Kısa süreli ateşkesin Aralık ayı başında sona ermesinin ardından Gazze’deki çatışmalar devam ediyor. Çatışma, Orta Doğu’nun enerji güvenliğini ön plana çıkarmış ve Doğu Akdeniz’deki yeni ve mevcut doğal gaz gelişmelerinin karşı karşıya olduğu risklere ilişkin incelemeleri artırmıştır.
İsrail’in Tamar gaz sahasının geçici olarak kapatılması gibi ilk aksaklıklar geçti ancak riskler devam ediyor ve aslında mevcut çatışmanın öncesinde de devam ediyor.
Crystol Energy’nin CEO’su Carole Nakhle, Gas Outlook’a yaptığı açıklamada, “Herhangi bir yatırımcının, dünyanın bu bölümünü karakterize eden ve öngörülebilir gelecekte de böyle olmaya devam edecek olan artan güvenlik riskini dikkate almaması saflık olurdu” dedi. “Elbette Gazze’deki son çatışma, durumun ne kadar kırılgan olduğuna ilişkin riski ve farkındalığı artırdı ancak bu risk hiçbir zaman dağılmadı.”
Tamar’ın yanı sıra İsrail gazını Mısır’a taşıyan EMG boru hattında da operasyonlar aksadı.
Müdür Siamak Adibi, “Mısır, 9 Ekim’den 14 Kasım’a kadar İsrail gaz hacminde bir kayıp yaşadı ve bu da İsrail’den Mısır’a yapılan ihracatın Eylül ayındaki 868 MMscf/gün’den Ekim ayında yaklaşık 200 MMscf/gün’e düşmesine neden oldu” dedi. Facts Global Energy danışmanı ve Ortadoğu gaz başkanı Gas Outlook’a şunları söyledi:
Chevron, Kasım ortasında Tamar’daki faaliyetlerine ve EMG boru hattı aracılığıyla Mısır’a gaz tedarikine yeniden başladı. Ancak IGM Energy emtia analisti Douglas McDonald, Gas Outlook’a yaptığı açıklamada, boru hattındaki hizmetin kesintiye uğramasının, “yurt içi gaz talebinin zirve yaptığı dönemde yaz aylarında durdurulan Mısır LNG ihracatının yeniden başlamasını geciktirme etkisi yarattı” dedi. .
McDonald, “Böyle bir etki nispeten kısa ömürlü olsa da, İsrail’in bir tedarik ortağı olarak güvenilirliğine ilişkin endişeler muhtemelen devam edecek” dedi. “Aslında Ürdünlü yetkililer, İsrail gaz akışına (daha pahalı) alternatifler konusunda Körfez’deki potansiyel ortaklarla konuşuyor.”
Bölgesel taahhüt
Risklere rağmen Chevron’un da aralarında bulunduğu şirketler bölgeye bağlılıklarını sürdürüyor. Nitekim Aralık ayı başlarında Chevron’un Kıbrıs hükümetiyle Afrodit gaz sahasının geliştirilmesi konusunda anlaşmaya vardığı ortaya çıktı. Anlaşmanın ayrıntıları açıklanmadı ancak Kıbrıs Enerji Bakanlığı kısa bir açıklama yaparak Chevron’dan “tarafların sahanın daha geniş kapsamlı kullanımıyla ilgili uyumunu doğrulayan” bir mektup aldığını söyledi.
Chevron başlangıçta gazın Afrodit’ten Mısır’a bir boru hattı aracılığıyla taşınmasını önermişti, oysa Kıbrıs hükümeti gazın yüzen bir üretim tesisinde işlenmesini tercih etmişti. Ancak şu anda bir uzlaşmaya varıldı.
Adibi, “Revize edilen kalkınma planı üzerinde anlaşmaya vardılar” dedi. “Revize edilen planda FPSO olmayacak ve gazı işlenmek üzere doğrudan Mısır’a gönderiyorlar. Mısır’ın gaz işleme kapasitesini gereğinden az kullandığı ve yeni planın Kıbrıs’a yatırım ve zaman kazandıracağı düşünüldüğünde, bu ekonomik açıdan mantıklıdır. Bu muhtemelen en ekonomik çözümdür ve diğer alternatifler ya teknik açıdan karmaşıktır ya da çok daha yüksek maliyetlere sahip olacaktır.”
