İran‘da Mahsa Amini‘nin “ahlak polisi” tarafından gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybetmesiyle başlayan ve üç aydır dinmeyen protestolara eklenen üç günlük genel grev, özellikle İran Kürdistanı‘nda karşılık buldu. Diğer kentlerde de greve büyük ölçüde uyuluyor.
Yönetim karşıtı sloganlar atılan sokak gösterileri ise ülkenin dört bir yanında devam ediyor.
Ülkede Amini’nin ölümü nedeniyle başlayıp ‘molla rejimi’ karşıtı bir harekete dönüşen protestolar, 1979 devriminden bu yana İran İslam Cumhuriyeti’ne karşı en güçlü meydan okumalardan biri olarak görülüyor.
Protestolar grevle birlikte yükselirken, İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) göstericileri tehdit etti; İran hükümeti ise haklarında idam kararı verilen göstericilerin cezalarının infaz edileceğini duyurdu.
Tahran’daki dükkanlar, Kasım ayındaki son protestolardan sonra kapatıldı. Fotoğraf: Wana News Agency/Reuters
İranlı gençler ise, sosyal medyada, özellikle twitter’da başkent Tahran‘daki Kapalı Çarşı (Bazar-e Bozorg) gibi büyük ticaret merkezlerinin yanı sıra Kerec, İsfahan ve Şiraz gibi diğer büyük şehirlerde dükkanların kepenk kapattığını gösteren videolar yayınladı. Reuters‘a konuşan görgü tanıkları, çevik kuvvet polisi ve Besic Gücü milislerinin Tahran’ın merkezinde yoğun bir şekilde konuşlandırıldığını söyledi.
İran’ın yarı resmi haber ajansı Fars, yetkililerin, İranlı futbol efsanesi Ali Daei’nin sahibi olduğu bir kuyumcu dükkanını, üç günlük genel greve katılma kararının ardından mühürlediklerini aktardı. Geçen eylül ayına kadar Portekizli futbolcu Cristiano Ronaldo‘nun bu rekoru kırdığı uluslararası liglerde 109 golle uluslararası futbol tarihinin en çok gol atan oyuncusu olan
Daei, geçtiğimiz hafta Amin’nin ölümü üzerine başlayan protesto gösterilerini desteklemesinin ardından tehditler aldığını açıklamıştı. Futbolcu, 1998 yılında İran’ın ABD’ye karşı 2-1’lik bir skorla Dünya Kupası‘nda tarihi bir zafer kazandığında İran Milli takımındaydı ve İranlı yetkililerin protestoculara karşı aşırı güç kullanması nedeniyle Dünya Kupası için Katar‘a gitmeme kararı aldığını açıklamıştı.
Fotoğraf: Majid Asgaripour/WANA (West Asia News Agency) Reuters
Bucnurd, Kirman, Sabzivar, Ilam ve Erdebil gibi daha küçük ilçelerde dükkanların kepenk kapattığını gösteren görüntüler de internet ortamından dünyaya yayıldı.
Hengaw İnsan Hakları Örgütü, İran Kürdistanı’ndaki 29 kentin genel greve katıldığını duyurdu.
Rojnews Haber Ajansı’nın haberine göre de İran şehirlerinin büyük bir kısmı greve ve boykota katıldı. Ajansın Kirmanşah şehrinden yerel kaynaklardan aktardığına göre dükkanlar kepenk kapatırken Arak, Şiraz, Turez, Kazerun, Kirman ve Sistan-Belucistan‘da da vatandaşlar ve esnaf genel greve uydu.
Eylemciler, İran bankacılık para dolaşımının önlenmesi amacıyla vatandaşlardan önümüzdeki üç gün boyunca alışveriş yapmalarını da istiyor.
Grev çağrısı İran Genel Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri’nin, Ahlak Polisi Birimi’nin kapatıldığını duyurmasının ardından yapıldı. Ancak İran hükümeti bu bilgiyi net bir şekilde doğrulamadı. Gözlemciler de Muntazeri’nin duyurusunu, daha ziyade bu üç günlük genel grev çerçevesinde protestocuları yatıştırma girişimi olarak görüyor.
Şiraz Tıp Bilimleri Üniversitesi’nden öğrencilere destek
Bu arada Şiraz Tıp Bilimleri Üniversitesi’nden 209 öğretim görevlisi de yayımladıkları bildiriyle, protesto düzenleyen öğrencilere destek verdiklerini açıkladı. Açıklamada, “Tutuklanan öğrencilerin koşulsuz serbest bırakılması, disiplin kurulu kararlarının iptal edilmesi, üniformalı güvenlik güçlerinin ve polislerin kampüse girmesinin engellenmesi” talep edildi.
Tahran’daki Şehid Beheşti , Zehra ve Allame Tebatebayi üniversitelerinin öğrencileri de boykot ve grevlere destek verdilerini duyurdu.
Devrim muhafızlarından tehdit
Öte yandan DMO, emniyet güçlerinin ‘isyancılara, haydutlara ve teröristlere’ merhamet göstermeyeceğini söyledi. İran’ın yarı resmi Mehr Haber Ajansı’nın dünkü haberine göre DMO açıklamasında, ‘İran Yargı Erki’nin İsrail ajanlarına yönelik yasal ve adli soruşturma çerçevesinde aldığı kararlı tedbirlere ve İsrail istihbarat teşkilatıyla işbirliği yapma ve insan kaçırma suçlamasıyla yargılanarak idama mahkum edilen dört kişinin cezasının infaz edilmesine’ övgüde bulundu. Açıklamada, ‘bu tür adımların genellikle caydırıcı ve faillere adil ve ciddi şekilde davranılacağına dair kamuoyu güvenini artıran umut verici gelişmeler olduğu’ belirtildi. Açıklamada ayrıca son dönemde ‘sabotaj, terör ve bölücülük faaliyetlerine karışmakla’ suçlananlarla kararlı ve süratli bir şekilde ilgilenilmeye devam edilmesi genel bir talep haline geldiği ve Yargı Erki’nin de bununla ilgileneceği kaydedildi.
‘İdam cezaları infaz edilecek’
İran’ın Şark gazetesinin haberine göre ise Yargı Erki Başkanı Gulam Hüseyin Muhsini Ejei protestolarla ilgili tutuklanan bazı protestocuların yargı sürecinin kısa sürede sonuçlandığını belirtti. Ejei, bu kapsamda gösteriler sırasında “terör, cinayet, kamu düzenini bozmak” gibi suçlamalarla yargılanan kişilerin idama ya da uzun süreli hapis cezalarına mahkum edildiğini hatırlattı.
Başkan Ejei, “Bozgunculuk yapan ve devlete karşı savaşa girişen, ateşli silahlar ve soğuk silahlarla cinayet işleyen ve güvensizlik yaratan bazılarının cezaları da onaylandı ve bunlar yakında infaz edilecek” ifadelerini kullandı.
Gösteriler sırasında binlerce kişi gözaltına alınırken Yargı Erki Sözcüsü, 8 Kasım’da yaptığı açıklamada, gösteriler sırasında çıkan olaylarla bağlantılı 1024 kişi hakkında iddianame hazırlandığını duyurmuştu.
İran’da yaklaşık 3 aydır devam eden gösterilerle bağlantılı olarak şu ana kadar 6 kişi idama mahkum edildi. İdam kararlarının Yüksek Mahkeme tarafından onaylanması gerekiyordu.
