Türkiye’de iktidarın bir yandan Kürt sorununa yönelik barış-çözüm çağrıları yaparken, diğer yandan CHP’ye yönelik operasyonlar, İBB Başkanı Ekram İmamoğlu’nun gözaltına alınması ve son gelişmeler tartışmaları da beraberindi getirdi.
Türkiye’de Siyaset Bilimci Prof. Dr. Şebnem Oğuz, Ekrem İmamoğlu’nun diplomasının iptal edilerek gözaltına alınmasına kadar varan operasyonu ve son gelişmeleri Evrensel’e değerlendirdi.
Siyaset Bilimci Prof. Dr. Şebnem Oğuz, “Hem normalleşme, hem de ‘terörsüz Türkiye’ sürecinde nihai olarak Erdoğan’ın hem devlet içindeki çeşitli klikleri hem de muhalefetin farklı kesimlerini birbirine karşı harekete geçirip ortaya çıkan tepkiler üzerinden hegemonyasını yeniden kurması ve politikasını belirlemesi söz konusu” dedi.
Yaşanılanların bir darbe olarak nitelendirildiğini, hatta adının da “19 Mart darbesi” olarak konmuş durumda olduğunu, ancak yaşanılan şeyin bir darbe olmadığını söyleyen Oğuz, “zira darbeler demokratik işleyişin sürdüğü bir sisteme karşı yapılır. Oysa zaten böyle bir işleyiş yok, son iki gündeki gelişmeler Türkiye’de 2015 Haziran seçimlerinden itibaren başlayan, küresel düzeyde de 2016’da Trump’ın iktidara gelişiyle birlikte tartışılan, İsrail’in Gazze saldırısı ve Trump’ın ikinci kez iktidara gelişiyle güçlenen, kimi Marksistlerin “geç faşizm” olarak adlandırdığı sürecin bir parçası” değerlendirmesinde bulundu.
Türkiye’de iktidarın İmamoğlu ve CHP’ye dönük saldırılarında iki hedefi olduğunu kaydeden Şebnem Oğuz şöyle devam etti:
“Birincisi elbette İmamoğlu’nun cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmasını engellemek. Bu hamleyi değerlendirirken geç faşizmin temel bir özelliğini hatırlamak gerekiyor: Geç faşizm komünizm tehdidinin olmadığı koşullarda şekillendiği için klasik faşizmden farklı olarak seçimlerin askıya alınmasına gerek duymuyor. Aksine, parlamenter sahnenin devam etmesi sağ popülist liderlerin güç toplamak ve kendilerini yeniden üretmek için ihtiyaç duydukları iç düşmanı muhatap olarak canlı tutuyor. Bu nedenle sık yapılan seçimler ve aktif bir parlamento rejim açısından stratejik bir işlev taşıyor. Bu koşullarda iktidar partisinin ömrünü uzatmak için seçimleri askıya almayı gerektirmeyecek başka araçlara başvuruluyor. Devletin ideolojik ve zor aygıtları sürekli farklı biçimlerde harekete geçirilerek, özellikle de yargı en önemli zor aygıtı olarak kullanılarak seçim sonuçları kontrol ediliyor. İmamoğlu’na dönük saldırının ikinci hedefi ise tam da bu noktada açığa çıkıyor: İktidar, İmamoğlu’nun adaylığını engellemenin ötesinde genel olarak faşizmin kurumsallaşması sürecini bir adım daha ileri götürmeyi amaçlıyor.”
Türkiye’de ortak mücadele olanaklarını da değerlendiren Siyaset Bilimci Prof. Dr. Şebnem Oğuz, İmamoğlu ve CHP’nin son dönemde kullandığı “kurtuluş yok tek başına, ya hep beraber ya hiçbirimiz” sloganının ortak mücadele açısından çok önemli olduğunu düşündüğünü ve bu sloganın Brecht’in 1934’de faşizme, savaşa ve kapitalizme karşı ortak mücadelenin ancak ezilenlerin birliği ile mümkün olduğunu vurgulayan şiirine dayandığını hatırlattı.
