ABD’de 20 Ocak’ta başkanlık koltuğuna oturacak Joe Biden dönemi öncesi Ortadoğu’da Washington’ın çıkarlarını koruyan aktörler birçok gelgitten ötürü istikrarını koruyamıyor. İsrail normalleşme anlaşması gereği Fas’la ticaret görüşmelerini nihai eşiğe taşırken iç politikada ise koalisyon hükümeti dağılma eşiğine geldiği için siyasi anlaşmazlık yaşıyor. ABD’nin iki gün önce yeniden silahlandırma kararı aldığı Suudi Arabistan ise yıllardır bombaladığı Yemen üzerinde istediği hâkimiyeti kuramıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’nin de desteklediği yeni Yemen hükümeti üyeleri Aden Havalimanı’nda uğradığı ağır bombalı saldırının ardından üst düzey gerilim yaşarken Afrika ülkesi Libya’da ise farklı ülkelerin desteklediği gruplar arasında inişli çıkışlı ilişkiler sürüyor. Suriye ise silahlı gruplar arasındaki çarpışmalarla ve 28 Suriye askerinin Deyrezzor’da hayatını kaybettiği otobüs saldırısıyla çalkalanıyor. Çatışmalar ve anlaşmalar arasında ince bir çizginin olduğu bölgeyi öngörülmesi zor bir yıl daha bekliyor.
İsrail ve Batı Sahra
İsrail ile Fas arasında yatırım ve finansman alanında ilk ekonomik anlaşma 29 Aralık’ta imzalandı. İki ülke arasındaki ticaret hacminin yıllık 500 milyon dolara çıkarılmasının planlandığı anlaşma, bölgede Fas hükümetiyle Batı Sahra’nın bağımsızlığını destekleyen Polisario Cephesi arasında yeni gerginlik konusu oldu. ABD’nin Fas yönetiminin Batı Sahra’daki egemenlik iddiasını tanımasını reddeden Polisario Cephesi İsrail’le anlaşmanın ülke içindeki dinamikleri etkileyeceği görüşünde.
Tel Aviv’in Rabat’la yakınlaşmasının hangi sonuçları doğuracağı henüz belirsizken İsrail’de ise Başbakan Binyamin Netanyahu ile Mavi Beyaz ittifakı lideri Benny Gantz’ın koalisyon hükümeti dağılmak üzere. Mart ayında erken seçime gitmeye hazırlanan İsrail’de anketlere göre Netanyahu’ya olan destek düşüşte. İsrail için bu yılın yeni hükümet kurma girişimiyle ve Joe Biden döneminde devam edip etmeyeceği merak konusu normalleşme planlarının akıbetiyle ilgili tartışmalarla geçmesi bekleniyor.
Silah satışı ve Yemen
Washington ise yılın son günlerinde Ortadoğu’da ilişkiler kurduğu ülkelere rekorluk silah satışına verdiği onayla tartışma konusu. ABD Dışişleri Bakanlığı, Kuveyt’e 4 milyar 400 milyon dolar değerinde saldırı helikopteri, Suudi Arabistan’a 290 milyon dolar değerinde füze mühimmatı, Mısır’a cumhurbaşkanlığı uçağı için 169.6 milyon dolar değerinde kızılötesi karşı koyma sistemleri satışına onay verirken askeri satışların en büyük payına sahip Suudi Arabistan’ın ise yeni yıla girerken birincil gündemi komşu ülke Yemen. 2015’ten bu yana Husilere karşı ülkeyi bombardıman altında tutan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin desteklediği Güney Geçiş Konseyi üyeleriyle geçen hafta ortak hükümet kurulmasını sağlayan Suudiler, Yemen’in yeni hükümet üyelerine Aden Havalimanı’nda yapılan ağır bombalı saldırı sonrası tedirgin.
Suudi Arabistan’dan Yemen’e dönen kabine üyelerinin zarar görmediği aralarında havalimanı çalışanlarının da olduğu 22 kişinin hayatını kaybettiği saldırıyı Husiler üstlenmezken söz konusu saldırı bölgede yılın son kritik gelişmelerinden biri oldu. İsrail’in geçen hafta peş peşe hava saldırıları düzenlediği Suriye ise kuzeyinde Türkiye destekli gruplarla SDG güçleri arasındaki çatışmalara tanık olurken bu kez Suriye ordusu birliklerine önceki gün yapılan bombalı saldırıyla sarsıldı.
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne (SOHR) göre, Deyrezzor kentinde IŞİD’in otobüse düzenlediği saldırıda 28 asker hayatını kaybederken saldırıyı henüz üstlenen olmadı. Şam, aynı zamanda 2021’e genel seçimler ve yeni anayasa hazırlıklarıyla girerken ülkede ağırlığı olan ABD ve Rusya’nın bu yıl da bölgesel çıkarlarının karşı karşıya gelmesi bekleniyor.
***
Libya sahasında güçler kavgası
Afrika ülkesi Libya’da ise Rusya ve Mısır’ın desteklediği General Halife Hafter’e bağlı Tobruk Temsilciler Meclisi ise Türkiye’nin desteklediği Müslüman Kardeşler’e yakınlığıyla bilinen Fayiz es-Serrac’e bağlı Trablus güçleri arasında kimi zaman iplerin giderek gerildiği kimi zaman ise tarafların yatıştırıldığı bir yıl yaşandı. Söz konusu gerilimlerden sonuncusu, Türkiye’nin Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın hafta başında Trablus’a yaptığı ziyaretin ardından Mısır’dan üst düzey bir heyetin de kente çıkarma yapması oldu. 2014’ten bu yana ilk kez Trablus’a heyet gönderen Mısır’ın Türkiye’nin hamlesini karşılıksız bırakmaması sonucu iki ülke arasındaki gerilimin bu yıl da Libya üzerinden devam etmesine olası gözle bakılıyor. Libya’nın çatışmalara ara veren taraflarının ise 2021’de de BM gözetiminde görüşmelere devam etmesi bekleniyor.
