BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide’nin dün müzakerecilere verdiği 9 sayfalık belge, bugün güneyde yayınlanan gazetelerin 60 Garanti sisteminin değiştirileceği vurgusuyla manşetlerinde yer buldu.
TAK’ın gazetelerden yaptığı çevirilere göre, Politis “60 Sistemini Değiştirmeye Gidiyoruz… Eide’nin Güvenlik ile İlgili 9 Sayfalık Belgesi” başlıklı haberinde, Eide’nin Güvenlik ve Garantiler başlığını oluşturan unsurların genel kaydını yaptığı ve dün taraflara (müzakerecileri aracılığıyla) ilettiği 9 sayfalık belgesinin aslında Crans-Montana’daki görüşmelerin “pusulası olacağını” yazdı.
Habere göre Eide, “1960 Garanti Sistemi’nin değişmesi gerektiği tezinin genel kabul gördüğü” belgede güvenliği; iç güvenlik (polis), dış güvenlik ve çözümün uygulanma garantisi olarak ayırdı ve Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Kocias’ın Türkiye-Yunanistan-Kıbrıs Dostluk Paktı ile ilgili önerisine de yer verdi ancak askerin çekilme zamanı ve boyutu, güvenlik mekanizmaları ve çözümün uygulanmasının güvenceye alınması konularını (Crans-Montana’da) görüşülmek üzere açık bıraktı.Gazete edindiği bilgilere dayandırdığı ve iç sayfasında “Yeni Çerçeve İsteniyor” başlığı altında detaylandırdığı haberinde, Kıbrıs Cumhuriyeti ve garantörler tarafından kabul edilen; mevcut 1960 Garanti Sistemi’nin felsefesinin eski (modası geçmiş) olduğu ve bugünkü olgulara uydurulması gerektiği tezinin de yer aldığına işaret etti.
Gazeteye göre taslak nitelikli belgede, bu başlıkta sağlanacak ilerlemenin önemine vurgu yapılarak kaydedilecek ilerlemenin, kapsamlı anlaşmaya varılmasını ve düzenlenecek ayrı referandumlarda kabul edilmesini önemli ölçüde etkileyeceğine işaret ediliyor. Yine, güvenlik için yeni düzenlemelerin uluslararası hukuk tarafından kapsanması ve AB üyesi ülke sıfatına uygun olması gerektiği gibi bazı ortak ilkelerden söz ediyor.Belgede, müzakere çerçevesine atıf yapılsa da tarafların, Garantilerde ilerlemeden söz edilebilmesi için ortak cevaplar bulmaları gereken sorularının kaydedilmesi ve listelenmesi üzerinde duruluyor. Eide’nin (iç güvenlik, dış güvenlik, Anayasa’ya riayet edilmesi, çözümün uygulanmasının denetlenmesi) dört ayağa ayırdığı bu soruların, teknokratların Mont Pelerin 3’te yaptığı çalışmadan ortaya çıktığı kaydedildi. Tarafların her birinin sunduğu; Türk askerinin çekilme zamanı, boyutu ve çözümün uygulanmasını güvenceye alacak mekanizma gibi bir dizi konu da belgede ayrı bir ek olarak yer aldı.
KOCİAS’IN DOSTLUK PAKTI ÖNERİSİNE DE ATIF YAPILDI
Gazete belgede BM’den köprü kurucu öneri veya teklif bulunmadığını ancak taraflarca sunulan önerilerin kaydedildiğini ve Kocias’ın Türkiye-Yunanistan-Kıbrıs Dostluk Paktı önerisine somut atıf yapıldığını belirtti. Rum tarafının, Eide’nin taslak belgesiyle ilgili yorumlarını bu sabaha kadar BM’ye iletmesi beklendiğine işaret edilen haberde (Rum tarafının) bu yorumların konferansın toplanmasını engelleyebilecek nitelikte olmadığı bilgisine yer verildi.
“ZÜRİH GARANTİLERİ GÜNDEM DIŞI”
Alithia “Zürih Garantileri Gündem Dışı… Eide Belgesi Yeniden Birleşmiş Kıbrıs’ın Yeni Güvenlik Sisteminden Söz Ediyor… Güvenlik ve Garantiler Başlığında İlerlemenin Kapsamlı Çözüm Başarılmasının Anahtarı Olacağı BM Tarafından Açıkça Kabul Ediliyor” başlık ve spotlarını kullandı ve “Bizim adımıza Başpiskopos Makarios’un imzaladığı mevcut 1960 Güvenlik ve Garanti Antlaşması Eide belgesi temelinde tarih oldu” yorumunu yaptı.
