Dünya fosil yakıt emisyonlarının etkisini giderek daha fazla hissederken Avrupa kıtasının da iklimi değişiyor. Avrupa İklim Durumu raporuna göre geçen yıl kıtada birbiriyle çelişenaşırı hava koşullarıyaşandı.
Raporu Dünya Meteoroloji Örgütü ile birlikte yazan Avrupa Birliği’nin Copernicus İklim Değişikliği Servisi (C3S) direktörü Carlo Buontempo, “2023’te Avrupa şimdiye kadar kaydedilen en büyük orman yangınına, en yağışlı yıllardan birine, şiddetli deniz sıcak hava dalgalarına ve yaygın yıkıcı sellere tanık oldu” diye konuştu.
Avrupa 2020’den bu yana tarihinin en sıcak üç yılını yaşarken 2007’den bu yana ise en sıcak 10 yılını yaşadı.
Milyarlarca euroluk sel hasarı
2023 yılında Avrupa ortalamadan yüzde 7 daha fazla yağış gördü. Kıtadaki nehirlerin üçte biri “yüksek” sel eşiğini aştı, bazılarında şiddetli su baskını yaşandı.
Uluslararası Afet Veri Tabanına göre sel, Avrupa çapında yaklaşık 1,6 milyon insanı etkileyerek en az 40 kişinin ölümüne neden oldu. Fırtınalar 63 kişinin ölümüne neden olurken, orman yangınlarında 44 kişi hayatını kaybetti. Hava ve iklimle ilgili olaylar yaklaşık 13 milyar 400 milyon euro hasara neden oldu. Bunların yüzde 80’inden fazlası su baskınlarıyla ilgiliydi.
Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) Genel Sekreteri Celeste Saulo, “İklim krizi bizim neslimizin en büyük sorunu. İklim eyleminin maliyeti yüksek görünebilir, ancak eylemsizliğin maliyeti çok daha yüksek” dedi.
Avrupa daha fazla aşırı sıcaklık yaşıyor
C3S ve WMO araştırmacılarına göre, Avrupa genelinde iklim değişikliği ile bağlantılı sağlık sorunları da arttı.
Sıcaktan ölen insan sayısı son 20 yılda yüzde 30 civarında artarken, 2023’te “aşırı sıcaklık stresinin” yaşandığı rekor sayıda gün görüldü.
“Aşırı sıcaklık”, sıcak çarpması gibi sağlık sorunlarından kaçınmak için harekete geçmenin gerekli olduğu 46 santigrat dereceği aşan sıcaklıklar olarak tanımlanıyor.
Temmuz ayında sıcak hava dalgasının en yüksek olduğu dönemde, güney Avrupa’nın yaklaşık yüzde 41’i güçlü, çok güçlü veya aşırı sıcaklık stresi yaşadı . “Isı stresi”, insan vücudunun nem, rüzgar hızı, güneş ve termal radyasyon gibi faktörlerle birlikte yüksek sıcaklıklara nasıl tepki verdiğini gösteren bir ölçü olarak tanımlanıyor.
Avrupa’da ısı stresi riskleri hafife alınıyor
Uzun süreli ısı stresi insanların sağlık durumunu olumsuz yönde etkileyebilir. Özellikle küçük çocuklar, yaşlılar ve önceden sağlık sorunları yaşamış kişilerde yorgunluk ve sıcak çarpması riskini artırır.
Raporu yazan uzmanlara göre kamuoyu -sağlık çalışanları da dahil olmak üzere- artan sıcaklığın yarattığı riskleri hafife alıyor.
Alp buzulları eriyor ve ormanlar yanıyor
Yüksek sıcaklıklar, kışın kar azlığı nedeniyle Alpler’de “olağanüstü” buz kaybı yaşayan Avrupa’nın buzullarına da zarar verdi. Copernicus’un raporuna göre, son iki yılda Alpler’deki buzullar hacimlerinin yaklaşık yüzde 10’unu kaybetti.
Sıcaklık ve kuraklık aynı zamanda 2023’te Avrupa genelinde meydana gelen kontrol edilemeyen yangınların da tetikleyicileri arasında yer alıyor. Yıl boyunca Londra, Paris ve Berlin büyüklüğünde bir alan yandı. Yunanistan, AB’de şimdiye kadar kaydedilen en büyük orman yangınını yaşadı ve yangın, Atina’nın iki katı büyüklüğünde bir bölgeyi yok etti.
Avrupa neden bu kadar aşırı ısınma görüyor?
Avrupa, sıcaklıkların küresel ortalamanın iki katından fazla artmasıyla dünyanın en hızlı ısınan kıtası. Copernicus’un direktör yardımcısı Samantha Burgess’e göre bu durum kısmen Avrupa’nın Kuzey Kutbu’na olan yakınlığından kaynaklanıyor. Kuzey Kutbu dünyanın geri kalanına göre yaklaşık dört kat daha hızlı ısınıyor.
Burgess, Avrupa’da hava kalitesinin artmasının da ısınmaya katkıda bulunduğunu çünkü havada güneş ışığını yansıtarak soğumaya yardımcı olan daha az parçacık bulunduğunu söyledi.
Rapordaki olumlu gelişme: Yenilenebilir elektrik rekoru
Avrupa’da yenilenebilir enerji kaynaklarından üretilen elektrik geçen yıl yüzde 43’e ulaşarak rekor kırdı. 2022’de bu oran yüzde 36 idi. Sonbahar ve kış fırtınaları rüzgar enerjisini önemli ölçüde artırdı ve nehirlerdeki yüksek su seviyeleri daha fazla hidroelektrik üretti.
Bu rakamlara göre yenilenebilir kaynaklardan elde edilen elektrik miktarı, iki yıldır iklim krizini artıran fosil yakıtlardan elde edilen elektrik miktarını aşıyor. Ancak raporu yazan uzmanlar gezegenin ısınmasına neden olan sera gazı emisyonlarının artmaya devam ettiğini vurguladı.
Burgess, iklimin istikrara kavuşuncaya kadar gezegenin yeni hava rekorları kırmaya devam etmesinin muhtemel olduğunu söyledi. Burgess, El Nino iklim düzeninin bu yıl sona ereceğini hesaba kattıklarında Avrupa’da önümüzdeki yazın sıcaklık rekoru kırmayacağını sözlerine ekledi.
