Bağımsızlık Yolu, Meclis’te yer alan Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi’ne ilişkin yapılmak istenen değişiklikle ilgili komiteye itirazda bulundu.
Meclis’in ilgili komitesine yazılı olarak sunulan itirazda, değiştirilmesi planlanan “karma oy sisteminin kaldırılması” önerisinin Anayasaya Aykırılık teşkil edeceği vurgulandı.
İlgili değişiklikle, Anayasa’nın 1’inci maddesinde yer alan devletin dayandırıldığı “demokrasi” ve “hukukun üstünlüğü” genel ilkeleri yanında, Anayasanın 8’inci maddesindeki “eşitlik” ilkesini de ihlal edici nitelikte olduğunun altı çizildi. Yapılacak olan değişiklikle partiye mühür vuran vatandaşın mührünün 50 oy, bağımsız adaya mühür kullanan vatandaşın mührünün 1 oy sayılacağı bir yasal düzenleme öngörmek, Yasama Organının en temelde eşitlik ilkesini ihlal edecek şekilde hareket etmesini beraberinde getireceği de açıkça belirtildi.
İlgili itirazda, “Vatandaşın gerek oy kullanmada yaşadığı zorluklar, gerekse de oyların sayımı sırasında ortaya
çıkan kaosun nedeninin karma oy kullanımından ileri gelmediğini, karma oyun çok uzun süredir seçim
sistemimizde yer aldığını; Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Narin Şefik’in de vurguladığı üzere çarşaf oy
pusulasının tüm bu sorunlara neden olduğunu ve ilgili yasada seçime 2 ay kala yapılacak en elzem ihtiyacın
aslında bu uygulamayı değiştirmek olduğunu önemle hatırlatmak isteriz.” denildi.
Meclis’e gönderilen dilekçe şöyle;
KKTC Cumhuriyet Meclisi.
Konu: Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi’ne İlişkin Bağımsızlık Yolu Partisi’nin Hukuki
Mütalaası Hakkında
Malumuzdur ki, Meclis’in internet sitesinde yayımlanarak halkın bilgisine sunulan “Seçim ve Halkoylaması
(Değişiklik) Yasa Önerisi” ile karma oy sisteminin kaldırılması düzenlenmekte ve Esas Yasa’nın 101 ve 136’ncı
maddelerinde değişiklik öngörülmektedir. Partimiz Bağımsızlık Yolu’nun işbu yasa değişikliği önerisine ilişkin
yapmış olduğu hukuki mütalaayı Komite’nin değerlendirmesi için önemle bilgilerinize sunarız.
“Partilerle Bağımsız Adayların Elde Ettikleri Milletvekilliği, Belediye Meclisi Üyeliği ve İhtiyar Heyeti Üyeliği
Sayısının Hesaplanması” başlıklı 136’ncı maddede, oyların hesaplanması için kullanılan A, B, C ve D
Cetvellerinin içeriği, karma oy çıkarılarak düzenlenmiştir. Aşağıda tafsilatını vereceğimiz üzere, işbu
düzenlemede Anayasanın çeşitli maddelerini ihlal edici nitelikte kurallar olduğu ve Önerinin yasalaşması
halinde ilgili kuralların Anayasaya Aykırılık teşkil edeceği kanaatindeyiz.
Vatandaşın karma oy kullanabildiği mevcut sistemde bir siyasal partiye vurulan her mühür 50 oy olarak
sayılmaktadır. Bu uygulama, adaylar arasında karma bir seçim yapılabilmesini mümkün kılmak için
geliştirilen bir aritmetiktir. Ancak karma oyun kaldırılması halinde bu uygulamanın hiçbir hukuksal ve
mantıki gerekçesi kalmayacaktır. Bu durumda bir siyasal partiye vurulan mühür 50 oy sayılırken bağımsız bir adaya vurulan mühürün 1 oy sayılması, birçok yönden Anayasaya Aykırılık ihtiva edecektir.
Anayasa’nın 1’inci maddesinde yer alan devletin dayandırıldığı “demokrasi” ve “hukukun üstünlüğü” genel
ilkeleri yanında, Anayasanın 8’inci maddesindeki “eşitlik” ilkesini de ihlal edici niteliktedir. Anayasanın 8’inci
maddesinin (1)’inci Fıkrası hiçbir ayırım gözetilmeksizin, Anayasa ve yasa önünde eşit olduğunu düzenlerken
ilgili Maddenin (2)’nci Fıkrası devlet organları ve yönetim makamlarına bütün işlemlerinde yasa önünde
eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmeyi emretmekte ve ayrımcılık yapmayı yasaklamaktadır.
