Petrol, etnisite, mezhep çelişkilerine oynayarak Ortadoğu’yu kan gölüne çeviren devletler; evleri, hastaneleri, çocukları bombalayan ülkeleri silahlandırmayı durdurmuyor. Bölge ülkelerine ise yeni silah sevkiyatı hazırlıkları yapılıyor.
Ankara, mali kaynakları yoksullara, asgari ücretlilere, öğrencileri Cemaat yurtlarından kurtaracak yurtlara harcamak yerine silahlara akıtıyor. Bonn Uluslararası Silahsızlanma Merkezi’nin (BICC) 2016 Küresel Silahlanma Endeksi’ne (GMI) göre askeri harcamalarda İsrail başı çekerken, Kıbrıs Cumhuriyeti ilk 10’da, Türkiye ise 20’nci sırada yer alıyor.
Halep, Bab, Minbic, Musul, Rakka, Der Zor, Kırım, Kudüs, Gazze, Batı Şeria, Sina’da, Yemen kentlerinde katliamlara ve altyapı yıkımına sebep olan gruplara, köktendinci oluşumlara ve bu alanlarda nüfuz genişletmeye çalışan ülkelere batıdan silah sevkiyatı sürüyor.
DW haberine göre anlaşmazlıkların giderek artması nedeniyle dünyanın birçok bölgesinde yeniden silahlanma eğilimi dikkat çekiyor. Bonn Uluslararası Silahsızlanma Merkezi’nin (BICC) 2016 Küresel Silahlanma Endeksi (GMI) raporunda silahlanmaya ilişkin ayrıntılar yer alıyor. Silahlanma harcamalarında 152 ülke listesinde Almanya 100’üncü sırada gelirken İsrail dünyanın en fazla askeri harcamasını yapan ülke olarak birinci sırayı alıyor. Silahlanan ülkeler arasında ilk onda İsrail’den sonra Singapur, Ermenistan, Ürdün, Rusya, Güney Kore, Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan, Azerbaycan ve Brunei geliyor. Brunei’yi Kuveyt, Belarus, Umman, Cezayir, Ukrayna, Bahreyn, Suudi Arabistan, Moğolistan, Vietnam ve Türkiye izliyor. Mısır cuntası 2013 yılındaki askeri darbe sonrasında 2015’te askeri harcamalarını 53,6 milyar dolara çıkartarak hissedilir bir artış kaydetti. Suudi Arabistan’ın silahlanma harcamaları gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 13,7’sine denk düşüyor.
Silah üreticisi ülkelerinden ABD, 595 milyar dolar harcama ile hâlâ en başta gelen ülke konumunda. Onu 214 milyar dolar ile Çin izliyor. Ardından 91 milyar dolar silahlanma harcamasıyla Rusya geliyor.
Araştırmada temel alınan kriter
Bonn Uluslararası Silahsızlanma Merkezi silahlanma kriteri olarak sadece ülkelerin silahlanma harcamalarını baz almıyor.BICC’ın araştırmasındaki asıl kriteri bir ülkenin gayri safi yurtiçi hasılasına ve örneğin sağlık alanındaki harcamalarına kıyasla ne kadar silah harcaması yapmış olduğu oluşturuyor.
Bu kriterden yola çıkıldığında Rusya 91 milyar dolar silahlanma harcamasıyla gerçi ABD’den çok daha az harcama yapmış olarak görünüyor ama endeksin kriterlerine göre dünya sıralamasında beşinci sırada, ABD ile Çin’in önünde yer alıyor.
Ortadoğu’daki durum
Bilim insanları şimdiye kadar silahlanma harcamalarında en başlarda gelen Suriye’ye ilişkin kesin bilgi veremiyorlar. Ancak raporu kaleme alanlardan Max M. Mutscher, “Bu ülkenin silahlanma harcamalarının ve silahlanmasının son derece yüksek olduğundan ve savaş nedeniyle daha da yükselmiş olduğundan yola çıkılabileceğini” söylüyor.
Ortadoğu‘da İsrail‘in komşularında da silahlanmada artış göze çarpıyor. Mısır 2013 yılındaki askeri darbe sonrasında 2015’te askeri harcamalarını 53,6 milyar dolara çıkartarak hissedilir bir artış kaydetti. Suudi Arabistan’ın silahlanma harcamaları gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 13,7’sine denk düşüyor. Uzmanlar kriz bölgesi Ortadoğu için bile bu derece silahlanmanın çok fazla olduğuna işaret ediyorlar.
