İklim değişikliği konusunda daha güçlü adımlar atılması için yıllarca kampanya yürüten Fiji gibi küçük ve savunmasız ülkeler, COP28’in nihai belgesine ilişkin hayal kırıklığına uğradı.
Pek çok kez değiştirilen Küresel Stok Sayımı metni, ada ülkeleri için, iklim değişikliğinin ülkelerinde yarattığı tahribata ilişkin anlamlı bir küresel taahhütte bulunmuyor.
Kayıp ve zararların finansmanı ve fosil yakıtlar konusunda uzlaşmaya varılmasına rağmen, iklim krizinin ön saflarında yer alanlar, nihai metnin hızla ısınan bir dünya gerçeğiyle çok az mücadele ettiğini düşünüyor.
Zirvenin açılış günü olan 30 Kasım’da, gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğinin etkilerini hafifletmelerine yardımcı olmak üzere tarihi bir kayıp ve zarar fonu kurulmuştu. İki hafta sonra, yaklaşık 200 ülkenin lideri, tüm ulusları fosil yakıtlardan uzaklaşmaya çağıran bir iklim anlaşması üzerinde mutabık kaldı.
Fotoğraf: Kamran Jebreili / AP
COP28 Başkanı Sultan Al Jaber, taahhütlere öncülük ettiği için tebrik edildi, ancak Pasifik iklim kampanyacısı ve 350.org’un iletişim müdürü Drue Slatter, Guardian‘a başarının büyük bir kısmının, uzun yıllar boyunca savunmasız uluslar için mücadele ederek zemin hazırlayan küçük ada ülkelerine ait olduğunu söylüyor. Ayrıca Pasifik’teki pek çok kampanyacı ve müzakereci anlaşmanın yeterince mesafe kat etmediğini belirtiyor.
Fiji‘deki Yasawa adalarının ilk kadın bölge temsilcisi olan Lavenia Naivalu, “Şu anda akıntıya karşı yüzüyoruz ve hayatta kalmak için elimizden geleni yapıyoruz” dedi.
Pasifik ülkelerini zirvede temsil eden iTaukei kabilesinden bir kadın yıllık iklim konferansında yükselen deniz seviyeleri ve ani sellerin ülkesindeki günlük yaşam için ‘gerçek bir tehdit olduğunu söyledi.
Sadece geçtiğimiz ay Fiji’nin orta ve doğu kesimlerinde meydana gelen iki sel felaketi toprak kaymalarına ve yolların kapanmasına neden oldu.
Rekor sayıda fosil yakıt lobicisi
Müzakerecilere çizgiyi korumaları yönünde mesajlar ileten Pasifik ada ülkeleri arasındaki dayanışmaya rağmen, fosil yakıt üreticisi bir ülke olan Birleşik Arap Emirlikleri‘nin ev sahipliği yaptığı ve rekor sayıda fosil yakıt lobicisinin katıldığı COP28 özellikle zor geçmişti.
Zirve ilerledikçe, müzakereler taahhüdün dili etrafında şiddetlenmiş; Dünyanın fosil yakıtların ‘aşamalı olarak kaldırılması‘ veya ‘aşamalı olarak azaltılması‘ için çalışıp çalışmayacağı tartışmalarının sonunda ifade, ‘geçiş‘ olarak yumuşatılmıştı.
Yakıt endüstrisine fayda sağlayan boşluklar
Slatter metinle ilgili şunları söylüyor: “Bu bizim hayatta kalmamız için yeterli değil. COP28’ye 2 bin 456 lobicinin katılması, zirvenin tehlikeye atıldığı ve nihai sonucun fosil yakıt endüstrisine fayda sağlayan boşluklar sağladığı anlamına geliyor. Bu faillerin sürece girmesine izin verdiğimiz sürece sadece aşamalı bir değişim göreceğiz, dönüştürücü bir değişim göremeyeceğiz.”
COP28’deki müzakerelerde aktif olarak yer alan Küçük Ada Devletleri İttifakı, (Aosis) iklim değişikliğinden orantısız bir şekilde etkilenen gelişmekte olan 39 küçük ada devletini koordine etmek için çok çalışsa da neredeyse trajik bir sembolik an olarak küresel envanter metnine ilişkin karar açıklandığında salonda bulunmadığını açıklamıştı.
