Ulusal Yetki Alanının Ötesinde Biyolojik Çeşitlilik Anlaşması (BBNJ) olarak da bilinen Açık Denizler Anlaşması, 20 Eylül’de ABD‘nin New York kentindeki Birleşmiş Milletler (BM) Üst Düzey Haftası kapsamında imzalandı.
Avrupa Komisyonu‘nun aktardığına göre, Anlaşmayı blok olarak imzalayan Avrupa Birliği‘nin (AB) yanı sıra pek çok ülke daha tarihi belgeye imza attı.
Anlaşma, Dünya yüzeyinin yaklaşık yarısına ve okyanus hacminin yüzde 95’ine tekabül eden, mavi gezegendeki en büyük yaşam alanı olan okyanusların ortak yönetimini öngörerek ve şunları içeriyor:
- Eşitlik ve adaletin teşvik edilmesi,
- Çevresel bozulmayla mücadele,
- İklim değişikliğiyle mücadele,
- Açık denizlerde biyoçeşitlilik kaybının önlenmesi.
Bu anlaşmanın kabulü, on yılı aşkın bir süredir devam eden çok taraflı çalışmaların başarıyla sonuçlandığına işaret ediyor. Anlaşma, okyanuslardaki tüm insan faaliyetlerinin yasal çerçevesini oluşturan BM Deniz Hukuku Sözleşmesini (UNCLOS) tamamlayıcı bir nitelik taşıyor.
“Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen ve İspanya Başbakanı Pedro Sánchez AB adına Açık Deniz Anlaşmasını imzalayarak diğer ülkelere de aynısını yapmaları için örnek oldu.
Çevre, Okyanuslar ve Balıkçılıktan sorumlu Komisyon Üyesi Virginijus Sinkevičius “Bu, Açık Denizlerin korunması açısından tarihi bir gün! Ancak anlaşmanın Haziran 2025’te Fransa‘nın Nice kentinde yapılacak BM Okyanus Konferansı‘nda yürürlüğe girmesi umuduyla hızlı bir şekilde onaylanması için çalışmaya devam etmeliyiz” ifadelerini kullandı.
Antlaşma metni Mart 2023’te kabul edildi ve 19 Haziran’da New York’taki BM Genel Merkezi’nde oybirliğiyle resmen kabul edildi. Antlaşma 60 onay aldıktan sonra yürürlüğe girecek.
AB için kilit bir rol
AB ve Üye Devletleri, BBNJ konusunda en üst siyasi düzeyde taahhütte bulunan 52 ülkeden oluşan bir ‘Yüksek Hedef Koalisyonu‘na liderlik ederek anlaşmaya varılmasında kilit bir rol oynadı.
AB ayrıca anlaşmanın özellikle gelişmekte olan ülkeler tarafından uygulanmasını AB Küresel Okyanus Programı kapsamında destekleme taahhüdünde de bulundu.
AB bloğu, BBNJ konusunda Yüksek Hedef Koalisyonu üyelerine de kendi imkânları dâhilinde aynı şeyi yapmaları çağrısında bulundu.
Sırada ne var?
Onaylandıktan sonra Açık Denizler Antlaşması, açık denizlerde küresel düzeyde deniz koruma alanlarının kurulmasına olanak tanıyacak, okyanusu insan baskısından koruyarak iklim değişikliğinin azaltılmasına, biyolojik çeşitliliğin korunmasına ve 2030 yılına kadar gezegenin en az yüzde 30’unun korunması hedefine ulaşılmasına önemli bir katkı sağlayacak.
Antlaşma böylece okyanusların korunmasında büyük bir boşluğu dolduracak; zira şu anda açık denizlerin yalnızca yüzde 1’i korunuyor.
Anlaşma aynı zamanda deniz genetik kaynaklarından elde edilen parasal ve parasal olmayan faydaların adil ve hakkaniyetli bir şekilde paylaşımı ile kapasite geliştirme ve deniz teknolojilerinin gelişmekte olan ülkelere transferi için bir çerçeve oluşturuyor ve gelişmekte olan ülkeleri BM’nin ‘Sudaki Yaşam’ konulu 14’üncü Sürdürülebilir Kalkınma Amacına ulaşmaları konusunda destekleyecek gönüllü bir fon oluşturuyor.