Doğu Akdeniz Gazı’nın yakın geleceği
Doğu Akdeniz’de daha fazla araştırma yapılmasına yönelik çabalar da, en azından ilgili risk seviyelerine toleranslı şirketler arasında devam ediyor.
McDonald, “Ulusal sınır çatışmaları ve dini/siyasi kaygılar, yalnızca sağlıklı risk iştahına sahip şirketlerin bu yetki alanlarına girmesi anlamına geliyor” dedi. “Açıkçası, çatışmalar nadiren yatırıma elverişli fırsatlar yaratır, ancak Lübnan ile İsrail arasındaki sınırın çizilmesine ilişkin (ABD’nin aracılık ettiği ve garanti ettiği) yakın zamanda yapılan bir anlaşma olumlu bir adımdır. Bu ve belki de QatarEnergy’nin varlığının sunduğu güven, Beyrut’un yıllar süren gecikmelerden sonra çatışmanın patlak vermesinden hemen önce son lisanslama turlarını tamamlamak için ihtiyaç duyduğu istikrarı sağladı.”
McDonald ayrıca, çatışmanın başlamasından sadece iki hafta sonra İsrail’in dördüncü lisans turunda ödülleri duyurmasının da dikkate değer olduğuna dikkat çekti.
Ancak çatışmanın bölgedeki enerji projelerinde daha fazla gecikmeye yol açması ihtimali sürüyor.
Adibi, “Mevcut savaş nedeniyle bölgedeki genel aşağı ve yukarı havza faaliyetlerinde bazı gecikmeler olabilir” dedi. “Örneğin İsrail’de Aşdod’dan Aşkelon ve Nitzana’ya uzanan boru hatlarının inşaatı savaş nedeniyle beklemede. Bu boru hatları Mısır’a gaz ihracatını artırmak için hayati önem taşıyor. Leviathan’ın 2B Aşaması için FID daha fazla gecikmeyle karşı karşıya kalabilir. Bölgedeki yeni arama ruhsatları, arama kuyularının açılmasında biraz gecikmeyle karşı karşıya kalabilir, ancak bunlar geçici duraklamalardır ve İsrail ve Kıbrıs’ta gaz gelişimine ilişkin uzun vadeli beklentileri önemli ölçüde etkilemeyecektir.”
Adibi, çatışmanın operasyonel maliyetleri de artırabileceğini ve bölgedeki birleşme ve satın almaların hızını etkileyebileceğini de sözlerine ekledi.
Nakhle ayrıca artan maliyetlerin, en azından doğrudan etkilenen ülkelerde, çatışmanın potansiyel bir etkisi olduğunu belirtti.
Nakhle, “Özellikle güvenlik riski bölgede yeni değil” dedi. “Çatışmanın, çatışmadan doğrudan etkilenen ülkeler dışındaki ülkeler için büyük bir gerilemeye neden olduğunu görmüyorum. Doğrudan etkilenenler için verilecek basit cevap, yatırım planlarını olumsuz yönde etkileyebilecek yüksek güvenlik riskidir; önemli miktarda sermaye taahhüt etme kararlarını erteler, iş yapma maliyetini artırır ve bu da projenin değerini azaltır, uluslararası sermayenin çekiciliğini azaltır” diye ekledi.
Nakhle, uzun vadede bölgedeki istikrarsızlığı enerji gelişiminin önünde önemli bir engel olarak görüyor.
“Doğu Akdeniz bölgesinin gaz potansiyelini tam anlamıyla kullanabilmesi için komşu ülkeler arasında işbirliğine ihtiyaç var” dedi. “Bölge siyasi olarak parçalanmış kaldığı sürece birçok ihracat rotası konsept aşamasının ötesine geçemeyecek.”