Küresel envanter, dünyanın iklim eylemi konusundaki ilerlemesini toplu olarak değerlendirmek için her beş yılda bir gerçekleşen ve ülkelerin gelecek planlarını bilgilendirmek için nerede yetersiz kaldıklarını belirleyen bir süreç. Politika yapıcıları ve paydaşları Paris İklim Anlaşması’nın hedeflerine ulaşmak için daha güçlü taahhütlere yönlendiriyor.
Mevcut durumun ötesine taşımayan ‘boşluklar dizisi’
Metnin karara bağlanmasının ardından bir açıklama yapan Aosis, metnin pek çok iyi unsur içerdiğini ancak ihtiyaç duyulan rota düzeltmesinin henüz sağlanamadığını ifade etti:
“26’ncı paragrafta, tarafların 2025 yılına kadar emisyonlarını en üst düzeye çıkarmalarına yönelik herhangi bir taahhüt veya hatta bir davet görmüyoruz. Metin boyunca bilime atıfta bulunuyoruz, ancak daha sonra bilimin yapmamız gerektiğini söylediği şey doğrultusunda hareket etmek için ilgili eylemi gerçekleştirme konusunda bir anlaşmaya varmaktan kaçınıyoruz.”
Aosis, fosil yakıtların daha da yaygınlaşmasını destekleyecek şekilde algılanabilecek olan azaltmaya ilişkin paragraflar, fosil yakıtı destekleyen devlet teşviklerinin aşamalı olarak kaldırılmasını sağlamayan ve gezegeni mevcut durumun ötesine taşımayan ‘boşluklar dizisi’ de dahil olmak üzere endişelerini dile getirdi.
Konferansın son gününde BM Başkanı António Guterres, nihai metinde fosil yakıtların ‘aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasına’ karşı çıkanlara bir mesaj verdi: “İsteseler de istemeseler de fosil yakıtların aşamalı olarak kullanımdan kaldırılmasının kaçınılmaz olduğunu söylemek istiyorum.”
‘Eğer dünya 10 ya da 20 yıl önce çağrımıza kulak vermiş olsaydı…’
Bu arada Pasifik’te çok geç kalındı bile.
İklim değişikliğinin etkileri, temel insan haklarını tehlikeye atan kasırgalar, kuraklıklar ve yükselen deniz seviyeleri ile şu anda yaşanıyor.
Aosis yaptığı açıklamada, “Adalarımıza bu sürecin bizi başarısızlığa uğrattığı mesajıyla dönmeyi göze alamayız” dedi.
Pasifik Adaları Forumu Genel Sekreteri Henry Puna da “Eğer dünya 10 ya da 20 yıl önce çağrımıza kulak vermiş olsaydı, evlerimizi, atalarımızdan kalan topraklarımızı ve bildiğimiz yaşam biçimimizi terk etmemizi gerektiren senaryoları düşündüğümüz bu durumda olmazdık” diye konuştu.
Pasifik Kiliseler Konferansı genel sekreteri ve iklim adaletinin güçlü bir savunucusu olan James Bhagwan, COP28’de müzakerecilere ve aktivistlere destek vermek üzere sahadaydı. Şimdi Pasifik dostlarına destek vermenin önemli olduğunu söyledi.
Bhagwan, Avustralya çevre bakanı Chris Bowen ile kasım ayında Canberra‘da yaptığı görüşmeyi anarak şunları söyledi:
Avustralya’nın geçiş sürecinde üzerinde çalıştığı bazı projeleri duymak güzel ancak fosil yakıtlardan tamamen vazgeçemeyecekleri yönündeki son açıklama, özellikle de Pasifik ile birlikte COP31’e ev sahipliği yapma arzusu göz önüne alındığında endişe verici.”
Bhagwan politikacılara ‘tüm gezegen ve Pasifik halkı uğruna siyasi geleceklerini feda etmeye hazır olmaları’ çağrısında bulundu.
