Britanya’daki Southampton Üniversitesi ve Çin’deki Nanjing Bilgi Bilimi ve Teknolojisi Üniversitesi‘nden araştırmacılar, iklim değişikliği etkisiyle yavaş kuraklık süreçlerinden ani kuraklıklara doğru bir geçiş yaşandığını ortaya koydu. Bu durum sıcak hava dalgaları ve orman yangınlarının için uygun koşullar oluşturuyor.
Science Dergisi’nde yayımlanan ve “İklim değişikliği sebebi ile ani kuraklıklara küresel geçiş” başlıklı araştırmada, mevsimsel kuraklıklar, toprak nemindeki azalmanın başlangıç hızına göre, ani kuraklıklar ve yavaş kuraklıklar olarak ayrıldı ve kuraklıkların son 64 yıldaki yerel gelişme mevsimleri boyunca küresel dağılımları incelendi.
Sonrasında ise ani kuraklıkların sayısının toplam mevsimsel kuraklığa oranındaki küresel eğilim ile mevsimsel kuraklıkların başlangıç hızındaki küresel eğiliminin insan kaynaklı iklim değişikliği ile olan ilişkisine bakıldı.
Fotoğraf: Michele Novaga/ AA
Ayrıca elde edilen eğilimlerin, Birleşmiş Milletler (BM) bünyesindeki Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli‘nin (IPCC) iklim değişikliğine uyum için aşırı hava olayları ve felaketlere karşı risklerinin yönetilmesi üzerine yayınladığı SREX raporunda işaret edilen bölgelere göre nasıl değiştiği üzerine çalışıldı.
‘Nemli bölgelerde’ daha çok görülüyor
Ani kuraklıkların, mevsimsel kuraklık olaylarına ve mevsimsel kuraklık başlangıç hızına oranlandığı çalışmada, bu tür kuraklıkların nemli bölgelerde daha çok görüldüğü ortaya çıktı. Ayrıca ani kuraklıkların genel olarak 30-45 gün, yavaş kuraklıkların ise 40-60 gün sürdüğü kaydedildi.
Çalışma, yüksek ani kuraklık oranlarına sahip bölgelerde, yağış kıtlığı ve topraktaki hızlı su kaybıyla bağlantılı olarak daha hızlı kuraklık başlangıçları yaşandığını gösterdi. Avrupa, Kuzey Asya, Çin’in güneyi Kuzey Amerika’nın doğusu ve kuzeybatısı gibi nemli bölgelerde ani kuraklıkların yaşanmasının daha olası olabileceği belirtildi.
Fotoğraf: Adri Salido /AA
Kuraklık başlangıç hızı artıyor
Karasal su kaybının ısınan bir iklimde arttığı hipotezinden yola çıkan araştırmacılar, kuraklık başlangıcının küresel olarak hız kazandığını belirtti; küresel olarak ani kuraklık oranında ve mevsimsel kuraklıkların başlangıç hızında bir artış eğilimi olduğuna işaret etti. Bu durum, mevsimsel kuraklıkların daha hızlı geliştiğini ve küresel ölçekte yavaş kuraklıklardan ani kuraklıklara bir kayış yaşandığını gösteriyor.
Küresel olarak kayda değer bir şekilde ani kuraklıklara geçişte özellikle SREX bölgelerinde yüzde 74’ün üzerinde bir oran dikkati çekerken bunların arasında en çok öne çıkan bölgeler Doğu ve Kuzey Asya, Avrupa, Sahra ve Güney Amerika’nın batı kıyıları oldu. Mevsimsel kuraklıkların başlangıç hızında ise Kuzey Asya, Avustralya, Avrupa ve Güney Amerika’nın batı kıyılarında ciddi bir artış yaşandığının altı çizildi.
Öte yandan kuraklık başlangıç hızında artış yaşarken ani kuraklık oranında düşüş yaşayan bölgelerin yavaş kuraklıklardan ani kuraklıklara geçişlerinin istikrarlı olmayabileceği aktarıldı.
Örneğin Doğu Afrika, Kuzey Doğu Brezilya ve Kuzey Amerika’nın batısı ani kuraklık oranlarında tarihi bir düşüş yaşasa da hem ani kuraklık hem de yavaş kuraklıkların sıklığında bir artış yaşıyor. Bu bölgelerin, kuraklık başlangıç hızı artışında belirli bir seviyeye geldiklerinde, daha devamlı bir geçiş yakalayabilecekleri belirtildi. Öte yandan Kuzey Amerika’nın doğusu, Güney Amerika’nın güneyi ve Güneydoğu Asya gibi bölgelerde ise ani kuraklık ve yavaş kuraklık sıklığında düşüş olurken kuraklık başlangıç hızında artış yaşandığı kaydedildi.
Çalışmada Amazonlar ve Batı Afrika hariç, tüm bölgelerde ani kuraklık oranında ve mevsimsel kuraklık başlangıç hızında artış gösteren bir eğilim olduğu kaydedildi.
Fotoğraf: Yassine Gaidi/AA
‘Emisyonlar ‘makul seviyede’ yükselse bile ani kuraklıklar artacak’
Çalışmada ayrıca 2015’ten 2100 yılına kadar karbon emisyonunun makul bir seviyede gerçekleştiği bir senaryoda dahi SREX raporunda belirtilen bölgelerin neredeyse hepsinde ani kuraklık oranlarında ve mevsimsel kuraklıkların başlangıç hızında artış gösteren bir eğilim olduğu gösterildi. Yüksek karbon emisyonunun gerçekleşeceği varsayılan senaryolarda ise bu bölgelerin çoğunda kuraklık oranlarında ve mevsimsel kuraklıkların hızında artış eğiliminin oldukça güçlü olacağı öngörüldü. Yüksek karbon emisyon senaryosunun gerçekleşmesi halinde ani kuraklıkların çok daha hızlı başlayarak büyük riskler oluşturabileceği kaydedilerek bu durumun iklim adaptasyonu konusunda zorluklara yol açacağı uyarısında bulunuldu.
Fotoğraf: Yassine Gaidi/AA
Sıcak dalgaları ve orman yangınları için uygun koşullar ortaya çıkıyor
Çalışmada kuraklık oranlarında ve mevsimsel kuraklıkların başlangıç hızındaki artış, insan kaynaklı iklim değişikliği sonucu ortaya çıkan şiddetli yağış azalmaları ve topraktaki su kaybındaki artışa bağlanıyor. Bu durumun toprağın hızlı bir şekilde kurumasına ve böylelikle sıcak dalgaları için oldukça uygun koşulların ortaya çıkmasına yol açtığı ifade ediliyor.
Ani kuraklıkların bitkilerin büyümeleri üzerinde ciddi etkileri olabileceği belirtilen araştırmada bu tarz kuraklıkların orman yangınlarına da yol açabileceği vurgulanıyor.
Ani kuraklıklara geçişin, ekosistem üzerinde geri döndürülemez olumsuz etkilere yol açabileceği riskine dikkati çeken araştırmacılar, ani kuraklıklar için erken uyarıların sağlanabilmesine, doğal ekosistemin ve insanlığın bu durumdan nasıl etkileneceğini anlamak için yeni yaklaşımların geliştirilmesine ihtiyaç duyulduğunu söylüyor.
