ABD’de tedarik zincirini de kapsayan ekonomik kriz nedeniyle süpermarketlerdeki raflar neredeyse bomboş durumda. Voice of America’nın (VoA) haberine göre, ülke genelinde tuvalet kağıdından spor ayakkabıya, kamyonetten tavuğa kadar neredeyse her tür üründe kıtlık görülüyor. Kitap, bisiklet, bebek yatağı için ise aylardır bekleyen siparişler mevcut.
Ülkede Covid-19 sonrası tedarik zinciri krizi patlak verdi. Daha yüksek maliyet ve daha yüksek fiyat anlamına gelen söz konusu kriz, işgücünde de yaşanan sıkıntının göstergesi. Birçok şirket, bebek bezi ve şişelenmiş su gibi temel ihtiyaçların üretilmesi ve nakliyesi için gereken malzemelerin yüksek fiyatlarını dengelemek yerine fiyat artışlarına yöneldi. Üstelik fiyat artışlarının gelecek yıl da devam edeceği endişesi yaşanıyor.
Gemilerin limanda bekleyişi sürüyor
Ekonomistler küresel tedarik zinciri krizinin dört temel ve birbiriyle bağlantılı nedeni olduğunu düşünüyor. Bunlar tüketici talebinin hızla artması, işgücü eksikliği, nakliye konteynerlerinin sevkinde yaşanan sıkıntılar ve gemilerin limanlarda haftalarca beklemek zorunda kalması. Büyük bir gemi 14 bin ila 24 bin konteyner taşıyabiliyor. Bu, limana yanaşmak için bekleyen bir geminin 5 milyon televizyon veya 33 milyon spor ayakkabı taşıdığı anlamına geliyor. Şu anda 60’tan fazla konteyner gemisi, Los Angeles ve Long Beach Limanları açıklarında demirlemiş durumda ve mallarını boşaltamıyor. Ayrıca New York, New Jersey ve dünyanın diğer yerlerinde de bağlantı noktaları tıkanmış durumda.
Şirketler maliyetleri düşürmeye çalışıyor
Çocuk bezinden yoğurda, tedarik zinciri kriziyle karşı karşıya kalan tüm ürünler yüksek fiyat riski altında. Bu da rafların daha da boşalacağının, dolsa bile ürünlerin daha yüksek fiyatlarla satılacağının sinyalini veriyor. Birçok şirket, bu mali yılda giderlerinde büyük bir artış öngörüyor. Bunda yüksek hammadde maliyetlerinin yanı sıra hızla artan enerji fiyatları da rol oynuyor. Ve bu sorunların yakın zamanda çözülmesi beklenmiyor. Tedarik zincirindeki sorunların risk oluşturmaya devam edeceği öngörülüyor. Tedarikçilerdeki çip sıkıntısının yanısıra lojistik sorunlar nedeniyle de bazı müşterilere belirli donanımlar teslim edilemiyor. Özellikle çip krizi hayatımızın vazgeçilmezi cep telefonu üreticilerinin önünde de büyük bir engel. Şirketler ise daha fazla yerel parça tedarik ederek Çin’deki fabrikalarında maliyetleri düşürmeye çalışıyor.
ABD Başkanı Joe Biden’ın geçtiğimiz günlerde, taşımacılık şirketleri, perakendeciler ve sendikalarla yaptığı tedarik zinciri zirvesinde limanlarda alınacak önlemler gündeme gelmişti. Beyaz Saray’ın Los Angeles Limanı’nı haftada yedi gün, günde 24 saat işler hale getirmek için yaptığı anlaşmanın sorunu çözüp çözmeyeceği yakın zamanda ortaya çıkacak.
Temel ihtiyaçlar nasıl lüks haline geldi?
Başta doğalgaz olmak üzere, petrol, kömür ve genel olarak enerji fiyatları neredeyse tüm dünyada rekor seviyelerde. Bu yıl Avrupa gaz fiyatlarında şimdiye kadar yüzde 600’e varan bir yükseliş yaşandı. Bu da elektrik fiyatlarına yansıdı, İngiltere’de kısa vadeli elektrik fiyatları normal seviyesinin 10 katına kadar çıktı. Avrupa’da başlayan kriz, hem arz hem talep hem de piyasa tarafında, çok fazla unsurun bir araya gelmesiyle ortaya çıktı. Geçen kışın soğuk geçmesi ve pandemiyle birlikte evden çalışan hanelerin kullandığı doğalgaz miktarının artması talebi yükseltti. Gaz santralleri pandemi döneminde yapmaları gereken bakımları geciktirince artan talebe olması gerektiği kadar yetişemedi. Norveç, beklenenden daha az gaz üretti. Hollanda, gaz sahası Groningen’deki deprem riski nedeniyle üretimde kısıntıya gitti. Diğer taraftan Avrupa’nın en büyük gaz ithalatçısı olan Rusya ise artan talebe ilave arz ile yanıt vermedi. Buna neden olarak da Avrupa’nın karşı çıktığı Kuzey Akım 2 boru hattı projesini Rusya’nın bu vesile ile kabul ettirme gayreti gösterildi. Bütün bunlara bir de finansal piyasalardaki spekülatif işlemler eklenince Avrupa bir enerji krizine girdi. Avrupa’da yükselen fiyatlar ise dünyada gelişmemiş ülkelerde de etkilerini gösteriyor. Bütün bunlar sonucunda Avrupa’da bazı enerji şirketleri iflas ederken, Çin’de bazı fabrikalar üretime ara verdi.
