Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından yayımlanan son rapora göre, zorla yerinden edilen insan sayısı dünya genelinde 110 milyona yaklaşarak rekor seviyelere ulaştı. Türkiye ise en çok sığınmacıya ev sahipliği yapan ülke konumunu sürdürüyor.
Euronews Türkçe‘nin aktardığına göre rakamlar, yerinde edilmelerin sayısında ciddi ve büyük bir artış olduğuna işaret ediyor.
UNHCR; Ukrayna savaşı, Afganistan‘dan kaçanlar, Suriye‘de yaşananlar ve Sudan‘daki çatışmalar gibi gelişmelerin toplam sayıyı daha önce eşi görülmemiş bir düzeye çıkardığını belirtti.
Rapora göre Türkiye’deki sığınmacı sayısı 2022 sonunda yüzde 5 azalmış olsa da dünyada hala en fazla sığınmacıya ev sahipliği yapan ülke olmaya devam ediyor.
UNHCR, en önemli yıllık raporu olan ‘Zorla Yerinden Edilmede Küresel Eğilimler‘ çalışmasında, geçen yılın sonu itibari ile 108,4 milyon kişinin yerinden edildiğini tespit etti.
Sayı, 2021 yılının sonundan bu yana da 19,1 milyon kişi daha arttı. Bu da kayıtların tutulmaya başlandığı 1975’ten bu yana şimdiye kadarki en büyük artış. O zamandan bu yana, Sudan’daki çatışmanın patlak vermesi daha fazla insanın yaşadığı yerden ayrılmasını tetikledi ve bu da küresel toplamı mayıs ayına kadar tahmini olarak 110 milyona çıkardı.
Fotoğraf: UNHCR
İklim krizi önemli rol oynadı
UNHCR başkanı Filippo Grandi Cenevre‘de düzenlediği basın toplantısında, iklim krizinin diğer krizler üzerinde çarpan etkisi yarattığına ve yerinden edilme ile göç üzerinde önemli bir rolü olduğuna işaret etti.
Grandi, “Çatışma, zulüm, ayrımcılık, şiddet ve özellikle de iklim değişikliği nedeniyle yer değiştirmek zorunda kalan 110 milyon insanımız var. Bu, dünyamızın gidişatı hakkında oldukça alarm verici bir durum” ifadelerini kullandı.
Artma ihtimali olan sayılar
2022 yılı küresel toplamının 35,3 milyonluk kısmını yurt dışına kaçan mülteciler oluşturdu. 62,5 milyonluk kısmı ise ülke içinde yerlerinden edilenlerden oluşuyor.
Çoğu Venezuelalı olmak üzere uluslararası korumaya ihtiyaç duyan sığınmacı sayısı 5,4 milyon oldu.
Fotoğraf: Euro-Med Human Rights Monitor
Liderlere mesaj
Grandi, “Korkarım bu rakamlar daha da artmaya devam edecek ve hemen hemen her yerde, özellikle mülteciler söz konusu olduğunda, daha düşmanca bir ortam ile karşılaşacağız” dedi ve dünya liderlerine çağrıda bulundu:
“Liderlik, kamuoyunu uluslararası korumayı hak eden insanlar olduğuna ikna etmektir.”
UNHCR, mültecilerin yaklaşık yüzde 76’sının düşük ve orta gelirli ülkelere kaçtığını, yüzde 70’inin ise komşu ülkelerde kaldığını kaydetti.
Kapı ‘açık kalmalı’
Konuşmasında özel olarak bazı ülkelere değinen Grandi, İngiltere‘nin Ruandalı sığınmacıları geri gönderme planının “iyi bir fikir olmadığını” söylerken ABD‘deki vaziyetin daha da karmaşık olduğunu söyledi ve ekledi:
“Amerika Birleşik Devletleri’nde ilticaya erişimin büyük ölçüde engellenmesinden endişe duyuyoruz”.
ABD’de artık daha katı olan yeni kurallar uyarınca, sığınmacılar bir akıllı telefon uygulaması veya belirli ülkelerde kurulan merkezler aracılığıyla yetkililerle görüşme randevusu ayarlamaları gerekiyor. Süreç için gerekli olan prosedürler ve bürokrasi önemli ölçüde arttırılmış durumda.
Fotoğraf: Human Rights Watch
‘AB’nin adımlarından memnunuz’
Grandi, Avrupa Birliği‘nin iltica ve göç anlaşmasına yönelik adımlarını ise memnuniyetle karşıladığını ifade ederek, kıtanın konuyla ilgili gerilimleri dengelemek için iyi bir girişim içerisinde olduğunu ve bu nedenle sığınmacılar için “nispeten adil” bir bölge olduğunu söyledi.
Göçmen girişlerini azaltma baskısı altındaki AB hükümetleri, geçen hafta göçmenlerin “güvenli” kabul edilen menşe ülkelerine veya geçiş ülkelerine dönüşlerini hızlandıracak adımlar üzerinde anlaştılar.
Grandi başta AB, ABD ve İngiltere olmak üzere her yerde sığınma kapılarının açık kalması gerektiğini belirtti ve “İnsanlar kendilerini güvende hissettikleri yerde sığınma talebinde bulunabilmelidirler. Sığınmacılar hapse atılmamalı. Sığınma istemek suç değil” dedi.
Sudan korkuları
Grandi, UNHCR’nin bu yıl mali açıdan iyi durumda olmadığını da söyleyerek, yerinden edilmenin nedenlerini ve etkilerini hafifletmek için acil küresel eylem çağrısında bulundu.
Örneğin rapora göre UNHCR’nin Sudan krizine yönelik bütçe başvurularının yalnızca yüzde 16’sı finanse edildi ve mültecilere ev sahipliği yapan diğer ülkeler için yaptığı başvuruların da sadece yüzde 13’ü finansman buldu.
Nisan ortasında taraflar arasında çatışmaların tekrar başlamasından bu yana yaklaşık 467 bin kişi Sudan’ı terk etti ve 1,4 milyondan fazla kişi de ülke içinde yer değiştirmek zorunda kaldı.
Fotoğraf: Giovanni Culmone / Euro-Med Human Rights Monitor
Suriye ve Ukrayna
2022’nin sonunda 6,5 milyon Suriyeli mülteci olduğu belirtildi ve bunun 3,5 milyonunun komşu Türkiye’de yaşadığı not düşüldü.
Şubat 2022’de başlayan Rus işgali ise II. Dünya Savaşı‘ndan bu yana en hızlı mülteci çıkışını tetikledi. Bugün dünya genelinde 5,7 milyon Ukraynalı mülteci bulunuyor.
Dönüş yapanlar da var
Geçen yıl 339 binden fazla mülteci çıkış yaptıkları 38 ülkeye geri dönerken, ülke içinde yerinden edilmiş 5,7 milyon insan da evlerine geri dönebildi. Türkiye’deki nüfusun 2021 sonuna göre yüzde 5 (191 bin kişi) azalarak 3,6 milyona indiği tahmin ediliyor.
Rapora göre en çok mülteci barındıran ülkeler şöyle:
3,6 milyon ile Türkiye. Onu 3,4 milyon ile İran izliyor. Ardından 2,5 milyon kişi ile Kolombiya ve 2,1 milyon kişi ile Almanya dördüncü sırada. Beşinci sırada da 1,7 milyon sığınmacı ile Pakistan yer alıyor.