Ukrayna, Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri
Kırım Yarımadası’nın Rusya tarafından ilhak edilmesinden sonra Ukrayna’nın silahlanmasının önemli ölçüde artmış olmasının pek şaşırtmadığı yorumları yapılıyor. Ukrayna’da hem askeri harcamaların hem de askeri ve yarı askeri (paramiliter) personelin artmış olmasına dikkat çekiliyor. Bu gelişme sonucunda Ukrayna 2015 yılında 23’üncü sıradayken 2016’da 15’inci sıraya yükselmiş bulunuyor.
Rusya’nın Ukrayna’daki tavrı nedeniyle birçok Doğu Avrupa ülkesi de silahlanma sıralamasında tırmanışa geçti. Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’nın yanı sıra üç Baltık ülkesi de 2013 ile 2015 yılları arasında askeri harcamasını artırdı.
Litvanya’nın NATO müttefiki Almanya’dan M577 tipi 168 adet zırhlı araç satın almak üzere Almanya ile anlaşma imzaladığı ajanslara yansıdı. Ukrayna’daki sonu gelmeyen anlaşmazlıklar nedeniyle kendini güvende hissetmeyen Litvanya Almanya’dan geçen dönemde de çok sayıda zırhlı araç ve silah satın almıştı.
Estonya, Letonya, Litvanya ve Polonya, Ukrayna’daki gelişmeler nedeniyle NATO’ya başvurarak, ülkelerinde takviye NATO taburları konuşlandırılmasını talep etmişlerdi. NATO savunma bakanları 2017’den itibaren bu dört ülkede ek dört tabur konuşlandırılmasını kararlaştırdı. Bu da yaklaşık 4 bin askere denk düşüyor.
Batı Avrupa ülkeleri
Buna karşın birçok Batı Avrupa ülkesinin silahlanma konusunda sıralamanın epeyce gerisinde kaldığı görülüyor. Almanya (100. sıra), Fransa (60), İngiltere (71), İtalya (81), İspanya (92) gibi ülkelere dair Küresel Silahlanma Endeksi’nde (GMI) az oranda da olsa gerileme saptanıyor.
Ancak raporu hazırlayanlar bu eğilimin tersine dönmesini bekliyorlar. Batı Avrupa’da 2016 yılı için silahlanma harcamalarının yüzde 2,7 oranında artış göstereceği tahmin ediliyor. Almanya örneğin savunma bütçesini 2019 yılına kadar yüzde 6,2 oranında artırmayı planlıyor.
Asya ülkeleri
Asya kıtasında Güney Çin Denizi’ndeki kıta sahanlığına ilişkin anlaşmazlıklar göz önünde bulundurulduğunda silahlanmada önemli ölçüde artışın görülmediği saptanıyor. BICC raporunda Çin, Endonezya, Vietnam, Filipinler ve Japonya’nın silah harcamalarının belirli bir düzeyde kaldığı belirtiliyor.
Afrika’daki durum
Raporu hazırlayan uzmanlar Afrika kıtasındaki istikrara kavuşamayan Liberya ve Sierra Leone gibi bazı eski iç savaş ülkelerinde askeri harcamalar az olsa bile bu durumun bu ülkelerin sorunu olmadığı anlamına gelmediğine işaret ediyorlar. Öte yandan yüksek askeri harcamaların da açlıkla mücadeleyi ya da sağlık sistemini desteklemeye yönelik maddi kaynakları bağladığına dikkat çekiliyor. Örneğin Angola’da 100 bin kişiye sayısal olarak 1 doktor, fakat 48 asker düşüyor.
1 doktora 48 asker
Asya kıtasında Güney Çin Denizi’ndeki kıta sahanlığına ilişkin anlaşmazlıklar göz önünde bulundurulduğunda silahlanmada önemli ölçüde artışın görülmediği saptanıyor. BICC raporunda Çin, Endonezya, Vietnam, Filipinler ve Japonya’nın silah harcamalarının belirli bir düzeyde kaldığı belirtiliyor. Afrika ülkeleri de militarizmr boğuluyor. Örneğin Angola’da 100 bin kişiye sayısal olarak 1 doktor, fakat 48 asker düşüyor.
dw/öd
