Dünya giderek ısınırken, geniş permafrost dilimleri eriyor ve yıllardır buzun altında hapsolmuş materyali serbest bırakıyor. Bu materyallerin arasında bazı durumlarda yüzlerce bin yıldır uykuda kalmış bir dizi mikrop ve virüs de yer alıyor.
Bir grup bilim insanı, ortaya çıkan bu ‘zombi virüsleri” incelemek için yeniden canlandırdı. Virüslerden birinin yaklaşık 50.000 yaşında olduğu düşünülüyor. Bu diğer organizmaları enfekte etme yeteneğine sahip bir durumda olan donmuş bir virüs için rekor bir yaş.
Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi‘nden mikrobiyolog Jean-Marie Alempic liderliğindeki ekip, canlandırılan virüslerin potansiyel olarak halk sağlığı için önemli bir tehdit oluşturduğunu ve bulaşıcı ajanların risk oranını değerlendirmek için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini söylüyor.
“Kuzey Yarımküre’nin dörtte biri, permafrost olarak adlandırılan kalıcı olarak donmuş toprakla kaplıdır” diyen araştırmacılar makalelerinde, “Küresel ısınma nedeniyle, geri dönüşümsüz bir şekilde eriyen permafrost, bir milyon yıla kadar donmuş organik maddeyi serbest bırakıyor, bunların çoğu karbondioksit ve metan olarak ayrışıyor ve sera etkisini daha da artırıyor” diye yazıyor.
Bulaşıcı özelliklerini koruyorlar
Tam olarak 48.500 yıllık amip virüsü, şu anda ön baskıda olan çalışmada özetlenen 13 örnekten biri ve bunlardan dokuzunun on binlerce yaşında olduğu düşünülüyor. Araştırmacılar, her birinin genomları açısından bilinen diğer tüm virüslerden farklı olduğunu tespit etti.
Rekor yaştaki virüs bir gölün altında bulundu. Diğer virüslerin bazıları ise mamut yünü ve bir Sibirya kurdunun bağırsaklarında bulundu ve hepsi de permafrostun altına gömülmüştü. Canlı tek hücreli amip kültürlerini kullanan ekip, virüslerin hala bulaşıcı patojen olma potansiyeline sahip olduğunu kanıtladı.
Çalışmayı yapan ekip, daha önce 30.000 yıllık bir virüsü de keşfedip canlandırmıştı. Yeni bulunan örnek gibi o da ışık mikroskopu kullanılarak görülebilecek kadar büyük bir pandoravirüstü.
Çalışmayı yapan ekibin 2015 yılında canlandırdığı 30 bin yaşındaki dev virüs.
Canlanan virüse, boyutuna ve içinde bulunduğu permafrost toprağın türüne işaret eden Pandoravirus yedoma adı verildi . Araştırmacılar, yalnızca amipleri hedef alan virüslerin ötesinde, bulunacak çok daha fazla virüs olduğunu düşünüyor.
Buz eridikçe salınacak virüslerin çoğu bizim için tamamen bilinmez olacak – ancak bu virüslerin dış ortamın ışığına, ısısına ve oksijenine maruz kaldıklarında ne kadar bulaşıcı olacakları henüz belli değil.
‘Buzun altında küçük memeli virüsleri de olabilir’
San Francisco‘daki Kalifornia Üniversitesi‘nden Virolog Eric Delwart, bu dev virüslerin, permafrostun altında neyin saklı olduğunu keşfetmek için sadece bir başlangıç olduğunu söyledi. New Scientist’e konuşan bilim insanı, “Eğer araştırmacılar gerçekten de antik permafrost’tan canlı virüsleri izole ediyorlarsa, daha küçük, daha basit memeli virüslerinin de çağlar boyunca donmuş halde bulunması muhtemeldir” dedi .
Araştırma henüz hakem denetiminden geçmedi ancak bioRxiv’de yayımlandı.
