Ben bu aralar bir şey izleyemiyorum, diyorum.
Aslında izliyorum. Ama hatırlamıyorum. Tatmin olmuyorum. Hazmedemiyorum. Seçemiyorum.
Bu, uzun zamandır bana “bu aralar ne izliyorsun?” diye soranlara verdiğim en dürüst cevap. Sonra durup düşünüyorum: Evet, bir şeyler izliyorum. Ama aklımda kalmıyor. Hatta çoğu zaman ne izlediğimi hatırlayamıyorum bile. Belki de sorun izlememek değil; izlediklerimizi hazmedememek.
Bir içeriğin bitmesine izin vermeden, hemen yenisiyle uyarılıyoruz. Üzerine düşünmeye, konuşmaya, bir sahneyi zihinde evirip çevirmeye zaman kalmadan başka bir akış başlıyor. Bu yüzden belki de artık izlediklerimizle ilgili sohbetler bile kuramıyoruz. Çünkü o sohbetlerin gerektirdiği boşluk, dikkat ve yavaşlık hayatımızda yok.
Reels’ler, TikTok videoları, Shorts’lar…
Sonsuz bir görsel akışın içinde, durmaksızın akan görüntüler arasında zaman algımız kadar dikkatimiz de parçalanıyor. Bir videoyu bitirmeden diğeri başlıyor; bir düşünceye yer açmadan yenisi dayatılıyor. İzlemek artık bir eylem değil, bir refleks.
Sorun sadece hız değil.
Sorun, bu hızın bize durup düşünme alanı bırakmaması.
Netflix, MUBI, Prime, Disney+, YouTube… Platformlar çoğaldıkça seçenekler artıyor gibi görünüyor ama paradoksal biçimde daha da kayboluyoruz. Ana sayfalar “senin için seçtiklerimiz”, “trend olanlar”, “şu anda en çok izlenenler” ile dolu. Algoritmalar, zevklerimizi bizden önce tanımlıyor. Biz ise çoğu zaman bu tanımı sorgulayacak kadar bile duramıyoruz.
Bir noktadan sonra şunu fark ediyorsun:
Aslında neyi sevdiğini düşünmeye fırsatın olmamış.
Sadece sana sunulanı tüketmişsin.
İzleme deneyimi eskiden biraz da incelik gerektirirdi. Ruh halini yoklamak, o gün neye tahammül edebileceğini tartmak, bazen ağır bir şeyden özellikle kaçınmak, bazen tam tersine zor bir anlatının içine bilerek girmek… Bugün bu inceliğin yerini “bir şeyler açılsın da arkada oynasın” hali aldı.
Belki de bu yüzden izlediklerimiz aklımızda kalmıyor. Çünkü bağ kurmadan geçen hiçbir şey, iz bırakmıyor.
Kendi adıma bu yıl izlediğim en iyi şey Perfect Days oldu.
Wim Wenders’in yönettiği film, Tokyo’da umumi tuvaletleri temizleyerek yaşayan Hirayama’nın gündelik hayatını anlatıyor. Hirayama’yı canlandıran Koji Yakusho, neredeyse minimal bir performansla, sıradan görünen bir hayatın içindeki derinliği görünür kılıyor.
Hirayama’nın her şeyi yapma biçimi — sabah uyanışı, bitkileri sulayışı, kasetçalarından müzik dinleyişi, fotoğraf çekişi, yemek molaları — sanki bize bir şeyleri hatırlatmak ister gibi. Acele etmeyen, gösterişsiz ama son derece bilinçli bir ritimle yaşadığı hayat, izleyiciye şunu fısıldıyor: “Bak, burada da bir anlam var.”
Onun kendine özgü zevkleri var. Ve belki de en önemlisi, bu zevklere zaman ayırıyor.
Film boyunca büyük dramatik kırılmalar yok. Ama tam da bu yüzden, izlerken insanın içi yumuşuyor. Kendi adıma, yıl boyunca ne zaman telaş hissetsem, ne zaman kendimden uzaklaştığımı fark etsem, Hirayama’nın dünyası beni yeniden kendime getirdi. Film, adeta şefkatli bir kucak gibi ruhumu sardı.
Perfect Days bana şunu hatırlattı:
Sorun ne izlediğimiz değil, nasıl izlediğimiz.
Bugün izleme deneyimi, dikkat ekonomisinin bir parçası. Süreklilik değil, kesinti üretiyor. Derinlik değil, dolaşım öncelikli. Bu yüzden bir film bitiyor ama etkisi bitmiyor değil; sanki hiç başlamamış gibi oluyor. Hatırlayamamamız tesadüf değil.
Hafıza, hızla kurulamıyor. İnsan belleği, anlamlı ve kalıcı izler oluşturmak için zaman, duraksama ve tekrar ister. Her şey çok hızlı tüketildiğinde, hafıza devreye giremez.
Belki de izleyemememizin sebebi estetik bir yetersizlik değil; sürekli bölünen dikkatin artık anlam üretmekte zorlanması. Perfect Days bu yüzden bir filmden çok, başka bir zaman algısının mümkün olduğunu hatırlatan bir deneyim gibi duruyor.
İzlemek hâlâ mümkün; ama ancak hızın dışında kaldığında.