Oğuz “Muhalefet bu sloganın özüne uygun bir biçimde birleşebilirse, gerçek bir çıkış mümkün olabilir. Bu noktada şiirde bahsedilen birlik çağrısının faşizm koşullarında yapıldığını, dolayısıyla bir seçim ittifakını değil ezilenlerin tabandan mücadelesini vurguladığını unutmamak gerek” diyerek şöyle devam etti:
‘Bu açmaz, muhalefet açısından geç faşizmin ürettiği en önemli tuzak’
“Tam da bu nedenle şu anda muhalefetin temel sloganına dönüşmesi çok anlamlı olur. Zira geç faşizmde seçimlerin rejim açısından bir başka kritik işlevi daha vardır. Seçimler, muhalefetin enerjisini, rejime karşı en etkili stratejiyi temsil eden uzun vadeli örgütlenme ve kitlelerle kalıcı bağlar kurma çabasından uzaklaştırır. Devlet sokak eylemliliklerini ve toplumsal direnişleri bastırarak/önleyerek, muhalefetin önüne tek mücadele aracı olarak seçimleri koyar. Muhalefet de bu koşullarda bütün enerjisini seçim çalışmalarına yönlendirir. Bu durum ise rejimin kendisine karşı mücadele araçlarının yaratılmasını olanaksız kılar. Bu açmaz, muhalefet açısından geç faşizmin ürettiği en önemli tuzaktır. “Kurtuluş yok tek başına” sloganının ruhuna sadık kalınırsa bu tuzağa düşmemek mümkün hale gelebilir.”
Kürt sorununda silahların bırakılmasının, barışın konuşulduğu bir süreçte muhalefete yönelik artan baskıları da değerlendiren Siyaset Bilimci Oğuz, iktidarın bu baskılarla muhalefeti bölmeye ve rejimin çizdiği sınırlar içinde kalabilen uysal bir muhalefet yaratmaya çalıştığına dikkat çekti.
Baskıların temelde iki koldan ilerlediğini kaydeden Şebnem Oğuz şöyle devam etti:
“Batıda CHP’ye, Gezi direnişi üzerinden daha geniş anlamda sola ve Mehmet Türkmen’in tutuklanması örneğinde sembolleşen işçi direnişlerine dönük bir saldırı var. Öte yandan da Kürtlere dönük baskılar kayyım atamaları, HDK operasyonu, Rojava’ya yapılan saldırılarla devam ediyor. Ancak burada muhalefeti yeniden dizayn etmenin mekanizmasının hâlâ Kürt meselesi üzerinden işlediğini unutmamak gerek. CHP’ye dönük baskılar temelde kent uzlaşısı üzerinden ilerlerken, Kürtlere de faşist rejimin parametrelerinde hiçbir değişiklik yapılmaksızın barış çağrısı yapılıyor. Bu durum ise özellikle CHP ve batıda diğer muhalefet güçleri açısından DEM Parti’nin bir muhalefet partisi olmaktan çıkabileceği şeklinde yorumlanabiliyor.
Bu açmazı aşmak için iki noktaya dikkat çekmek istiyorum. Birincisi DEM Parti tam da faşist bir rejimde onurlu ve demokratik bir barışın mümkün olmadığının farkında olduğu için barış mücadelesini ezilenlerin ittifakıyla yürütmeye çalışıyor. “Barışın toplumsallaşması” ile kastettikleri şey aslında tam da Brecht’in şiirindeki gibi faşizme ve savaşa karşı mücadelenin ancak ezilenlerin eliyle yürütülebileceği, bu konuda egemenlerden bir şey beklenmemesi gerektiği fikrine dayanıyor. Ancak Bahçeli’nin başlattığı süreçte müzakare-mücadele diyalektiğinde müzakere bileşeninden tümüyle vazgeçmeleri mümkün değil. Bu noktada Batıdaki muhalefet güçlerinin bu durumu “yine AKP’yle anlaştılar” paranoyasından çıkarak yorumlaması çok önemli.
İkincisi de hem Özgür Özel’in başlattığı normalleşme sürecinde, hem de Devlet Bahçeli’nin başlattığı süreçte işleyen temel rejim dinamiğini unutmamak gerekir. Faşizm, farklı güç merkezleri arasındaki mücadelenin getirdiği keyfilik ve belirsizliğin lider tarafından manevra alanına dönüştürüldüğü bir rejimdir. Hem normalleşme, hem de “terörsüz Türkiye” sürecinde nihai olarak Erdoğan’ın hem devlet içindeki çeşitli klikleri hem de muhalefetin farklı kesimlerini birbirine karşı harekete geçirip ortaya çıkan tepkiler üzerinden hegemonyasını yeniden kurması ve politikasını belirlemesi söz konusu. Dolayısıyla bütün muhalefetin bu dinamiğe karşı tetikte olması, Brecht’in şiirinin ruhuna uygun biçimde egemenlerle değil tüm ezilenlerle birlikte yol yürümekte kararlı durması gerekiyor.