Kanaatimizce partiye mühür vuran vatandaşın mührünün 50 oy, bağımsız adaya mühür kullanan vatandaşın mührünün 1 oy sayılacağı bir yasal düzenleme öngörmek, Yasama Organının en temelde eşitlik ilkesini ihlal edecek şekilde hareket etmesini beraberinde getirecektir.
Devamla, ilgili düzenlemenin bu yönüyle Anayasa’nın 68’inci maddesine de açıkça aykırı olduğu
kanaatindeyiz. Anayasa’nın 68’inci maddesinin (2)’nci fıkrası her yurttaşın seçilme hakkı olduğunu
belirtmekte, (4)’üncü fıkrası ise seçimlerde eşitlik ilkesini emredici bir kural olarak koymaktadır.
Prof. Dr. Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku isimli bu alanda temel kaynak kabul edilen eserinde, Seçme
Hakkının Eşitliği kavramını “Her seçmenin eşit ve tek oy hakkı vardır.” şeklinde açıklamıştır.
İlgili düzenleme her seçmenin eşit ve tek oyu olduğu eşitlik ilkesini ihlal ederken bağımsız adayın seçilme şansını teknik olarak ortadan kaldırdığından seçilme hakkındaki eşitliği de bertaraf etmektedir.
Bu sebeple Partimiz Bağımsızlık Yolu, ister bir siyasal partiye, isterse de bağımsız adaya olsun, vurulan her mührün 1 oy sayılması ve eşit kabul edilmesi gerektiğine inanmakta ve bunun eşit oy ilkesinin bir gereği olduğunu savunmaktadır.
Ülkemizde uygulanan ve temsilde adaletten hali hazırda feragat eden “Barajlı d’Hondt” seçim sisteminin
yarattığı bir takım hukuksal ve sosyal sıkıntılar ile demokratik sorunları, emekli Yüksek Mahkeme Başkanı ve
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Taner Erginel tarafından da detaylı bir şekilde ortaya konmuştur.
Var olan sıkıntıların giderilmesi yerine demokrasi dışı, Anayasaya ve Eşitlik İlkesine aykırı bu Yasa Önerisi’nin yasallaşması kanaatimizce yalnız hukuki bir sakatlığa sebep olmayacak, aynı zamanda sivil demokratik
yaşamımıza da doğrudan zarar verecektir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne göre; seçim sistemleri, bir yandan halkın görüşlerini güvenilir ve adilane
bir şekilde yansıtmak, diğer yandan da yeterince açık ve sağlam bir iradenin ortaya çıkmasına zemin
hazırlayacak olanakları sağlamak gibi birbirleriyle zor uyuşan hedefleri gerçekleştirmeye çalışmalıdır. Bu
bağlamda, seçme ve seçilme konusunda özgür tercihin sağlanması, hakkın kullanılmasında vatandaşların
eşit muamele görmesi ve kanaat özgürlüğünün engellenmemesi, serbest seçim hakkını güvence altına alan
Ek Protokol 1 Madde 3’ün gerekleri arasında yer alır.
Tüm bu gerekçelerle Komitenizin gündeminde bulunan Seçim ve Halkoylaması (Değişiklik) Yasa Önerisi’ni hassasiyetle ele alınmasını talep eder, 136’ncı maddeyi düzenlerken her vatandaşın verdiği mühürün, seçimde birbirleriyle yarışmakta olan partiler veya bağımsız adaylara eşit şekilde (1 oy şeklinde) yansımasının, Anayasaya uygun, adil ve demokratik bir hesaplama sistemi düzenlemenin Yasa Koyucu olan Meclisin görev ve yükümlülüğü olduğunu belirtmek isteriz.
Son olarak, vatandaşın gerek oy kullanmada yaşadığı zorluklar, gerekse de oyların sayımı sırasında ortaya
çıkan kaosun nedeninin karma oy kullanımından ileri gelmediğini, karma oyun çok uzun süredir seçim
sistemimizde yer aldığını; Yüksek Seçim Kurulu Başkanı Narin Şefik’in de vurguladığı üzere çarşaf oy
pusulasının tüm bu sorunlara neden olduğunu ve ilgili yasada seçime 2 ay kala yapılacak en elzem ihtiyacın
aslında bu uygulamayı değiştirmek olduğunu önemle hatırlatmak isteriz.