Gazete Eide’nin taslak belgesinde, “mevcut 1960 sisteminin yerine birleşik Kıbrıs için yeni bir güvenlik sistemi inşa edilmesine atıf yapıldığına ve Güvenlik ve Garantiler başlığında ilerlemenin, Kıbrıs sorununa kapsamlı çözüm bulunmasının anahtarı olacağının açıkça kabul edildiğine” dikkat çekti.
“TATMİN EDİCİ İLERLEME ADDEDİLMESİ İÇİN BÜTÜN TARAFLARCA KABUL EDİLECEK CEVAPLAR VERİLMELİ”
Habere göre Güvenlik ve Garantiler’de ortak kabul görecek bir sonuca varılması için Crans Montana’daki görüşmelere kılavuzluk edecek bir çerçeve ortaya koymayı hedefleyen belgeye (Mont Pelerin 3’te teknokratların, Güvenlik ve Garantilerin çeşitli yönleriyle ilgili) ortaya koyduğu sorular ayrı belge olarak eklendi.
Gazete Crans Montana’daki görüşmelerde bu sorulara “tatmin edici ilerleme addedilmesi için bütün taraflarca kabul edilecek cevaplar verilmesi gerektiğini yazdı “yani Türkiye gelir de bu sorulardan bazılarına cevap verildi derse bu tatmin edici ilerleme addedilmeyecek” ifadesini kullandı.
Gazete edindiği bilgiye dayanarak Eide belgesinde 12 Ocak 2017 belgesinden; bir tarafın güvenliği öteki tarafın aleyhine olmamalı ve 11 Şubat 2014 Ortak Açıklaması’ndan da bütün başlıkların çapraz müzakeresine atıf yapıldığını yazdı.
“İNGİLİZ PARMAĞI”
Fileleftheros ise “Tuzaklı Belge… Eide Birçok İhtilaflı Nokta ve İngiliz Parmağı Bulunan 9 Sayfalık Metin Sundu… Çözümü Uygulama Antlaşması’na Üç Garantör ve Birleşik Kıbrıs İmza Atacak” başlıklı haberinde Eide’nin hazırlayıp dün taraflara sunduğu belgede “birçok tuzak gizlendiğini” savundu.
Gazete 1960 Güvenlik ve Garanti Sistemi’nin yerine geçecek olması nedeniyle çok önemli addedildiğine” vurgu yaptığı, yeniden birleşmiş Kıbrıs için yeni bir güvenlik sistemi inşa edilmesi ana ilkesinin arkasında Rum yönetimini kaygılandıran bir çeşitli unsurlar bulunduğunu yazdı, şu vurguyu yaptı:
“Lefkoşa’yı kaygılandırıyor görünen –ve Mavroyannis’in dünkü bilgilendirme temasları sırasında partiler tarafından da vurgulanan- şey, çözümün uygulanması antlaşması ile ilgilidir. Diplomatik ve siyasi kaynaklardan öğrendiğimize göre bu, Norveçli diplomat ile istişareden sonra ortaya çıkan Londra’nın önerisidir. Eide’nin belgesinde ifade edildiği üzere çözümün Uygulama Antlaşması’nı üç garantör güç –Türkiye, Yunanistan, İngiltere- Birleşik Kıbrıs ile imzalayacak. Edindiğimiz bilgiye göre Kıbrıs Rum tarafı bu noktaya şerh koymak niyetindedir, keza bu noktada Kıbrıs Cumhuriyeti ortadan kalkıyor.”
“YENİ BİR GÜVENLİK SİSTEMİ”
Haravgi ise haberine “Dört Bacaklı Kılavuz Belge” başlığını attı.
Gazeteye göre Eide’nın dün taraflara sunduğu ortak metin taslağı yeni bir güvenlik sistemi öngörüyor. “Crans Montana’da güvenlik ve garantiler için müzakereler kılavuzu” adlı belge Kıbrıs’la ilgili yeni Konferans’ın devamında tartışmalarda iki tarafça kılavuz olarak kabul edilecek. Elde edilen bilgilere göre metinde Eide’nin ya da herhangi bir başka üçüncü tarafın önerisi ya da düşüncesi yok. Belgeye bir de belgenin bir parçası olamayan ve teknokratların Mont Pelerin’de tartıştıkları temelde her bir tarafın tezinin yer aldığı ek eşlik ediyor.
