Ayhan Hikmet’i kim, neden öldürdü?

Türkiye’nin Kıbrıs’a atadığı vali Metin Feyzioğlu, dün kişisel instagram hesabından yaptığı paylaşımla, Türk Mukamevet Teşkilatı ve Türkiye’nin Kıbrıs’taki askeri kanadı tarafından öldürülen avukat Ayhan Hikmet’in mezarını ziyaret ederek, tarih bilgisinden yoksun bir anlatıyla Hikmet’i Kıbrıslırumların öldürdüğünü söyledi. Peki Ayhan Hikmet’i gerçekte kim, ne amaçla öldürdü?

Cumhuriyet Gazetesi sahibi ve yazarları, avukat Ahmet Muzaffer Gürkan ile Ayhan Mustafa Hikmet, 23 Nisan 1962 gecesi Türk Mukavemet Teşkilatı tarafından katledilmişti. Lefkoşa’da öldürülen Avukat Ayhan Hikmet ve Ahmet Muzaffer Gürkan, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yaşamasını destekleyen iki Kıbrıslıtürktü.

Hikmet ve Gürkan, 24 ve 25 Mart 1962 tarihlerinde Lefkoşa’daki Bayraktar ve Ömeriye camilerine konan bombaların faillerini açıklayacaklarını gazetelerinde duyurdukları gün öldürülmüştü.

Katledilişlerinin üzerinden 58 yıl geçmesine rağmen, cinayetlerin failleri “henüz bulunmadı”.

Avukatları ölüme götüren manşet neydi?

Ahmet Muzaffer Gürkan ile Ayhan Mustafa Hikmet’i ölüme götüren olay, 24 ve 25 Mart 1962 tarihlerinde Lefkoşa’nın Bayraktar ve Ömeriye camilerine konan bombaların faillerini açıklayacaklarını, gazetelerindeki manşet haberle duyurdukları gün oldu.

İki caminin bombalanması Kıbrıslıtürk toplumu içerisinde infiale neden olmuştu. Nitekim camileri bombalama olayı önceleri Kıbrıslıtürkler arasında fanatik milliyetçi Kıbrıslırumlar tarafından gerçekleştirildiği propaganda edilmiş, Türkiye kamuoyundaki genel kanı da camilerin fanatik Kıbrıslırum ve Yunanların iş birliğinde illegal örgüt adresi sayılan EOKA tarafından yapılmış olduğu yönünde genel kabul görmüştü.

Bombalamadan bir ay sonra, 23 Nisan 1962 tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nde camiye bombaları yerleştirenlerin Kıbrıslıtürk fanatikler olduğuna dair manşetten bir haber yayımlandı. Haftalık Cumhuriyet Gazetesi’ndeki manşetten yayınlanan haberde, camilerin bombalanması olayının sorumlusu olarak TMT işaret ediliyordu. Söz konusu gazeteyi çıkaranlardan iki avukat Ahmet Muzaffer Gürkan ile Ayhan Mustafa Hikmet, bombaları yerleştirenleri bildiklerini, olay hakkında bilgi sahibi olanların ortaya çıkarak itirafta bulunmalarını isteyen bir haber yapmıştı.

Cumhuriyet Gazetesi ayrıca bomba olayının iç yüzünü ve gerçek sorumlularını da yakında açıklayacağını duyurmuştu.

Cinayetlerin yaşandığı gece, bir mekânda bulunan Gürkan ve Hikmet, buradan ayrılırken takip altına alındı. Hikmet mekândan doğruca evine gitti, burada ailecek misafirleriyle oturduktan sonra uyudular. Gürkan akşam yemeğini aldıktan sonra arabasıyla Lefkoşa’nın dış mahallelerinden olan Küçük Kaymaklı’da, Kaymaklı Yolu Sokak üzerinde bulunan evine gitti.

Cinayetlerin ilki Gürkan’ın evinde gerçekleşti. İşinden yemeğini alıp evine dönmüş olan Gürkan, gece 8.30 civarında, evinin garajında pusu kurmuş olan saldırganlar tarafından park hâlindeki arabasında vurularak öldürüldü. Ersan Berksel, Sevapları ve Günahları ile TMT kitabında isim vermeden cinayet eylemini gerçekleştiren bir TMT mensubu ile görüşmesini aktarır:

Biz önceden evinin olduğu mahalleye gidip, evin karşısındaki ekinler içerisinde saklandık. Üç kişi idik. İkimiz ateş edecek, üçüncü kişi gözcülük edecekti. Arabası ile gelip garaja girince, ikimiz garaja koştuk. Arabasından çıkmadan arkadaşım stenle, ben de tabanca ile ateş ettim. Sonra hızla oradan uzaklaştık.

Bu sırada evde bulunan karısı, silah seslerini duydu; ancak kapı sesi sandı. Sabah saat 04.00’te cinayeti fark edip polise bildirdi.

