Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle uygulanan ekonomik yaptırımların ardından Rusya’nın Avrupa’ya doğal gaz tedarikini kesmesi kıta genelinde eşi benzeri görülmemiş ölçekte bir enerji krizi ortaya çıkardı.
Avrupa ülkelerinde doğal gaz piyasalarında fiyatlar bir yıl öncesine kıyasla 10 kattan fazla artarak tarihi zirve yaptı. Gaz fiyatlarındaki artış elektrik fiyatlarını da hızla yukarı tırmandırdı. Toptan elektrik piyasalarında da fiyatlar da bir yıl öncesine kıyasla zaman zaman sekiz kat artış gösterdi.
Kıta ülkeleri, söz konusu enerji ürünlerindeki hızlı fiyat artışını aynı ölçüde tüketicilere yansıtmamak ve enerji arz güvenliğini sağlamak için çeşitli tedbirler hayata geçirmeye çabalıyor.
AB önlemleri
AB, Rusya’dan doğal gaz akışının kesintiye uğraması ihtimaline karşı bir acil durum planı hazırladı. Plan kapsamında bütün üye ülkelerin gaz tüketimlerini yüzde 15 azaltmalarına karar verildi. Böylece, yılda yaklaşık 400 milyar metreküp gaz tüketen AB ülkelerinin yıllık 45 milyar metreküp civarında daha az gaz kullanması hedeflendi.
AB, üye ülkelerdeki yer altı doğal gaz depolarının kış aylarına kadar doldurulmasını zorunlu kılacak yasal düzenlemeler de hazırladı. Bu çerçevede, doğal gaz depolarının 1 Kasım’a kadar yüzde 80 doldurulması hedefi belirlendi.
Rusya’nın Avrupa’ya Kuzey Akım1 boru hattından doğal gaz sevkiyatını süresiz kesmesinin ardından AB üyesi ülkelerin enerji bakanları, hızla artan elektrik ve doğal gaz fiyatlarına karşı alınacak yeni tedbirleri belirlemek üzere bir araya geldi.
AB ülkeleri, AB Komisyonu‘na derhal düşük maliyetli elektrik üreticilerinin gelirlerinin sınırlandırılmasını, fosil yakıt firmalarından katkı alınmasını, doğal gaza tavan fiyat uygulanmasını, elektrik talebinin düşürülmesini ve enerji şirketlerine likidite sağlanmasını içeren yasal düzenleme hazırlama görevi verdi.
Bu düzenleme tekliflerinin detaylarının birkaç güne kadar resmen açıklanması bekleniyor.
Ülkelerin aldığı önlemler ise şöyle:
Almanya
- Hükümet, artan enerji fiyatlarının vatandaşlara yansımasını azaltmak için toplamda 125 milyar avroluk 3 farklı yardım paketi hazırladı.
- Önlemler kapsamında vatandaşların korunması için akaryakıt vergileri düşürüldü.
- Toplu taşımanın teşvik edilmesi için haziran-eylül döneminde aylık 9 avroya tren, otobüs ve metroda geçerli sınırsız toplu taşıma bileti sunuldu.
- Kamu tarafı da enerji tasarruf önlemleri uygulamaya başladı. Kamu binalarının en fazla 19 santigrat dereceye kadar ısıtılması, kamu binaları ve anıtların yanı sıra reklam panolarının ışıklandırmasının kapatılmasına karar verildi. Yüzme havuzlarını ısıtmak yasaklandı.
- Geçmişte kapatılması planlanan bazı kömür santralleri yeniden faaliyete geçirildi. Kışın olası enerji sıkıntısına karşı daha önce kapanması öngörülen 2 nükleer santralin acil durum rezervi olarak beklemede tutulmasına karar verildi.
- Ayrıca yüksek doğal gaz ve elektrik faturalarını hafifletmek için fatura desteği sağlanması kararı alındı.
- Vatandaşlardan enerji tasarrufu yapmaları istendi.
- Elektrikte temel tüketim için fiyatların sabit tutulması, artan enerji faturalarının karşılanmasına yardımcı olmak için emeklilere tek seferlik 300 avroluk, öğrenciler ve kursiyerler için de 200 avro ödeme yapılması kararı alındı. Çalışanlara 300 avro, ailelere de çocuk başına 100 avro ilave destek verildi.
- Eski yapıların enerji verimli biçimde renovasyonu için ek bütçe ayrıldı.
- Konut yardımı alan herkese ısıtma gideri olarak ekstra destek sağlanması karara başlandı.
- Alman hükümeti, yüksek faturalarla mücadele edenlerin endişelerini daha da hafifletmek için, ödeme yapamayan hiç kimsenin elektrik veya gaz bağlantısının kesilmeyeceğini garanti altına aldı.
- Enerji firmalarının beklenmedik ölçüde yüksek karlarının bir kısmının vergilendirilmesine karar verildi.
- Ülkede sınırsız toplu taşıma biletinin fiyatının yeniden belirlenerek devamına karar verildi.
- Almanya’nın gelecek günlerde ek yardım önlemleri açıklaması bekleniyor.
Fransa
- Doğal gaz fiyatlarının Ekim 2021 seviyesinde kalacak biçimde dondurulmasına karar verildi.
- Elektrik fiyat artışı yıl sonuna kadar yüzde 4’le sınırlandırıldı.
- Yoksul hanelere 100 avro enerji ödemesi sağlandı.
- Enerji tüketiminin yüzde 10 azaltılmasına yönelik tasarruf programı hazırlandı.
- Kamu binalarında ısıtma dereceleri düşürüldü ve soğutma seviyesi sınırlandırıldı.
