caucasus) Media İcra Direktörü Mariam Nikuradze yasaya dair yorumlarını Bianet ile paylaştı.
Yasa, Rusya’daki yasanın muadili
Bu yasa nasıl ortaya çıktı ve Rusya-Gürcistan ilişkilerinin bu yasadaki rolü hakkında ne düşünüyorsunuz?
Biraz geriye gitmemiz ve geçtiğimiz yıl Gürcistan için işlerin nasıl değiştiğine bakmamız gerekiyor. Ukrayna’nın geniş çaplı işgalinden önce Gürcistan hükümeti hala Batı yanlısı bir dış politikaya sahipti, en azından kağıt üzerinde öyle görünüyordu. Açıkçası, 5 Temmuz pogromları, medya üzerinde artan baskı, yargı reformu gibi pek çok sorun zaten vardı. Ancak kötüleşmenin hızı hala daha yavaştı.
24 Şubat’tan itibaren bu dış politika çok belirgin ve hızlı bir şekilde değişti. Batı karşıtlığına dönüştü. Hükümet tüm politikasını AB, ABD ve Ukrayna’nın Gürcistan’ı savaşa sürüklemek ve burada ikinci bir cephe açmak istediği söylemi üzerine inşa etti. Kısa süre sonra iktidar partisinden birkaç milletvekili Gürcü Rüyası’ndan “ayrıldıklarını” ve “Halkın Gücü” adında kendi partilerini kurduklarını açıkladılar, hiçbir zaman resmi bir parti olarak kayıt olmadılar ve parlamento çoğunluğunu terk etmediler, GD üyeleri ise ayrılan milletvekilleriyle arkadaş kaldıklarını belirttiler. Bu milletvekilleri, ayrılma nedenlerinin iktidar partisindeyken görüşlerini düzgün bir şekilde ifade edememeleri olduğunu ve bu nedenle ayrılmaya karar verdiklerini söylediler. Halkın Gücü daha sonra komplo teorileriyle dolu tartışmalı açıklamalar yapmaya başladı, örneğin ABD elçiliğini Tiflis’teki darbe girişimine yardım etmekle suçladılar. ABD büyükelçisinin yanı sıra AB büyükelçisine de kişisel olarak saldırdılar.
Yabancı ajanlar yasa tasarısının arkasındaki insanlar bunlar. Bu, geçtiğimiz yıl yaşanan gelişmelerin “mantıklı” bir devamıydı. Gürcü Rüyaları’nın eylemleri Rusya’nın lehine, ayrıca Gürcistan’ın Rusya’nın yaptırımlardan kaçınmasına yardım ettiğine dair iddialar var (NY Times makalesi dahil) ve Rusya’dan Gürcistan’ı Rusya’ya karşı yaptırımlara katılmadığı için “öven” birkaç açıklama geldi. Gürcistan ile doğrudan uçuşların yeniden başlatılması ve hatta diplomatik ilişkilerin yeniden başlatılması konusunda görüşmeler yapılmıştır.
Yabancı ajanlar yasası, Rusya’nın 2012’de çıkardığı yasanın ilk versiyonlarına çok benziyor. Hatta buradaki medya kuruluşları Vladimir Putin’in o dönemde yabancı ajanlar yasasını gerekçelendirirken kullandığı bazı ifadeleri ortaya çıkardı ki bu ifadeler Gürcü Rüyası yetkililerinin şu anda kullandıklarına çok benziyor; örneğin “ajan” kelimesinin normal bir kelime olduğu ve sigorta acenteleri olduğu gibi – bu Gürcü Rüyası partisi başkanı Irakli Kobakhidze tarafından da tekrarlanmıştı.
Yasa Gürcistan’ı AB’den uzaklaştıracak
Gürcistan halkının bu yasaya karşı tutumu nedir? Haberini yaptığınız protestolarla ilgili izlenimleriniz nelerdir?
Başlarda, ilk taslak sunulduğunda, hemen bir protesto görmedik. Bunun nedenleri var: her şeyden önce STK sektörü, Soros fonları, vs. hakkında “hibe yemek” gibi çok güçlü bir klişe var ve bu taslak ilk ortaya çıktığında sadece medya ve insan hakları grupları tepki gösterdi.
Ayrıca, biraz fazla teknik olduğu için sıradan vatandaş için bunun kendilerini nasıl etkileyeceğini anlamak biraz zordu. Ancak daha sonra, bu yasa tasarılarının Gürcistan’ın Avrupa-Atlantik hedefleriyle uyumlu olmadığı ve bu tasarıların kabul edilmesinin AB adaylık statüsünü alamamakla sonuçlanabileceği daha açık hale geldi. Geçtiğimiz birkaç gün içerisinde öğretmenlerden, öğrencilerden, aktörlerden, şarap üreticilerinden, IDP’lerden ve diğer pek çok gruptan protestolarını dile getiren ve bu yasaların kabul edilmesine karşı olduklarını belirten pek çok mektup gördük. Ayrıca yıllardır yapılan anketlerin Gürcülerin büyük çoğunluğunun AB entegrasyonunu desteklediğini gösterdiğini de unutmamalıyız, sadece anketler değil, geçtiğimiz yaz AB adaylık statüsünün reddedilmesinin ardından insanların AB yanlısı bir gösteride bir araya gelmesiyle Gürcistan’ın yakın tarihindeki en büyük protestoya şahit olduk.
Yabancı ajanlar tasarısı Gürcistan’ı AB’den uzaklaştırmaktan başka bir işe yaramayacak ve AB’nin bir parçası olmayı bu kadar çok isteyen insanlar artık bunu anlıyor.
Hükümetin protestolara karşı tutumu nedir?
Çoğunlukla görmezden geliyorlar ve protestoları ‘radikal muhalefet’ tarafından düzenleniyor gibi gösteriyorlar (ki bu doğru değil, çünkü protestolar şu anda aktivistler ve medya kuruluşları tarafından planlanıyor, muhalefet partileri ve diğer birçok grup da katılıyor).
Basın kuruluşları uymayacak
Yasanın basın ve ifade özgürlüğü üzerinde nasıl bir etkisi olacağını düşünüyorsunuz?
Rusya’da halihazırda tanık olduklarımızı görebiliriz: kuruluşların kapanması veya sürgüne gitmesi, bu uzun vadeli olabilir, süreçlerin nasıl ilerleyeceğine bağlı. Şimdilik pek bir şey söyleyemeyiz, her şey mevcut süreçlere bağlı, eğer kabul edilirse ne şekilde kabul edileceği vs. OC Media da dahil olmak üzere pek çok medya kuruluşu (sanırım 70’ten fazla) bu yasanın kabul edilmesi halinde buna uymayacağımızı açıkladı. Bu durum bize para cezası verilmesine, hatta bireylerin tutuklanmasına neden olabilir.
Bu taslaklarda birçok şey çok muğlak ve geniş bir şekilde yorumlanabilir. Örneğin, Adalet Bakanlığı’nın (veya Savcılığın) yabancı ajanlar sicilindeki kuruluşları yılda iki kez izleme hakkına sahip olmasıyla ilgili bir bölüm var, bu da kuruluştaki kişilerin veya yararlanıcılarının kişisel bilgilerini, belgelerini, iletişimlerini, her şeyi istemek anlamına gelebilir. Bunun gibi pek çok sorunlu kısım var. Tüm bu sorunlu kısımları bir kenara bıraksak bile, “yabancı ajan” terimi zaten sorunlu, uygulanacağı kuruluşların imajını yerle bir edecek ve binlerce olmasa da yüzlerce kuruluşa uygulanacak