İkinci cinayet, henüz Gürkan’ın öldürüldüğü fark edilmeden, 01.45’te Hikmet’in Yenicami mahallesinde, Karababa Sokak’ta yer alan evinde gerçekleşti. Berksel’in aktardığına göre, Gürkan’ı öldürenler ile Hikmet’i öldürmek üzere görevlendirilmiş olanlar, Gürkan cinayetinden sonra Lefkoşa Surlariçi’nde Enver’in Kahvesi’nde buluştular. Burada biraz zaman geçirdikten sonra geceyarısı Ayhan Hikmet’in evinin olduğu sokağa gittiler. Ekip toplamda altı kişiden oluşmaktaydı.

Dışarıdaki bir gözcünün yardımcı olduğu iki maskeli saldırgan, Hikmet’in evine açık bulunan yatak odası penceresinden girdi. Bu sırada, ekibin diğer üyeleri dışarıda sokağın telefon kablosunu kesti.

Berksel’e göre ekibin dışarıdaki dört üyesinin tamamı cinayet anında dışarıda gözcülük yapmaktaydı. Hikmet, bu sırada eşiyle beraber yatakta uyumaktaydı, çocukları diğer bir odada uykudaydı. Saldırganlar yatağa gittikçe yaklaşarak Hikmet’e dört el ateş etti. Eşi yatakta bu saldırıya tanık olduktan sonra, saldırganların kaçmasının ardından telefonla doktor çağırmaya çalıştı; ancak telefon hatlarının kesik olmasından dolayı çağıramadı. Bunun hemen ardından Hikmet, eşinin kolları arasında öldü.

Soruşturma ve faillere dair iddialar

Ahmet Muzaffer Gürkan cinayetinde fail olduğu suçlamasıyla aslen Yalyalı olup Lefkoşa’da ikamet eden Kemal Mustafa Ahıskal 24 Nisan 1962 tarihinde tutuklandı ve üç gün boyunca tutuklu kalması yönünde mahkeme karar verdi. 1 Mayıs 1962 tarihinde, Lefkoşa Kaza Mahkemesi Ahıskal’ın suçsuz olduğuna kanaat getirerek serbest bırakılmasını emretti.

Cinayetlerin Türk Mukavemet Teşkilatı tarafından gerçekleştirildiğine dair iddialar ve teşkilat mensuplarının söylemleri bulunmaktadır. Siyaset bilimci Niyazi Kızılyürek’e göre, bunlar “sağlam iddialar ve veriler” oluşturmaktadır. Akademisyen Erol Kaymak, akademik bir yayınında Hikmet ve Gürkan’ın “Denktaş’ın çizgisindeki düzensiz bir askerî kuvvetin işlediği siyasi bir suikaste kurban gittiklerine dair yaygın bir düşünce” olduğunu belirtmiştir.

28 Nisan 1962 tarihinde Ahmet Muzaffer Gürkan’ın kardeşi Necla Gürkan, cinayetlerden Dr. Fazıl Küçük, Rauf Denktaş ve taraftarlarının sorumlu olduğuna dair bir basın açıklamasında bulundu. Bu yöndeki iddialar Küçük, Denktaş ve Kıbrıs Türk liderliği tarafından kabul edilmedi. 30 Nisan 1962’de Türk Cemaat Meclisi Başkanlığı yayımladığı basın bülteninde “iki Türk gazetecinin öldürülmesinden Rumların mesul olduğu”nu yazdı. Ayhan Hikmet’in kardeşi Aydın Hikmet’in olayla ilgili yorumu aşağıdaki gibidir:

“Ayhan Hikmet, Kıbrıs Türk Kurumlar Federasyonu’nda da önemli etkili görevler yaptı. Faiz Kaymak’la birlikteydi. Kıbrıs Türk toplumunda liderlik hesaplaşmasında Faiz Kaymak’la hareket etti. Hatta Dr. Küçük ve Rauf Denktaş, yanlarına Osman Örek’ten önce Ayhan Hikmet’i almak istediler. Ancak Ayhan Hikmet, onlarla olmadı. Cumhuriyet döneminde de muhalefeti tercih etti. Tehdit ediliyordu. Ayhan Hikmet ve Muzaffer Gürkan’ın Rumlar tarafından öldürüldüğünü yaymaya da çalışırlar. Buna kimse inanmaz. Ayhan Hikmet ve Muzaffer Gürkan’ı Rumlar öldürmüş olsaydı bugün hala saldıranlar saldırmazdı.”

Denktaş tarafından cinayeti Yorgacis’in adamlarının işlediğinin ifade edilmesi üzerine, o dönem TMT’de görev yapmakta olan Arif Hasan Tahsin, 1998’de Avrupa gazetesinde “O zaman, o günlerde TMT’de görev yapan birçok kimse ile yakınları, yani yüzlerce insan, bini aşkın kimse bu iki avukatın, güvenilir bir TMT liderinin, güvenilir TMT mensuplarına verdiği emirle öldürüldüklerini bilmektedir. Bunlardan Yorgacis’in casusu olan kim? Tanıdıklarımın ben kefiliyim. Bunlardan bir teki Yorgacis’in ajanı idiyse, yerlerine yargılanıp cezalarını ben çekmeye razıyım.” diye yazmıştı.