- İş yerlerinde klimaların en düşük 26 derecede, kaloriferlerin de en yüksek 19 derecede çalıştırılması kararlaştırıldı.
- Mağaza vitrinlerinin ışıkları gece 01.00’den sabah 06.00’ya kadar söndürülmesine karar verildi.
- Hane halklarının enerji tasarrufuna özendirilmesi için kamu spotları hazırlandı.
- Yoksullara akaryakıt yardımı yapıldı.
Birleşik Krallık
- Düşük gelirli haneler için otomatik ödemeli 400 sterlinlik enerji indirimi uygulandı.
- Kamu yardımı alan yoksullara 650 sterlinlik ödeme yapıldı.
- Emeklilere 300 avro ek katkı sağlandı.
- İnşa edilmesi planlanan yeni nükleer santrale onay verildi.
- Kaya gazı çalışmalarına destek verileceği açıklandı.
- Bazı kömür santrallerinin faaliyet süresi uzatıldı.
- İngiltere’de artan enerji fiyatlarına karşın vatandaşların korunması için geçen hafta da yeni tedbirler açıklandı.
- Hane halkının enerji faturalarının toplamının yıllık en fazla 2 bin 500 sterlin olacak şekilde iki yıl boyunca sabit tutulması kararı alındı.
- Hanelere enerji faturaları için 400 sterlinlik ek yardım yapılacak.
- Kuzey Denizi’nde yeni doğalgaz ve petrol sahalarının işletilmesi için lisans verilecek.
İtalya
- Hızla artan maliyetlerle mücadele için akaryakıt vergileri düşürüldü.
- Düşük gelirlilerin enerji faturalarına destek verildi ve yoksullara 200 avro ödeme yapıldı.
- Güneş enerji yatırımlarına sübvansiyon sağlandı.
- Enerji firmalarının sözleşmeleri tek taraflı değiştirmeleri engellendi.
- Cezayir’le yeni doğal gaz tedarik anlaşmaları yapıldı.
- Ülkede, konutların ısısının 2 derece düşürülmesi, kamuda enerji tasarrufu ve sokak aydınlatmalarının azaltılmasını içeren yeni plan hazırlanıyor.
İspanya
- Kış aylarında termostat ısısı 19 dereceyle sınırlandırıldı.
- Mağaza vitrinlerindeki ışıklar ve kamu binalarındaki aydınlatmalar saat 22.00’den itibaren kapatıldı.
- Doğal gazda KDV’nin ekim ayından itibaren yüzde 21’den yüzde 5’e düşürülmesine karar verildi.
- Elektrik üretiminde kullanılan doğal gaza tavan fiyat getirildi.
- Vatandaşlardan ve işletmelerden enerji tasarrufunda bulunması istendi.
Yunanistan
- Hükümet, enerji tüketimini kamu kuruluşlarında yüzde 10 azaltmak amacıyla bir dizi tasarruf önlemi açıkladı.
- Kamu binalarının sıcaklığının yazın 27, kışın 19 derecede tutulması, binaların kullanılmadığı zamanlarda ısıtma, soğutma ve aydınlatma sistemlerinin kapatılması tedbirleri alındı.
- Kurumları enerji tasarrufunda bilinçlendirecek özel birimler oluşturulmasına karar verildi.
- Vatandaşların enerji tasarrufu yapması için kampanya çalışmalarına başlandı.
Macaristan
- Kamu binalarında ısıtma 18 dereceyle sınırlandırıldı.
- Akaryakıt fiyatları, piyasa fiyatlarının altında bir seviyede tutuldu.
- Kamu kurumlarında doğal gaz kullanımını yüzde 25 azaltma kararı alındı.
- Yakacak odun temin edilmesi için ağaç kesme düzenlemeleri gevşetildi.
Polonya
- Enerji ürünlerine vergi indirimleri getirildi.
- Haneler için nakit yardımları sağlandı. Ayrıca haneler ve okullar ve hastaneler için düzenlenmiş düşük gaz fiyatlarının uygulama süresi uzatıldı.
- Artan kömür maliyetini karşılamaya yardımcı olmak için hanelere tek seferlik yaklaşık 650 avro ödeme kararı alındı.
Belçika
- Yoksullara yönelik sosyal enerji tarifelerinin süresi uzatıldı.
- Evini kalorifer yakıtı ile ısıtanlara 225 avro ve elektrik faturalarına katkı için abonelere 100 avroluk katkı sağlandı.
- Benzin ve motorin üzerindeki özel tüketim vergileri düşürüldü.
- Elektrik ve doğal gazda yüzde 6’lık indirimli KDV ile kalorifer yakıtı desteği 2023 yılı mart ayı sonuna kadar uzatıldı.
- Isı pompası, güneş paneli veya ısı yalıtım malzemesi gibi ürünlerde KDV indirimi verildi.
- Kamu binalarında 19.00 ile 06.00 arasında aydınlatmalar kapatıldı.
- Isıtmanın en yüksek 19 dereceye ayarlanmasına karar verildi.
- Enerji krizinde aşırı kazanç elde eden şirketlere ek vergi uygulanması hazırlığı yapılıyor.
- 2025 yılında kapatılması planlanan 2 nükleer santralin faaliyet süresi 10 yıl uzatılırken, bu kış kapatılması öngörülen 2 reaktörün faaliyetine devam etmesi kararlaştırıldı.
Bulgaristan
- Akaryakıt vergileri düşürüldü ve hanelerin elektrik ve doğal gaz faturalarındaki vergiler kaldırdı.
- Hanelerin elektrik faturalarının artışı da yüzde 3,4’le sınırlandırıldı.
