Bir süredir asgari ücretle ilgili tartışmalar devam ediyor. Ülkemizde bu konuyla ilgili en önemli eksiklik, detaylı analizlerin yapılmaması. Yazılarımın amacı aslında bu tür konularda araştırmayı teşvik etmek, ancak şu ana kadar bu konuda başarılı olamadım.
“Asgari ücret, enflasyonu artırır” demek, “her sakallı papazdır” demekten farksız. Bunun testleri var. Bu testlerden birini (Granger nedensellik testi) kullandım. Bu test, bir değişkenin (asgari ücret artışları) diğer bir değişkeni (enflasyon) tahmin etmede yardımcı olup olmadığını ölçer. Test sonucunda, asgari ücret artışlarının enflasyon artışını etkilediğine dair istatistiksel olarak anlamlı bir bulgu elde edemedim. Yani, asgari ücret artışları, enflasyondaki değişimleri açıklamada önemli bir faktör olarak görünmüyor. Daha farklı analiz yapanların, analizlerini paylaşmalarını davet ediyorum… ‘Falanca ekonomist şöyle dedi’ değil ama.
Esas sorun, enflasyon dağılımının genişliği. Paylaştığım grafik 2024 yılının Ocak ve Ağustos ayları arasındaki ürün bazında (yaklaşık 500 ürün) enflasyon dağılımını gösteriyor ve ilginç bulgular ortaya koyuyor:
Dağılım Genişliği: Ağustos ayında (kırmızı çizgi) enflasyon oranları Ocak ayına (mavi çizgi) göre daha geniş bir aralığa yayılmış durumda. Ocak’ta enflasyon oranları daha dar bir bantta yoğunlaşırken, Ağustos’ta bu bant genişlemiş. Bu, farklı sektörler arasında enflasyon farklılıklarının arttığını gösteriyor.
Yüksek Enflasyon Artışı: Ağustos ayında grafiğin sağ tarafında (yüksek enflasyon bölgesi) daha fazla yoğunluk görülüyor. Bu, yüksek enflasyon yaşayan sektörlerin sayısında artış olduğunu gösteriyor. Özellikle temel ihtiyaç sektörlerinde: eğitim, sağlık, konut) belirgin artış var.
Ortalama Kayması: Ocak ayında en yaygın enflasyon oranı (grafiğin tepe noktası) daha düşükken, Ağustos’ta bu tepe noktası sağa kaymış ve biraz alçalmış. Bu, ortalama enflasyonun yükseldiğini ve enflasyon oranlarının daha geniş bir aralığa yayıldığını gösteriyor.
Çoklu Tepeler: Enflasyon oranları bir ülkedeki dağın şeklini almaya çalışır mı bilmiyorum ancak Ağustos ayı grafiğinde ana tepenin yanında küçük ikincil tepeler görülüyor. Bu, bazı spesifik sektörlerde veya ürün gruplarında diğerlerinden farklı enflasyon oranları olduğunu gösteriyor.
Ortalama enflasyon açısından bakıldığında, asgari ücret artışlarının alım gücünü koruduğu görülebilir. Fakat asıl sorun, özellikle temel sektörlerdeki fiyat artışlarının ortalamanın üzerinde olması. Bu sektörlerdeki astronomik artışlar, haliyle hayat kalitesini olumsuz etkiliyor. Örneğin, kreş ücretleri ciddi şekilde artmış durumda.
Ortalama enflasyondaki artışın ana nedeni Türkiye’de yaşanan ekonomik gelişmelerken, temel sektörlerdeki artışların ana sebebi inşaat sektöründeki durumlardan kaynaklanıyor. Sadece bir yılda ülkeye giren paranın miktarı, resmi milli gelirin %10’u kadar oldu… Esas sorun, asgari ücretteki artışların yetersiz kalmasının temel nedeni de bu. Bütün göreceli fiyatlar, altüst oldu… Bu grafiğe bakıp da, ‘allem gallem Mansura’ dememek mümkün değil.