4 Haziran 1999 tarihinde Avrupa gazetesinde çıkan bir haberde, cinayetlerin H.C. isimli bir TMT üyesinin başını çektiği üç kişilik bir ekip tarafından gerçekleştirildiği iddia etti. Gazete, H.C.’nin 1984’te sirozdan öldüğü ve cinayete ilişkin detayları ölmeden hastanedeki hemşiresiyle paylaştığı iddiasında bulundu, söz konusu hemşireyle bir mülakat yayımlandı.

2019 yılında Sevapları ve Günahları ile TMT kitabını yayımlayan Ersan Berksel, bu kitapta birinci ağızdan cinayeti gerçekleştirdiğini ifade eden bir TMT mensubunun ifadelerine yer verdi. Berksel’in kanaati, cinayetin TMT liderliğinin bilgisi dışında işlenmediği yönündedir.

Denktaş ise 2009 yılında verdiği bir röportajda “Avukat Ayhan Hikmet ve Muzaffer Gürkan’ı ben niye öldürteyim? Yorgacis’in ve Lağodondis’in işlerine geldiği için öyle duyurdular ki, bizi parçalasınlar.” ifadesini kullandı.

Kaynakça

1. ^“Karababa’da kararan gece”. Havadis. 12 Haziran 2016. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2018.
2. ^Eraslan 2016, s. 78.
3. ^Kızılyürek, 27 Nisan 2015.
4. ^ Paşa 2018, s. 52.
5. ^Halluma, Remzi (2017). Faili Meçhul!. Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları. s. 46-47. ISBN 978-9963-660-65-0.
6. ^Uludağ, Sevgül (28 Mart 2005). “Milliyetçiliğin öksüz bıraktıkları (4) – Ayhan Hikmet’in kızı Hıfsiye Hikmet…”org. Yenidüzen. 9 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
7. ^Paşa 2018, s. 53.
8. ^Berksel 2020, s. 143.
9. ^Hastürer, Hasan (8 Ocak 2019). “TMT’nin, topluma dönük izleri, neden daha fazla? (2)”. Kıbrıs Gazetesi. 14 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2021.
10. ^Eraslan 2016, s. 84.
11. ^Eraslan 2016, s. 87.
12. ^Eraslan 2016, ss. 87-88.
13. ^“Bir kişi tevkif edildi”. Halkın Sesi. 25 Nisan 1962.
14. ^“Arşivlenmiş kopya” (PDF). 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2021.
15. ^“Kemal Mustafa Ahıskal serbest bırakıldı”. Bozkurt. 2 Mayıs 1962. s. 1.
16. ^Erol, Kaymak (2008). “The Development of Turkish Cypriot Politics”. Ker-Lindsay, James; Faustmann, Hubert (Ed.). The Government and Politics of Cyprus (İngilizce). Peter Lang. s. 233. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018.
17. ^“Dr. Küçük ve Denktaş gazetecileri öldürtmekle itham edildi”. Milliyet. 29 Nisan 1962. s. 1.
18. ^Eraslan 2016, s. 89.
19. ^Hastürer, Hasan (25 Nisan 2012). “Yarım asırdır güncelliğini koruyan cinayet”. Haber Kıbrıs. 1 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2019.
20. ^Kızılyürek, Niyazi (24 Nisan 2016). “”Cumhuriyet’in” Gazetecilerini Kim Öldürdü?”. Yenidüzen. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
21. ^“Lawyers Hikmet and Gurkan killed by TMT, paper says” (İngilizce). Kıbrıs Cumhuriyeti Enformasyon Dairesi. 4 Haziran 1999. 19 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2018.
22. ^“Denktaş nelere ‘keşke’ dedi?”. Star Kıbrıs. 19 Ağustos 2009. 27 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020.
23. ^Paşa 2018, ss. 56-57.
24. Berksel, Ersan (2020). Sevapları ve Günahları ile TMT (2. bas.). Lefkoşa: Işık Kitabevi Yayınları.
25. Eraslan, Burhan (2016), Kuzey Kıbrıs’ta Basın Özgürlüğü, Lefkoşa: Işık Kitabevi Yayınları

27. Kızılyürek, Niyazi (27 Nisan 2015), “Cumhuriyetin Gazetecileri” – 1 Ayhan Hikmet ve Ahmet Muzaffer Gürkan, Yenidüzen Adres Kıbrıs, 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 20 Eylül 2018
28. Paşa, Halil (2018), “Ölüme götüren manşet”, Poli Almanak: 2011-2018, Lefkoşa: Havadis Gazetesi Yayınları