Birleşmiş Milletler AIDS programı UNAIDS’in raporuna göre, 2023 yılında dünya genelinde her dakika bir kişi bu hastalıkla bağlantılı nedenlerden yaşamını yitirdi. Rapor, Almanya’nın Münih kentinde 10 binden fazla kişinin katılımıyla yapılan ve beş gün sürecek dünyanın en büyük HIV/AIDS konferansının açılışında yayımlandı.
UNAIDS direktörü Winnie Byanyima raporun tanıtımında, dünya liderlerinin AIDS’i 2030 yılına kadar bitirme sözü verdiğini hatırlatarak bunun hâlâ mümkün olduğunu söyledi, ancak zamanın daraldığını hatırlattı.
Resmi veriler 2023’te 1,3 milyon kişinin AIDS’e yol açan HI virüsünü (HIV) kaptığını gösteriyor. Bu, üç yıl önce 2025 için konan 370 bin vaka hedefinin üç katından fazla. Vaka sayılarının yanı sıra ölümler de henüz hedeflenenin üzerinde. Antiretroviral ilaçlar ve diğer tedavilerin yardımıyla 2010’da 1,3 milyon olan ölüm sayısı 2023’te 630 bine gerilese de bu, 2025 hedefi olan 250 binin uzağında.
Geçen yıl 30,7 milyon kişi antiretroviral ilaç aldı. AIDS kaynaklı ölümler ise hastalığın en yaygın olduğu 2004’e kıyasla yüzde 69 azaldı.
Ayrımcılık tedaviye erişimi zorlaştırıyor
Rapora göre kaydedilen ilerlemeye rağmen HIV ile yaşamlarını sürdürmek zorunda kalan 40 milyon kişinin dörtte biri, hayat kurtarıcı tedaviye erişimden yoksun. Özellikle Sahra Altı Afrika ülkelerinde ilaç temin edebilmek güç. Seks işçileri ve trans bireyler başta olmak üzere savunmasız ve risk altındaki gruplara yönelik ayrımcı uygulamaların tedaviye erişimi güçleştirdiğine dikkat çekilen raporda, HIV’le mücadelede ancak kadınlar ve dışlanmış gruplara yönelik ayrımcı uygulamalara son verilirse başarıya ulaşılabileceği kaydedildi.
UNAIDS direktörü Byanyima, “HIV salgınını tetikleyen eşitsizlikler yeterince ele alınmıyor” dedi. UNAIDS’e göre bir diğer önemli sorun da fon yetersizliği. Kurum geçen yıl 19,5 milyar dolar kaynağa sahipti. Bunun kapsamlı bir mücadele için gereken tutardan 9,5 milyar dolar eksik olduğu belirtiliyor.
Öte yandan doğu ve güney Afrika hem en çok etkilenen hem de en fazla ilerleme kaydedilen bölge oldu. Geçen yıl buradan bildirilen yeni vaka sayısı, 2010’a göre yüzde 59 oranında azalarak 450 bine geriledi. Vakaların ağırlığını ise genç kadınlar oluşturdu.
Winnie Byanyima konuşmasında ABD’li ilaç üreticisi Gilead’ı yılda sadece iki enjeksiyon gerektiren yeni ilacının jenerik üretimine izin vermeye çağırdı. Böylece fiyatı on binlerce dolar olması beklenen yeni tedaviye 100 dolardan daha azıyla erişilebilmesi hedefleniyor. İlaç endüstrisinde jenerik veya eşdeğer ilaç, piyasadaki diğer firmaların orijinal olanla aynı özelliklere sahip ürünler üretmesi anlamına geliyor. Bunun için patent izni verilmesi şart.
AIDS 43 yıl önce tespit edilen ilk vakadan bu yana dünya çapında 42 milyon kişinin hayatına mâl oldu.
