40’tan fazla ülke kömürden aşamalı olarak çıkmayı kabul etti

BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 26’ncı Taraflar Konferansı’nın (COP26) gerçekleştiği Glasgow’da 40’tan fazla ülke enerji kaynağı olarak en kirli fosil yakıtlardan biri olan kömürü kullanmayı aşamalı olarak durdurmayı kabul etti.

Anlaşmayı yapan ülkeler arasında kömür kullanımının yaygın olduğu Kanada, Polonya, Ukrayna ve Vietnam gibi ülkeler de bulunuyor. Ekonomisi gelişmiş ülkeler 2030, daha küçük ekonomiler ise 2040 yılına kadar kömürden aşamalı olarak çıkacak.

Öte yandan Avustralya, Çin, Hindistan ve ABD gibi hem kömüre bağımlı hem de gelişmiş ekonomileri olan ülkeler anlaşmanın dışında kaldı. Türkiye de anlaşmaya katılmadı.

‘Kömürün sonu yakın’

“Kömürü tarihe gömme” hedefi, dünyayı küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelerin 1,5C üzerinde sınırlamayı hedefleyen COP26 zirvesine ev sahipliği yapan Birleşik Krallık için kilit bir odak noktasıydı.

Birleşik Krallık iş sekreteri Kwasi Kwarteng “Bugün, iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik küresel çabalarımızda bir dönüm noktasıdır. Çünkü dünyanın her köşesinden ülkeler Glasgow’da bir araya gelerek kömürün gelecekteki enerji üretimimizde hiçbir rolü olmadığını ilan etti. Bugün uluslararası ortaklarımız tarafından verilen iddialı taahhütler, kömürün sonunun yakın olduğunu gösteriyor” dedi.

Anlaşmada neler var?

Birleşik Krallık hükümetinin internet sitesinden yapılan açıklamaya göre bugün açıklanan anlaşma şu maddeleri içeriyor:

Yurtiçinde ve yurtdışında yeni kömürlü elektrik üretimine yönelik tüm yatırımları sonlandırmak

Temiz enerji üretiminin dağıtımını hızla büyütmek

2030’larda büyük ekonomiler için ve 2040’larda dünyanın geri kalan ekonomileri için kömür enerjisini aşamalı olarak kaldırmak

İşçilere ve topluluklara fayda sağlayacak şekilde kömür enerjisinden adil bir geçiş yapmak

COP26 için önemli bir gelişme

Uluslararası Enerji Ajansı‘na göre, kömür kullanımı sera gazı emisyonlarının en büyük nedenlerinden biri. Her ne kadar pandemi nedeniyle kömür kullanımında düşüş yaşansa da karantinaların hafifletilmesiyle birlikte kısa sürede tüketim yeniden arttı.

Anlaşma, Cop26 zirvesinin enerji konusuna odaklanan beşinci gününde geldi.  Birleşik Krallık’ın Glasgow’da aracılık ettiği anlaşma, düzinelerce gelişmekte olan ve gelişmiş ülkenin kömür kullanımını durdurma taahhütlerini içeriyor.

Kömürle ilgili duyurular paketi, Birleşik Krallık’ın COP26 stratejisinin önemli bir ayağını oluşturuyor.

‘Gerçek bir gelişme işareti’

The Guardian’ın aktardığına göre birçok kampanyacı, 20’den fazla ülkenin -ABD’nin yanı sıra Birleşik Krallık ve Danimarka’yı da kapsadığı anlaşılan- 2022’nin sonuna kadar denizaşırı herhangi bir fosil yakıt geliştirmesine fon sağlamayı durdurma taahhüdünü de içeren kömürle ilgili duyuru paketini memnuniyetle karşıladı.

Düşünce kuruluşu E3G’nin sosyal direktörü Chris Littlecott “Kömür konusundaki bu taahhüt kesinlikle ileriye doğru büyük bir adım ve bir veya iki yıl önce düşünülemezdi. Bu gerçek bir gelişme işareti” diyerek anlaşmayı kutladı.

‘Daha erken çıkılmalıydı’

Ancak Friends of the Earth’ün kampanya direktörü Jamie Peters “Bu ezici duyurudaki kilit nokta, kömürün temelde yıllarca normal olarak devam etmesine izin verilmesidir. Bazıları, COP’un açılışında başbakanın ne dediğini duyabilir, bununla karşılaştırabilir ve söz ile eylem arasında neden bu kadar fark olduğunu merak edebilir” dedi.

İklim Eylem Ağı Avrupa kampanya grubunun kıdemli kömür politikası koordinatörü Elif Gündüzyeli ise “Bu, oyunun kurallarını değiştirecek bir şey değil. 2030’a kadar bir son teslim tarihi minimum olmalıdır ve bu anlaşmada bu yok. Kömür yenilenebilir enerjiye kıyasla zaten pahalı ve artık kimse kömüre para yatırmak istemiyor” dedi.

Uluslararası Enerji Ajansı, dünya 1.5C sınırında kalacaksa, tüm yeni fosil yakıt geliştirmelerinin bu yıldan itibaren durdurulması gerektiğini söylemişti.