Sınır Tanımayan Gazeteciler‘in (RSF) 2020 yılı için hazırladığı rapora göre dünya genelinde 387 gazeteci mesleği nedeniyle cezaevinde bulunuyor. Kıbrıs’ın kuzeyi, raporda bulunan 180 ülkenin yer aldığı basın özgürlüğü listesinde 77’inci sıraya geriledi.
Rapora göre tutuklu gazeteci sayısındaki artış son beş yılda yüzde 17’yi buldu. 2015’te tutuklu olan gazeteci sayısı 328’di. 2019’da ise bu sayı 389’du. RSF konuyla ilgili “Bu sayı dünya çapında tutulan gazeteci sayısının hala tarihsel olarak yüksek bir seviyede olduğu anlamına geliyor” değerlendirmesinde bulundu.
Hapisteki gazetecilerin yüzde 61’i, Çin, Suudi Arabistan, Mısır, Vietnam ve Suriye‘de bulunuyor. Hapisteki gazetecilerin yanı sıra 54 gazetecinin kaçırıldığı ve dördünün kayıp olduğu belirtiliyor.
Rehin alınan gazeteciler üç Orta Doğu ülkesi, Suriye (34), Yemen (9) ve Irak’ta (11) yoğunlaşmış durumda. Bu kişilerin 41’i profesyonel gazeteci, 7’si profesyonel olmayan gazeteci ve 6’sı medya kuruluşu çalışanı.
Kıbrıs’ın kuzeyi 3 sıra geriledi
Türkiye’nin işgali altında bulunan Kıbrıs’ın kuzeyi ise, geçtiğimiz yıl 74’üncü sırada bulunduğu basın özgürlüğü listesinde 77’inci sıraya geriledi. Sınır Tanımayan Gazeteciler’in web sitesinde Kıbrıs’la ilgili şu ifadelere yer verildi:
“Kuzey Kıbrıs mevzuatı basın özgürlüğünü garanti altına almakla birlikte, kamu düzenini, ulusal güvenliği koruma noktasında sınırlar bulunmaktadır. Medyada çok seslilik bulunmaktadır gazeteciler eleştirmekte özgürdürler.
Medya sahipliği, diğer ticari çıkarları olan kişilere (kumarhaneler ve oteller gibi) ait ve bu gazetelerin çoğunda oldukça sorunlu hale geldi. Medyada önemli ölçüde çoğulculuk var ve gazeteciler Kıbrıslı Türk yetkilileri eleştirmekte özgürler, ancak Türkiye’ye ve Kıbrıs’a yönelik politikalarına ilişkin gazetecilere baskı artıyor. Yabancı bir lideri karalamak ve hakaret etmekle suçlanan Afrika gazetesi Yazı İşleri Müdürü Şener Levent, Nisan 2019’da gazetenin sosyal medyadan Erdoğan’ın kafasına işeyen bir Yunan heykelinin karikatürünü yeniden yayınlamasına ilişkin davada beraat etti. Ancak beraat kararına başsavcılık tarafından itiraz edildi.
En büyük Kıbrıslıtürk gazetesi olan KIBRIS Gazetesi, Recep Tayyip Erdoğan ile anlaşmazlık içinde olan dönemin Kıbrıslıtürk lideri Mustafa Akıncı’nın seçimlerde en popüler aday olduğunu gösteren bir anketi sansürledi. Kuzeydeki Türk büyükelçiliğinden gelen söylentiler arttıkça, gazete sahibinin Erdoğan’ın temsilcileriyle görüştüğü ortaya çıktı. Gazetenin Akıncı’ya karşı sağcı adayı destekleyeceğini duyurmasının ardından, Genel Yayın Yönetmeni ve Yazı İşleri Müdürü gazeteden istifa etti.
Kıbrıs Cumhuriyeti 27’inci sırada
Kıbrıs Cumhuriyeti ise geçtiğimiz yılki durumunu bir puan iyileştirdi. Geçen yıl 28’inci sıradan listeye giren Kıbrıs Cumhuriyeti, bu yıl basın özgürlüğü endeksinde 27’inci sıraya yükseldi.
Türkiye’de 13 gazeteci ‘gazetecilikten’ hapiste
RSF verilerine göre Türkiye’de 1 Aralık itibarıyla 13 gazeteci mesleklerinden dolayı cezaevinde bulunurken, mesleği dışındaki gerekçelerle tutuklanan ya da tutuklanma gerekçesi net olmayan vakalar rakamlara yansıtılmıyor. Türkiye, RSF’in 180 ülkenin yer aldığı basın özgürlüğü listesinde 154’üncü sırada bulunuyor.
Rapora göre Covid-19’un yayılma döneminde (Mart-Nisan-Mayıs) gazetecilere yönelik keyfi tutuklamalarda dört katlık bir artış yaşandı.1 Şubat’tan bu yana gazetecilikle doğrudan bağlantılı 300’den fazla basın özgürlüğü ihlali yaşandı. Dünya çapında 130’u aşkın gazeteci koronavirüs pandemisiyle ilgili yaptığı haberler nedeniyle tutuklanırken, bu gazetecilerden en az 14’ünün şu an hâlâ cezaevinde bulunduğuna dikkat çekildi.
1 Aralık itibarıyla tutuklu beş gazetecinin ise idam cezasıyla karşı karşıya olduğu bildirildi.
Rapora ilişkin RSF’nin internet sitesinde görüşlerine yer verilen Genel Sekreter Christophe Deloire, “Yaklaşık 400 gazeteci, yılbaşı kutlamalarını sevdiklerinden uzakta, hayatlarını tehlikeye atan koşullarda, hapishanelerde geçirecek” dedi.
Tutuklanan kadın gazeteciler yüzde 35 arttı
Dünya çapında hapisteki kadın gazetecilerin sayısı 42 olarak açıklanırken, kadın gazetecilerin toplam tutuklu gazetecilere oranında geçen yıla göre yüzde 35’lik artış kaydedildiği kaydedildi.
Kadın gazetecilerin çoğu ağustos ayındaki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından Belarus‘ta (4) ve koronavirüs krizinin ifade özgürlüğüne baskıda belirgin bir artış getirdiği Çin (2), İran (4), Mısır (3), Kamboçya (2), Vietnam ve Guatemala‘da tutuklandı.
Kadınlar artık tutuklu gazetecilerin yüzde 11’ini oluşturuyor.
